ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI I

Monçukatdı. Cevap A'DIR.

Kız aydımları .Cevap E'DİR.

Kız aydımları. cevap B'dir.

Erkek aydımları. Cevap A'dır.

Matallar. Cevap D'dir.

Süt kazan. Cevap A'dır.

Leleler. Cevap A'dır.

Monçukatdı, Türkmen gelin kızlarının Nevruz’da oyun sırasında söyledikleri aydımın adıdır.

Klâsik Türkmen şiirinin ilk örneklerini 18. yüzyılda Magtımgulı vermiştir.

Magrubî, konusu aşk olan Seypelmelik-Methal Cemaal “Melikin Kılıcı – Güzelliğin Övgüsü” adlı bir destana sahip olan önemli bir şairdir.

Kemine’nin yazdığı Garip, Gariplik, Barında, Beyle, Kazım gibi şiirleri Türkmen hiciv edebiyatının en iyi örnekleri arasında değerlendirilebilir.

Kerbabayev, genellikle kadın ve kadının özgürlüğü, eski Türkmen toplumuna yergi ve yeni yapıya övgü, din ve ideoloji gibi konuları ele almıştır.

Rehmet Seyidov, şiirlerinde aşk, sevgili ve tabiat gibi konuları başarılı bir şekilde işlemiş ve Uuklaanıñda “Uyuduğun Zaman” adlı şiiri yazmıştır.

“Dilsizin Oğlu” (1962) ve Gökyaylaanıñ Yiğitleri “Gökyayla’nın Yiğitleri” (1965) adlı eserler, Çarı Aşırov tarafından yazılmıştır.

1950'li, 1960'lı yıllarda Türkmen şiirinin işlediği konular arasında güncel meseleler de vardır. İnsanoğlunun aya ayak basması, Karakum Kanalı’nın inşa edilerek çöle su indirilmesi, evlilik ve çeşitli sosyal problemler, bu yıllardan itibaren yazılan Türkmen şiirinin konularındandır.

1970’li yılların edebiyatında bilhassa mensur eserlerin gelişimini sürdürdüğü gözlemlenmektedir.

1970’li yıllarda Türkmen edebiyatı tiyatro türünde bilhassa G. Muhtarov ile birlikte zengin bir karakter kazanmıştır. G. Muhtarov bu yıllarda Kim Cenayetke, Şeytan Zuryatlan, Agtıklam Bolsa Öylenecek gibi tiyatro eserlerini yazmıştır.

Monçukatdı, Türkmen gelin kızlarının Nevruz’da oyun sırasında söyledikleri aydımınadıdır. Kızlar kendilerine uğur getireceğini sanarak monçukatdı yaparlar.

Klâsik Türkmen şiirinin ilk örneklerini 18. yüzyılda Magtımgulı vermiştir. 18. yüzyıl şairlerinden Magtımgulı (1733-1783), Türkmen dilinin edebî dile dönüşmesinde çok önemli bir mihenk taşı olduğu gibi Türkmen edebiyatının da ilk temsilcisi kabul edilir. Türkmen halk edebiyatı mahsullerinden de önemli ölçüde istifade eden Magtımgulı, şiirlerinde genellikle Türkmenlerin millet ve vatana bağlılıklarını işlemiştir.

Magtımgulı yanı sıra yüzyılın en önemli şairleri şunlardır:
Nurmuhammet Andalıp (1660-1740), Dövletmemmet Azadî (1700-1760), Şeydayı,Şabende (1720-1800), Magrubî (1735-1810).

Nurmuhammed Andalıp, Türkmen edebiyatının koşma, muhammes, müstezad gibi türlerinde şiirler yazmış önemli şairlerindendir. Türkmen halkının tarihinden ve hayatından esinlenerek yazdığı Oğuznama ve Risale-i Nesime manzumelerinde oldukça başarılıdır. Oğuznama adlı manzumesinde Oğuz tarihi hakkındaki rivayetleri ele almıştır. Sagdı-Vakgas ve Kıssa-i Fırgun mesnevilerinde bazı yenilikleri de getirmiştir. Bu eserlerde şiirin ezgili koşuk türünü kullanarak, eserlerin halk tarafından anlaşılmasını sağlamıştır. Andalıp, diğer taraftan Yusuf-Züleyha, Leyli-Mecnun, Babarevşen ve Zeynelarap mesnevilerini hem halk şiiri türlerinden koşuk hem de klasik şiir türlerinden gazel, muhammes, murabba, müseddes gibi şekilleri kullanarak yazmıştır. Andalıp, ayrıca Nevaî’nin gazellerine Ey Köngül “Ey Gönül”, Huub “Uyku”, Oon Sekiz Yaşındadır “On Sekiz Yaşında”
başlıklı tahmisleri; Fuzulî’nin gazellerine ise Yanmaz mı ve Aavaaralar adlı tahmisleri yazmıştır (Kara 1998).