ÇAĞDAŞ SOSYOLOJİ KURAMLARI

Doğru cevap E'dir. Psikoloji, Wallerstein’ın düşüncelerinin etkili olduğu alandan biri değildir.

Doğru cevap D'dir. Eric Olin Wright, Wallerstein’ın çalışmalarından etkilendiği isimler arasında değildir.

Doğru cevap C'dir. Siyaset alanı, Appadurai’ye göre küreselleşmenin gözlemlenebileceği beş boyutundan biri değildir.

Doğru cevap B'dir. Wallerstein’ a göre küreselleşme olgusunu karakterize eden iki temel özellik sömürüye dayalı işbölümü ve sermaye birikimidir.

Doğru cevap C'dir. Temel toplumsal ilişkiler burjuva ve proletarya, Wallerstein’ın dünya sistem teorisinin temel ilkelerinden biri değildir.

Doğru cevap A'dır. Oluşan krizlerin çevreden merkeze doğru yayılmasını engellemesi, merkez ülkelerin özelliklerinden biri değildir?

Doğru cevap E'dir. Nijerya, çevre ülkelerden biridir.

Doğru cevap D'dir. İngiltere, 1750’li yıllardan itibaren lider merkez ülke konumuna ulaşmıştır.

Doğru cevap C'dir. Wallerstein’a göre dünya imparatorluklarından dünya ekonomilerine geçiş süreci ilk olarak Avrupa'da yaşanmıştır.

Genel olarak düşünüldüğünde, Wallerstein’ın sosyal bilimler alanındaki yerine ilişkin iki önemli ayırt edici özellikten bahsetmek mümkündür. Bunlardan birincisi sosyal bilimlerin eleştirel bir bakış açısından yürütülmesi gerektiği yönündeki duruşu, ikincisi ise bilimsel arayışta objektivitenin ve değer yargılarından arınmış bir araştırma çabasının beyhude bir çaba olduğuna dönük duruşudur.

Wallerstein iddiasını kendisine sosyal bilimler alanında oldukça önemli bir yer kazandıran dünya-sistemleri analizine referansla şöyle ifade etmektedir: “Dünya sistemleri analizinin bir teoriden ziyade ihmal edilmiş ve aldatıcı epistemolojilere karşı bir protesto olduğunu bir süredir ifade ediyorum. Bu analiz, entelektüel değişim için ve aslında 19. Yüzyıl sosyal bilimlerinin temel dayanaklarını değiştirmek için bir çağrıdır”.

Demografi, dünyada veya bir ülkede bulunan nüfusun yapısını, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen bilim dalı. Yunanca demos (halk) ve graphein (yazmak) kelimelerinden meydana gelmiştir. Nüfusun coğrafyası veya nüfusbilim olarak da tanımlanır.

Küreselleşme söylemi özellikle ekonomistler tarafından uzunca bir süredir var olan ulusal ekonomilerin son zamanlarda yerini artan bilgi ve ulaşım teknolojileri vasıtasıyla uluslararası bütünleşmeye bıraktığını vurgulamak amacıyla kullanılmaktadır.

Bunlardan ilki etnik alandır. Appadurai’ye göre etnik alanda gözlemlenen küreselleşme “yaşadığımız dünyadaki değişimi oluşturan” birey ve grupların hareketliliği dolayısıyla oluşmaktadır.

Glokalizasyon
Global (küresel) ve lokal (yerel) terimlerinin birleştirilmesiyle oluşturulan bu kavram, küreselleşme ile yerelleşmenin birlikte ortaya çıkan süreçler olduğunu vurgulamak üzere kullanılmaktadır.

Wallerstein’a göre küreselleşme olgusunu karakterize eden iki temel özellik vardır. Bu özellikler sömürüye dayalı bir işbölümü ve sermaye birikimidir.

Wallerstein, ilk sırada yer alan coğrafi keşiflerin ve kolonileştirmenin ülkelerin ekonomik olarak genişlemesi için 16. ve 17. Yüzyıllarda diğer iki aşama için bir ön gereklilik olduğunu vurgulamaktadır. Bu alanda liderliği ilk olarak Portekiz yapmış ve onu diğer bazı Avrupa devletleri takip etmiştir.

Merkez ülkeler, sömürüyü çevre ülkelere ihraç eden ülkeler olarak tanımlanmaktadır. Bir yandan göreceli olarak daha az vergilendirmenin bulunduğu ve serbest işgücü sözleşmeleri ile iyi bir ücret rejiminin hâkim olduğu bu ülkeler bir diğer yandan ise geniş bir tüketici piyasasını da içlerinde barındırmaktadırlar.

Dünya imparatorluklarından dünya ekonomilerine geçiş sürecinin başladığı 1450’li yıllardan bu yana merkez ve çevre ülkelerin yer değiştirdiği dört farklı aşama yaşanmıştır. Bu aşamalar, 20. yüzyılın ilk yıllarında ortaya koyduğu eserleriyle tanınan Rus ekonomist Nikolai Kondratieff’in adı ile “Kondratieff Dalgalanmalar” olarak adlandırılmıştır.

Özellikle küresel eşitsizlikler ve bu eşitsizliklerin ülkelerin ve toplumların ekonomik kalkınma ve siyasal dönüşümünde oynadığı çeşitli roller üzerine olan çalışmalarıyla ve küresel kapitalist dünya sisteminin nasıl çalıştığına ilişkin analizleriyle bilinen Wallerstein, Amerikan tarihsel sosyolojisinin en önemli isimleri arasında
gösterilmektedir. Küresel düzeyde kurulan kurumsal ve ekonomik ilişkilerin toplumların hayatlarında baskın roller oynadığı günümüz dünyasında ortaya çıkmış uluslararası eşitsizliklere Marksist bir perspektiften yaklaşmakta, fakat geleneksel Marksist analiz ve terminolojinin dışında bir kavramsal çerçeve önermektedir.