ÇAĞDAŞ TÜRK DÜNYASI - Deneme Sınavı - 12

(1922-1999): Ersarı kabilesine mensup olup, 1922’de Çarcou iline bağlı bir köyde doğdu. Pedagoji Enstitüsü’nden mezun olduktan sonra uzun süre öğretmen olarak çalıştı. 1944’te partiye girdi ve özellikle propaganda işlerindeki başarısından dolayı çok hızlı bir şekilde yükseldi. 1969’da Türkmenistan Komünist Partisi birinci sekreteri oldu.

Moskova’nın, Sovyetleştirme politikalarına uzun süre destek veren Türkmen yöneticilerin başında Muhammednazar Gapurov (1969-1985) gelmektedir. 1969’da Türkmenistan Komünist Partisi birinci sekreteri olmuştur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Türkmenbaşı meclisin yetkilerini dengelemek adına kendisinin başkanlık ettiği Halk Maslahatı’nı oluşturdu. “Halk Kurulu” anlamına gelen bu kurum, 1992-2008 yılları arasında faaliyet gösteren en yüksek iktidar kuruluşuydu. Doğru cevap B şıkkıdır.

Halk Maslahatı: “Halk Kurulu” anlamına gelen bu kurum, 1992-2008 yılları arasında faaliyet gösteren en yüksek iktidar kuruluşuydu. Halk Maslahatı’nın oluşturulmasıyla meclisin yetkileri sınırlandırılmış, hatta bu kurula meclisi feshetme hakkı tanınmıştı. Devlet başkanı, milletvekilleri, hâkimler, savcılar, valiler ve diğer idarecilerden (toplam 2507 üyeden) oluşan ve çok geniş yetkilere sahip olan bu kurul, devlet başkanının faaliyetlerini onaylamış, onun politikalarını meşrulaştırmıştır. Ancak tamamen Türkmenbaşı’nın kontrolünde olup yalnızca onun isteğiyle önemli kararların onayı için toplanmıştır.

1733-1797 yılları arasında yaşamış olup, şiiirlerinde milli değerleri,adaletsizlikleri dile getiren ve  Türkmenleri birlik ve beraberliğe çağıran Türkmenlerin önde gelen şairi Mahtumkulu'dur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Türkmenbaşı’ndan sonra iktidara gelen Gurbangulı Berdımuhammedov 2008 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle Halk Kurulu’nu kaldırdı. Parlamento sadece meclisten ibaret hâle geldi.

Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO) Türkiye, Pakistan ve İran tarafından 1985’te kurulmuş ve 1992’de Orta Asya cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın üyeliğiyle genişlemiştir.  Amacı üye ülkeler arasında ekonomik ve kültürel işbirliğini geliştirmek ve serbest ticaret bölgesi oluşturmaktır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Rusya’nın devre dışı bırakılarak, Orta Asya ve Orta Doğu doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırmasını öngören doğalgaz boru hattı projesi Nabucco'dur.  Avrupa ülkeleri ve Orta Asya cumhuriyetleri, bu projenin hayata geçmesi konusunda isteklidirler. Proje hayata geçtiği takdirde Avrupa ülkeleri, Rus doğalgazına, Orta Asya cumhuriyetleri de Rus boru hatlarına olan bağımlılıklarını biraz da olsa azaltacaklardır. Doğru cevap A şıkkıdır.

2001’de Türkmenbaşı döneminin en önemli sembollerinden biri olan Ruhname adlı eser yayımlanmıştır. Türkmenbaşı’nın ismiyle yayımlanan bu eser, kutsal bir kitap gibi görülmeye başlanmış, okullarda ders olarak okutulmuş, üniversite giriş sınavlarında sorunlu tutulan eserlerden biri hâline gelmiştir.

Büyük Öğrenci Projesi, temel amacı Orta Asya’dan 10 bin öğrenci okutarak, Türkiye ve Orta Asya arasında kültürel bağları sağlamak olan bir projedir. Türkiye bu projeyi 1990'ların ilk yıllarında hayata geçirmiştir. Proje esasen iki amaca yöneliktir. Bunlardan ilki, Türkiye ve Türklük dostu bir nesil yetiştirmek, diğeri ise özellikle Türkçeyi ve Türk kültürünü yaymaktır. Doğru cevap C şıkkıdır.

1993’te Türkmenistan Latin alfabesine geçişi kabul etmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kültürel değerlerden birisi olan Türkmen toyları beş bölümden oluşmaktadır. Bu toylar arasında en büyüğü evliliktir. Türkmenlerde toy denilince akla düğün gelmektedir. Diğerleri ise beşik toyu, kalpak toyu, diş toyu ve Ak koyun toyudur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Türkmenistan’da doğrudan cumhurbaşkanına bağlı, dinî işlerden sorumlu cumhurbaşkanının müşavirine Geneş denilmektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Berdimuhammedov’un ilk faaliyetleri, Türkmenbaşı kültünü yıkmak oldu. Ülkedeki Türkmenbaşı anıtlarının bir kısmı (en önemlileri) yıkıldı; Ruhname’nin önemi azaltıldı, Türkmenbaşı’nın adı milli marş sözlerinden çıkartıldı, ay ve gün isimlerinde yeniden eskiye dönüldü, Türkmenbaşı’nın resmi paralardan çıkartıldı. Türkmenbaşı döneminde kapatılan kütüphane, okul ve tiyatrolar yeniden açıldı. Türkmenbaşı’nın başlattığı uygulamalarla yasaklar da iptal edilerek birçok alanda değişiklikler yapıldı. İnternet yasağı kaldırıldı ve internet kafeler açıldı.

Türkmenistan’ın dış politikasına etki eden küresel güçler; Rusya Federasyonu,

ABD, AB ve Çin Halk Cumhuriyeti’dir.

Türkiye ile Türkmenistan arasındaki diplomatik ilişkiler 1992 yılı başında kurulmuş ve bu tarihten sonra ülkeler arasında kültür, eğitim ve ekonomik alanlarda işbirliği gelişmeye başlamıştır. Eğitim alanındaki işbirliğinin temelleri Şubat 1992'da atılmıştır.

Türkmenlerin kendilerine özgü el sanatları da önemli kültür unsurları arasındadır. Örneğin Türkmen kadınlarının takıları oldukça dikkat çekicidir. Takkenin üstüne şelpeli guppa, alına takılan manlaylık, saça takılan düğmeler, boyna takılan gargılıklar, boncuklar, göğse takılan gülyakalar her biri değişik anlam yüklü süs takılarıdır.

Türkmenistan, Rus nüfusun ülkedeki belirleyici hizmetlerini sekteye uğratmamak için çifte vatandaşlık yasası çıkaran tek Orta Asya cumhuriyeti olmuştur.

Gapurov, ateist bir eğitim sistemini Türkmenistan’a yerleştirmek için büyük gayret sarf etmiştir.

Türkmenistan’daki devlet yönetim sistemine ülkedeki elitlerin etkisi açIsından bakarsak, tire denilen kabile esaslarına dayandığını görmekteyiz.