ÇAĞDAŞ TÜRK DÜNYASI - Deneme Sınavı - 25

Kıgızistan’ın en üst devlet görevlisi altı yıllığına seçilen cumhurbaşkanıdır. Doğru cevap D' dir.

Günümüzde, 2011 yılı verilerine göre, Kırgızistan nüfusunun % 71’i Kırgız, % 14.3’ü Özbek, % 7.8’i Rus ve % 1.1’i ise Dunganlardan (Müslüman Çinli) oluşmaktadır

Kırgızistan’ın en önemli ihraç ürünü altındır. Tien Şan dağlarındaki Kumtor altın madeninin 1997 yılında faaliyete geçmesiyle birlikte altın üretimi toplam sanayi üretiminin % 40’ına ulaşmıştır.

Türkiye ve Kırgızistan arasında 1997’de imzalanan “Ebedi Dostluk ve İşbirliği Anlaşması” ve iki yıl sonra imzalanan “Türkiye ve Kırgızistan, Birlikte 21. Yüzyıla” bildirisi en önemli diplomatik belgeler arasında sayılabilir.

Kırgızca yazılan ilk tarih kitabı Osman Ali Sıdıkulu’nun Ufa’da 1913’te yayınlanan Muhtasar Tarih-i Kırğıziye adlı kitabıdır.

Aytmatov’un en ünlü eserleri arasında Cemile, Gün Uzar Yüzyıl Olur, Elveda Gülsarı ve Selvi Boylum Al Yazmalım sayılabilir.

Kırgız boylarının başında bulunan beyler manap unvanını taşıyordu. Manaplık kurumu Kazaklardaki sultanlık ile hemen hemen aynı özelliklere sahipti. Halk arasında manaplara büyük saygı gösterilirdi. Örneğin bir manabın bulunduğu bir mecliste izinsiz konuşulmaz, manabın çadırının önünden at sırtında geçilmezdi. Doğru cevap C'dir.

Kırgızistan 31 Ağustos 1991'de  SSBC'den ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Ardından Ekim 1991'de yapılan seçimlerde Akayev % 95 oy alarak bağımsız Kırgızistan'ın ilk cumhurbaşkanı seçildi. Doğru cevap B'dir.

Fergana bölgesi Orta Asya'da az bulunan verimli tarım arazilerinden biridir. Sovyetler döneminde bölgenin idaresi Kırgızlar, Tacikler ve Özbekler arasında paylaştırılmıştır. Üç kesim arasındaki gerginlik SSBC'nin dağılmasından sonra devam etmiş zaman zaman ölümlerle sonuçlanan çatışmalara varmıştır. Doğru cevap E'dir.

Günümüzde, 2011 yılı verilerine göre, Kırgızistan nüfusunun % 71'i Kırgız, % 14.3'ü Özbek, % 7.8'i Rus ve % 1.1'i ise Dunganlardan (Müslüman Çinli) oluşmaktadır. Ruslar çoğunlukla kuzey kesimlerde, Özbekler ise genelde güneyde Oş ve Celalabad kentlerinde yaşamaktadır. Bu halkların yanısıra az nüfusa sahip Uygurlar, Tacikler, Ahıska Türkleri, Kazaklar, Ukrainler, Koreliler, Kürtler ve Almanlar da Kırgızistan'da yaşamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Kırgızistan'ın başlıca ihraç ürünleri pamuk, yün, et, tütün, altın, civa, uranyum, doğal gaz, makina ve  ayakkabıdan oluşmaktadır. Kimyasal ürünleri ise ithal etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Krgızistan'ın ABD ile ilişkileri büyük oranda Manas askerî üssünün kullanımı ile ilgili olmuştur. New York'taki 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra ABD yönetimi Afganistan'a askerî harekâtlar düzenledi. ABD, binlerce asker ve teçhizatın hızlı bir biçimde nakliyesi ve lojistik desteğinin sağlanması amacıyla çevre ülkelerde kullanabileceği bir üs arayışına girdi. Aralık 2001'de Bişkek yakınlarındaki Manas havaalanı ABD tarafından askerî üs olarak kullanılmaya başlandı. Yaklaşık 1.500 ABD askeri, Manas üssüne konuşlandırıldı. Hava üssü kısa zamanda 300.000 ABD askerini Afganistan'a nakledebilecek kapasiteye ulaştırıldı. Manas üssü 2014 yılında kapatıldı. Doğru cevap D'dir.

