ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATLARI I - Deneme Sınavı - 12

Yetmiş yılı aşkın bir süre Sovyetler Birliği yönetimi altında yaşamış olan Türkmenler, 27 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Doğru cevap C’dir.

"Kırım-Türk Tatar Edebiyatının Kıskaca Tarihçesi" adlı eserOsman Akçokraklı'ya aittir.

Bekir Çobanzade ve daha başka şahsiyetler şiirlerinde “Çöl şivesi”ni, yazılarında Türkiye Türkçesini kullanmışlardı. “Çöl şivesi”, Kırım’ın kuzey kesimlerinde kullanılan, Kıpçak unsurlarının hakim olduğu bir ağızlar topluluğuna verilen isimdir.

Geday: Kırım’da halk şairlerine, âşıklara verilen isim.

Daha çok siyasi hayattaki faaliyetleriyle bilinse de Numan Çelebi Cihan (1885-1918) akıcı bir dille yazdığı şiirlerle de sevilmiştir. Onun “Ant Etken Men” adlı şiiri, Kırım Türklerinin millî marşı olarak kabul edilmiştir.

Hasan Sabri Ayzavof'un, "Neden Bu Hale Kaldık" piyesi Füyuzat dergisinde (1907, Sayı: 12-22) tefrika edilir. Sonra kitap olarak basılır.

Söz konusu şair Şevki Bektöre'dir.

Marzubanname: Acem edebiyatının uyanış devri olan X. yüzyıl sonlarında Marzban bin Rustem tarafından Taberistan’ın yerli halk diliyle yazılan Marzubanname, yazılışından dört asır sonra iki ayrı nüsha olarak İran diline edebi bir şekilde aktarılmıştır. Sadrettin Şeyhoğlu tarafından Türkçe’ye 14. yüzyılda çevrilen Marzubanname, Kelile ve Dimne tarzında yazılan ve kahramanları daha çok hayvanlardan oluşan fabl türünde bir eser hüviyetindedir. Kitaptaki hikayelerin omurgasını sosyal, siyasi ve ahlaki tavsiyeler oluşturmaktadır. Marzubanname, Kelile ve Dimne’den daha zengin ve edebi açıdan daha üstün kabul edilmektedir. Doğru seçenek A'dır.

Rus askeri okulunda öğrenci olmasına rağmen Tercüman okuyucuları arasında bulunan ve İsmail Bey’in yolundan giderek Tatarların ilk “romanı” Hüsameddin [Ħisametdin] Molla’yı (Kazan 1886) yazan Musa Akyiğit, bunun en güzel örneklerindendir. Doğru seçenek C'dir.

Ukaznıy molla: Çarlık devrinde hükûmet tarafından resmen tayin edilmiş, yetki verilmiş Müslüman din adamıdır. Doğru seçenek A'dır.

Hrestomatiya: Öğretimde kullanmak amacıyla hazırlanan, çeşitli metinlerden oluşan bir nevi antoloji, okuma kitabıdır. Doğru seçenek E'dir.

İdil-Ural bölgesinde modern kültür ve bilim hayatının gelişmesinde, modern edebiyata zemin hazırlayan çalışmalarda şüphesiz ki en büyük pay, çok yönlü bir şahsiyet olan Kayyum Nasiri’ye aittir. Doğru seçenek B'dir.

İsmail Gaspıralı, bu işe öncülük etmek amacıyla Molla Abbas Fransevî imzasıyla Tercüman’da tefrika edilen Frengistan Mektupları, Darürrahat Müslümanları, Sudan Mektupları, Kadınlar Ülkesi, Arslan Kız, Gün Doğdu gibi eserlerini yazdı. Doğru seçenek D'dir.

Kazan medreselerinde okurken hattının güzelliği sayesinde 19 yaşındayken Kazan Üniversitesi’nde hat hocası olarak göreve başladı ve Tatarca okuttu. Rusça öğrenmenin onlara sağlayacağı yararları anlatarak Tatarları, Rusça öğrenmeleri için ikna etmeye çalıştı. 1876’ta Kazan Tatar Öğretmen Okulu’nun kuruluşunda görev aldı ve bu okulun ilk müfettişi oldu. 1850-1855 yılları arasında hem metodik hem de pedagojik bakımdan başarılı bulunan “Pratik Tatar Dili Kılavuzu” adlı ders kitabını yazdı, eser 1856’da basıldı. Doğru seçenek D'dir.

Abdunnesir Kursevi Kitabü’l-İrşad li’l-İbad adlı Arapça eserinde, İslam dünyasında eski dönemlerdeki “âlimlere” ve yazılan her kitaba körü körüne itaat edilip değer verdiğinden, bilginin ağızdan ağıza hikâye edilmesinden şikâyet ederek, fikirlerin, kitapların akılcı bir gözle değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürer. Doğru seçenek B'dir.

Tercüman gazetesindeki yazılarında modern edebiyatın gerekli olduğundan, Avrupa’daki hikâye, roman, tiyatro, seyahatname ve diğer “edebiyat” eserlerinin toplumun gelişmesindeki rolünden, öneminden ısrarla söz etmiş Türkiye’de yayımlanan bazı “edebiyat” eserlerini gazetesinde tanıtmış ve tenkit etmişti. Böylece modern edebiyatın önünü açacak teorik görüşleri de oldukça yalın bir şekilde okuyucularıyla paylaşmıştı. Doğru seçenek C'dir.

Sadece modern Tatar edebiyatının ilk büyük şairi değil, genel olarak Tatar şiirinin en büyük temsilcilerinden biri olarak kabul edilir. Doğru seçenek E'dir.

Bugün Türkmenistan’da çeşitli Türkmen boyları yaşamaktadır. Bu Türkmen boyları; Çovdur, Ersarı, Salır, Sarık, Teke ve Yomutlar olarak adlandırılırlar. Doğru cevap B’dir.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlığına kavuşan Türkmenistan, batıda Hazar Denizi, güneybatıda İran, güneydoğuda Afganistan, kuzeybatıda Kazakistan ve kuzeydoğuda Özbekistan ile çevrelenmiştir. Doğru cevap D’dir.

Türk dili ve edebiyatının çeşitli dönemleri hakkında günümüzde de önemini koruyan birçok eseri olan Çobanzade, başlangıçta Kırım’ın Kıpçak şivesi (“Çöl Şivesi”) ile şiirler yazsa da 1928’de yayımladığı Boran’da dili İstanbul Türkçesine bir hayli yaklaşmıştır. Bilimsel araştırmalarında ise daima sade bir Türkiye Türkçesini kullandı.