ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI I - Deneme Sınavı - 14

Divan şiiri

Monçukatdı

Berdi Kerbabayev

Türkmen kelimesi ilk olarak 11. yüzyılda  Kâşgârlı Mahmûd’un büyük eseri Dîvânü Lügâti’t-Türk’te kullanılmıştır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlığına kavuşan Türkmenistan, batıda Hazar Denizi, güneybatıda İran, güneydoğuda Afganistan, kuzeybatıda Kazakistan ve kuzeydoğuda Özbekistan ile çevrelenmiştir. Türkmenistan’ın Azerbaycan ile sınırı bulunmamaktadır.

Türkmen halk edebiyatı içinde aydım adı verilen halk türküleri önemli bir yer tutar.

Türkmen Türklerinin çok zengin folkloru ve edebiyatı vardır. XVIII. yüzyıla kadar Türkmen edebiyatı daha çok sözlü edebiyata, dolayısıyla halk edebiyatına dayanır. Halk arasında yayılarak söylenen birçok halk hikayesi bulunmaktadır. Bunun dışında mâni türkü, ninni, atasözü gibi halk edebiyatının diğer türleri de oldukça canlıdır. Oldukça zengin bir sözlü edebiyat ürünlerine sahip olan Türkmenler, gerçek anlamda ilk eserlerini 18. yüzyılda vermeye başlamışlardır. Bu yüzyıldan önce de çeşitli eserler vermiş olan Türkmen yazarlar olmakla birlikte, Türkmen diyalektiğinin eserlere yansımaya başladığı 18. yüzyılı Türkmen edebiyatının başlangıcı kabul edilmektedir. Klasik Türkmen şiirinin ilk örneklerini Magtımgulı vermiştir.

Türkmen Türkçesi, Magtımgulı’nın şiirleri ile bir yazı dili haline gelir. Klasik edebiyat geleneğinden gelen Magtımgulı, Çağatay Türkçesi’ni çok iyi bilmesine karşın, yerel Türkmen ağzını kullanarak yazı dili haline gelmesini sağlamıştır.

Ata Niyazov, 1930-1945 yılları arası Türkmen-Sovyet devri edebiyatında esetrler vermiştir. Bu dönemdeki birçok şair, yazar gibi bu sanatçı da II. Dünya Savaşı’nda yok olmuştur. Diğer sanatçılar ise siyasi baskıların azaldığı, bağımsızlık düşüncelerinin hız kazanmaya başladığı 1960-1990 yılları arasında yer alan sanatçılardır. Diğer sanatçılar ise İkinci Dünya Savaşından sonra eser vermişlerdir.

Apoletli Kız adlı eser, Gara Seyitliyev’e aittir.

Aman Kekilov

Bağımsızlık Devri Edebiyatı, Türkmenistan’ın 27 Ekim 1991’de bağımsızlığını ilan etmesiyle başlayan devirdir. Bu dönem edebiyatı, bağımsızlık ve milli uyanış edebiyatı olarak adlandırılabilir. Bağımsızlık, milli gurur, milli tarih, çocuk psikolojisi gibi konular işlenmiştir. Ahlaki konuların ideolojik baskılardan uzak işlendiği, milli tarihe yönelişin güçlü olduğu bu dönemde şiir yazmaya başlayan Berdinazar Hudaynazarov, kaynağını insan sevgisinden alan çok sayıda şiir yazarak Türkmen şiirinin en güçlü isimlerinden biri olmuştur.

G. Muhtarov

Magtımgulı

Berdi Kerbabayev

Aman Kekilov

T. Taganov - Guyruksız Tilki

A. Kekilov - Goşğular Yığındısı

Magtımgulı - Gidici Olma

Magtımgulı