Kırgızistan'ı tanıyan ilk ülke Türkiye olmuştur. İki ülke arasındaki ilişkiler bugüne dek başta eğitim ve kültür olmak üzere ticaret, ekonomik işbirliği, ulaştırma, iletişim, askerî konular ve diğer alanlarda yüze yakın anlaşma ve protokol imzalanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Bağımsızlıkla beraber Kırgız tarihi yeniden yazılmaya başlandı. Yeni cumhuriyetin ihtiyaçları doğrultusunda, Kırgız milletinin yeniden inşaası için tarihsel
unsurlar kullanıldı. İlk cumhurbaşkanı Akayev bu konuya özel önem verdi. Bu amaçla 1995 yılı Manas Destanı'nın 1000'i yılı ilan edildi ve çeşitli ülkelerde etkinlikler düzenlendi. Bu çabalar Kırgız halkının ne kadar eski ve köklü bir millet olduğunu göstermeye yönelik devlet politikalarıydı. Doğru cevap A'dır.

Kırgız eğitim sisteminin en önemli sıkıntısı kaynak yetersizliğidir. Temel kamu harcamalarına bile kaynak bulmakta zorlanan Kırgız devleti için eğitim harcamaları öncelik açısından son sıralarda yer almaktadır. Öğretmenler en az kazanan memur sınıfındadır. Bu durum e¤itim kalitesinin düflmesine neden olmaktadır. Ayrıca kaynak yetersizliği nedeniyle okullarda araç gereç sıkıntısı çekilmekte, kütüphanelerde sadece ders kitapları ve bazı dergiler yer almakta, okul binaları birçok yerde kullanılamaz haldedir. Doğru cevap C'dir.

Sovyet dönemiyle birlikte modern Kırgız edebiyatının oluştuğunu söylenebilir. Modern Kırgız edebiyatının temellerini Kasım Tınıstanov (1901-1938) atmıştır. Taşkent'teki Kazak Eğitim Bilimleri Enstitüsü'nü bitiren Tınıstanov, Kırgızca ve Kazakça olarak şiirler, hikayeler, tiyatro oyunları yazmıştır. Tınıstanov Kırgızca alfabe hazırlama çalışmalarına da katılmıştır. Kırgızistan'ın ilk Eğitim Bakanı olan Kasım Tınıstanov, Kırgız milli bilincinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Özellikle Kırgız halk edebiyatı numunelerinin derlenmesi ve Manas destanı ile ilgili çalışmaları çok önemlidir. Doğru cevap D'dir.

Kırgız boylarının başında bulunan beyler manap unvanını taşıyordu. Manaplık kurumu Kazaklardaki sultanlık ile hemen hemen aynı özelliklere sahipti. Halk arasında manaplara büyük saygı gösterilirdi. Örneğin bir manabın bulunduğu bir mecliste izinsiz konuşulmaz, manabın çadırının önünden at sırtında geçilmezdi.

Ukrayna ve Gürcistan’da meydana gelen “renkli devrimler” Kırgız halkına da ilham kaynağı oldu ve Askar Akayev 2005 yılında istifa etmek zorunda kaldı.

Kırgızistan bağımsız olduğu 1991 yılından günümüze kadar süren bir siyasi karışıklık içine girdi

Kırgızistan ekonomisi tarım ve madencilik sektörlerinde güçlü görünmektedir.