ÇAĞDAŞ TÜRK DÜNYASI

Osmanlı Devleti ve Transkafkasya Cumhuriyeti arasındaki savaş, Ermeni ve Gürcü partilerinin Brest-Litovsk anlaşmasındaki üç sancağı (Kars-Ardahan-Batum) vermek istememesinden kaynaklanmıştır. Doğru yanıt B'dir.

I. Dünya Savaşı başladığında, Türk-Rus savaşlarının yaşandığı ana cephe Kafkasya olmuştur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kafkasya'nın güneydeki üç milletin (Azerbaycan Türkleri, Gürcüler ve Ermeniler) girişimleriyle, bölgede yeni bir oluşum ortaya çıkmıştır. Transkafkasya Komiserliği (Zakavkom) adını alan bu hükûmetin merkezi Tiflis olmuştur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Transkafkasya Komiserliği kuruluş felsefesini Bolşevik yandaşlığı yerine Bolşevik muhalefeti üzerine oturtmuştur.

Azerbaycan Millî Şûrâsı 28 Mayıs 1918’de Tiflis’teki tarihî toplantısında Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan etmiştir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bakü’nün Bolşevik- Ermeni ittifakından alınması Azerbaycan Cumhuriyeti'nin öncelikli gündemi olmuştur. Bundan dolayı Osmanlı
Devleti’nden yardım istenmiştir. Enver Paşa kardeşi Nuri Paşa komutasındaki bir kuvveti “Kafkas İslam Ordusu” adıyla bölgeye göndermiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Türk dünyasında demokratik cumhuriyet yapısına sahip olan ilk devlet Azerbaycan'dır. Ülke 1918 yılında Cumhuriyet ile yönetilmeye başlanmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sovyetlerin ana petrol kaynağı Azerbaycan'dır. Buradan çıkarılan petrol ve doğal gazın % 93’ünü Moskova kullanmakta, geriye kalan % 7’si Azerbaycan’a kalmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Anayasa’ya göre Azerbaycan, işçi ve köylülerin cumhuriyetiydi. En yüksek devlet kurumu, parlamentonun karşılığı olan Yüksek Sovyet idi. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Seçeneklerin tamamı Neriman Nerimanov ile ilgilidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Samed Vurgun (1906-1956), ilk millî şair olarak kabul edilmektedir. Şiirlerinin çoğunda, II. Dünya Savaşı'nı ve Sovyet halkının Hitler Almanyası ile mücadelesini konu etmiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İlk Azerbaycan Cumhuriyeti  Feth Ali Han Hoylu (Hoyski) başkanlığında kurulmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Yeni yapılanmakta olan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yaşadığı sorunlar, zamanla Azerbaycan’da komünist hareketlerin güçlenmesine neden oldu. Askerî zayıflığa, siyasi ve ekonomik sıkıntılar da eklendi. Nisan 1920’de Azerbaycan’a giren XI. Kızıl Ordu’nun yardımıyla Bakü’de iktidarı Bolşevikler devraldı. Böylece Azerbaycan Halk Cumhuriyeti tarih sahnesinden çekilmiş oldu. Doğru yanıt D'dir.

Azerbaycan’da Sovyet iktidarı ülkedeki mevcut sistemi ortadan kaldırdı; iki yıl boyunca elde edilen kazanımların birçoğunu yok etti. Mehmet Emin Resulzade ve diğer birçok Azerbaycanlı Türk aydın ve siyaset adamı yurt dışına kaçmak zorunda kaldı. Kaçamayanlar ise büyük baskılara maruz kaldılar. Azerbaycan Ordusu’na mensup askerlerin bir kısmı Anadolu’ya geldi ve Kurtuluş Savaşına katıldı. Komünizmin özel mülkiyete karşı olması nedeniyle Bakü’de oluşan ve petrole dayalı burjuvazi bir anda yok edildi. Dolayısıyla onların desteklediği kültürel ve ekonomik yapılar da sona erdi. Bağımsızlığın bir anda sona ermesi ve gelen rejimin sert yapısı yüzünden, Nahçıvan’da ve başka yerlerde isyanlar çıktı; bu ayaklanmalar birkaç yıl devam etti. Tartışmalaı alanlardan Zengezur 1923 yılında Moskova tarafından Ermenistan’a verildi. Doğru yanıt E'dir.

