ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI I

Oğuz boylarının günümüzdeki beli başlı temsilcileri Türkiye Türkleri, Azerbaycan Türkleri ve Türkmenlerdir. Gagavuzlar da bu grupta düşünülmektedir. Kıpçaklar Kuzeybatı-Kuzeydoğu Türklüğünü temsil eden üç büyük Türk boyundan biridir. Doğru cevap A'dır.

"Türkler Kimdir ve Kimlerden İbarettir" adlı makale Hüseyinzade Ali Bey tarafından yazılmıştır. Doğru cevap C'dir.

XIX. asrın sonlarına doğru her iki coğrafyada da tarih bilgisinin ve millet bilincinin gelişmesi, XX. yüzyıl başlarından itibaren aydınlar arasında Türkçülük ve İslamcılık cereyanlarının güçlenmesini sağlamıştı. Rusya'da Ismail Gaspıralı, Azerbeycan'da Hasanbey Melikzade Zerdabi, Hüseyinzade Ali, Ahmet Ağaoğlu, Mehmet Emin Resulzade gibi aydınların , 1906-1917 yılları arasındaki Rusya Müslümanları Ķongrelerinin ve aynı zamanda Türkiye'deki Milli Edebiyat , dilde sadeleşme hareketlerinin bu yakınlaşmada, kaynaşmada büyük rolü olmuştur. 

Doğru cevap E'dir.

Rusya Müslümanları Kongreleri 1906-1917 yılları arasında gerçekleşmiştir. Doğru cevap D'dir.

İran'da Türkçe Eğitim ve Matbuat 1924-1979 yilları arasında tamamen yasaklanmıştır. Dogru cevap B'dir.

Kuzey Batı ve Kuzey Doğu Türkleri grubuna Ķırım Tatarları, Idil -Ural Tatarları, Sibirya Tatarları, Karaylar, Başkurtlar, Kumuklar, Noğaylar, Kazaklar, Kirgızlar vd. dahildir. 

Doğru cevap A'dır.

Sufi şairler hangi Türk halkına mensup olursa olsunlar, kuzeybatı bölgesinde eskiden beri kullanılan, Çağatay Türkçesine dayanan anlaşılır bir dille yazdıklarından sadece Kırım'da, İdil-Ural bölgesinde Tatarlar, Başkurtlar arasında değil, batıdaki bazı Kazaklar arası da da sevilerek okunmuşlardır. Bunlar arasında Tacetdin Yalçıkul [Yaħşıkul], Ebilmenih Kargalı, Hibatulla Salıhov, Şemsetdin Zeki, Şeyh Zeynullah Resuli (1833-1917) sayılabilir. Doğru cevap D'dir.

Ibıray (İbrahim) Altınsarin (1841- 1889), Kazaklar arasında yeni okullar açılarak modern eğitimin yaygınlaştırılması; ilk ders kitaplarının ve modern edebiyatın ilk örneklerinin yazılması, Kazakça’nın edebî dil olarak işlenmesi gibi konulardaki hizmetleriyle öne çıkmıştır. Rus-Kazak mekteplerinde okutulmak üzere Rus-Kiril alfabesini kullanarak 1879’da Kirgizkaya Hrestomatiya (Kazakça Okuma Kitabı) ile Kazaktarga Orıs Tilin Üyretüvdin Bastavış Kuralı (Kazaklara Rusçayı Öğretmenin Temel Kuralı) adlı ders kitaplarını yazmıştır. Doğru cevap D'dir.

Rus yönetimindeki Türkler arasında Panslavizme tepki olarak da kendisini gösteren, İsmail Gaspıralı’nın önderlik ettiği bir Türkçülük hareketi 1880’li yılların başlarından itibaren ortaya çıktı. Gaspıralı Rus sansürünün baskısına rağmen millî kimlik, dil ve millî kültür hakkındaki düşüncelerini üstü örtülü bir şekilde açıklayabildi. Doğru cevap E'dir.

Rus Türklerinin ilk gazetesi olan Ekinçi'yi Azerbeycan Türklerinden Hasan Bey Melikzade Zerdabi uzun uğraşlardan sonra 1875-1877 yılları arasında Baku'da çıkarmıştır. Doğru cevap A'dır.

Günümüzde Türk dünyasını oluşturan Türk boyları, siyasî, sosyal ve kültürel hayat bakımından bir hayli değişik şartlar altında varlıklarını sürdürmektedir. Bunlar arasında bağımsız devletlere sahip olanlar (Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan), başka milletlerin yönetimi altında bazı siyasî ve kültürel haklar elde etmiş olarak (Tataristan, Başkurdistan, Çuvaşistan, Yakutistan ve diğer yerlerde) yaşayanlar olduğu gibi sebebi ne olursa olsun, hiçbir siyasî, kültürel hakka sahip olmayanlar da (Suriye ve İran Türkleri gibi) vardır. Ayrıca nüfus olarak epeyce azalmış, kendi varlığını devam ettirmekte zorluk çeken, yok olmaya yüz tutmuş (Karaylar, Polonya Tatarları) bazı küçük Türk halkları da bulunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Günümüzde, nüfusları az da olsa, eski inançlarını şöyle böyle devam ettiren Altay dağları yöresinde Tuva (Tuba), Hakas, Altay Kişi gibi küçük topluluklar vardır. Doğu Avrupa’da Hristiyan Gagavuzlar, Çin’de Budist Sarı Uygurlar, Kırım’dan Baltık ülkelerine kadar dağılmış, sayıları günümüzde epeyce azalmış Musevî Karaylar bunlar arasında sayılabilir. Doğru cevap B'dir.

Moldavya’daki Gagavuzlar dinleri itibarıyla (Ortodoks-Hristiyan) Osmanlı kültürünün belli ölçüde dışında kalmışlar, Oğuz nitelikleri taşımasına rağmen farklı bir dil ve alfabe kullanmışlardır. Doğru cevap D'dir.

1747’te İran’da Afşar Nadir Şah’ın öldürülmesinden sonra Kuzey Azerbaycan üzerindeki İran Türk devletinin nüfuzu zayıflamış, yerel beyler bağımsızlığına kavuşmuş Azerbaycan’da 10 “hanlık” (beylik) bir tane sultanlık ortaya çıkmıştı. Doğru cevap B'dir.

1820’de “Tiflisskié Védomosti” (Tiflis Haberleri) adında Rusça gazete neşredildi, matbaalar kuruldu. Doğru cevap E'dir.

Bu guruba Kırım Tatarları, İdil-Ural Tatarları, Sibirya Tatarları, Karaylar, Başkurtlar, Kumuklar,
Karaçay Balkarlar, Noğaylar, Kazaklar, Kırgızlar vd. dâhildir.

1773’te “Dinî Hoşgörü” fermanı yayımlandı.

Hibetulla Salıhov (1794-1867) Mecmagı’l-Edeb [Mecmaü’l-Edeb] adlı dinî-ahlakî eserinde şeyh ve mürit olmanın şartlarından söz eder.

Kırım’daki modernleşme hareketleri, doğrudan doğruya İsmail Gaspıralı’nın 1881’de
yayımlanan Rusya Müslümanları adlı eseriyle ve 1883’te Bahçesaray’da yayımlamaya başladığı
Tercüman gazetesiyle başlar.

Şinasi ile dilde sadeleşme başladı.