Mir Cafer Bağırov (1896- 1956): “Azerbaycan’ın Stalin”i olarak bilinir. Bakü vilayetine bağlı Kuba şehrinde doğdu. Mahaçkala’da pedagoji öğrenimi gördü. Bir süre öğretmenlik yaptı. 1918-21 yıllarında Ekim Devrimi ve iç savaş yıllarında Bolşeviklerin safında subay olarak hizmet etti. Azerbaycan SSC’nin ilk on yılında çeşitli görevlerde bulunduktan sonra 1933’te Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri oldu; yani Azerbaycan’ın başına geçti. 1953’te Stalin’in ölümüyle birlikte Bağırov, en önemli destekçisini kaybetti. 1954’te partiden çıkartıldı ve tutuklandı. 1956’da kurşuna dizildi. Doğru yanıt A'dır.

1954-1959 yılları arasında ise Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreterliğini İmam Mustafayev yapmıştır. Mustafayev, Azerbaycan Türkçesinin resmî kurumlarda kullanılması konusunu ortaya atan ilk Azeri lider oldu. Nitekim bu görüşü ortaya attıktan hemen sonra görevinden alındı. Doğru yanıt C'dir.

SSCB’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un 1985 yılından itibaren uygulamaya koyduğu glasnost (açıklık) ve perestroyka (yeniden yapılanma) politikaları, bütün ülkede Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin temsil ettiği ideolojiye körü körüne bağlılığın sorgulanmasına yol açtı. Glasnost politikasının getirdiği özgürlükler milliyetçi düşüncenin Sovyetler Birliği’nde güçlenmesinde önemli rol oynadı. Gorbaçov’un belirlediği ve uyguladığı açıklık ve yeniden yapılanma politikaları, kısa sürede Azerbaycan’da da kendisini hissettirdi. Ebulfez Elçibey’in önderliğinde 16 Haziran 1989’da Azerbaycan Halk Cephesi oluşturuldu. Azerbaycan Halk Cephesi’nin kurulmasından sonra aynı yılın Eylül ayında, Azerbaycan Yüksek Sovyeti’nin Azerbaycan’ın egemenliği hakkındaki bildirgeyi kabul etmesi için Moskova’ya müracaatta bulunması, Moskova’yı rahatsız etti. Bu durum üzerine Sovyetler Birliği, Ermenileri kışkırtarak bir Ermeni-Azeri çatışmasının başlamasında etkili oldu. Doğru yanıt A'dır.

Yukarıdaki paragrafta Ayaz Niyazi Muttalibov'dan bahsedilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

1939 yılında Stalin, Azerbaycan ve diğer Türk cumhuriyetlerine zorunlu olarak Kiril alfabesini kabul ettirmiştir. Bunun yanı sıra Rusça, hâkim konuma gelmiş, eğitimde yerini sağlamlaştırmış, üniversitelerdeki öğretim yalnızca Rusça olmuştur. Buna karşın Azerbaycan Türkçesinde eğitim veren okullar kapatılmıştır. Sovyetleştirmenin önünde bir engel olarak görülen din alanında büyük değişiklikler yaşanmıştır. Ateizm propagandasının yapıldığı SSCB’de yalnızca camiiler değil kiliseler de kapatılmış, din adamları sürgün edilmiştir. Azerbaycan bu bağlamda bir istisna teşkil etmemiştir. Sovyet öncesinde Azerbaycan’da 2.000’den fazla camii bulunurken, 1980’lerin sonunda bu sayı 18’e kadar düşmüştür. Doğru yanıt B'dir.

Ahmet Cevat; Azerbaycan millî marşının müellifidir. Mikail Muşfik, XX. yüzyıl ilk yarısının önemli şairlerindendir. Sosyal ve kültürel konulara dikkat çeken ve eserlerinde aşk ile güzelliği de konu eden Muşfik, Latin harflerine geçişi desteklemiş ve böylece cahilliğin geride kalacağını düşünmüştür. Benim Arkadaşım, Çoban gibi eserlerinde ilkesiz insanları eleştirmiştir. 1939’da rejim karşıtı ilan edilerek idam edilmiştir. Necef Bey Vezirov 15’ten fazla eser kaleme almış ve çoğunda da Azerbaycan burjuvası konusunu işlemiştir. Sovyet iktidarının kuruluşuyla Yeni Asrın Başlangıcı adlı bir oyun yazmış ve işçilerin iktidarından övgüyle bahsetmiştir. Eserlerinin hepsi tiyatro oyunu olarak sahnelenmiştir ki, Vezirov, Azerbaycan tiyatrosunun kurucularından kabul edilmektedir. Hatice Gayıbova, Azerbaycan’ın ilk kadın piyanistidir. Yukarıdaki paragrafta Hüseyin Cavid'ten bahsedilmektedir. Doğru yanıt C'dir.