ÇAĞDAŞ SOSYOLOJİ KURAMLARI

Postmarksizm, eşitsizliklere karşı mücadele ve tabiiyet ilişkilerine itirazın devrim gibi kurtuluş stratejileri ile değil, kültür ve siyaset alanında liberal demokrasinin derinleştirilmesi ve radikalleşmesi hedefinin önüne koyan farklı kolektivitelerin ve liberal demokrasinin derinleştirilmesi üzerinden gerçekleşebileceğini savlayan bir yaklaşımdır.

Toplumdaki çatışma ilişkileri, sadece ekonomik temelli olmaktan çıkıp, cinsiyet, otorite, bürokrasi, kent, çevre gibi meseleler üzerinden farklı toplumsal ilişki biçimlerine yayılmıştır.

Çatışmanın aktörleri devlet ve bu devletin karşısında bazı hak ve talepleri gündeme getiren yeni toplumsal hareketler temelli sivil toplumdur.

Bu hegemonik mücadele içinde çevreciler, etnik gruplar, kadınlar, eşcinseller vb.farklı kimlik gruplarının talepleri ve mücadelelerinin çeşitli şekillerde birbirine eklemlenebileceği iddia edilmektedir.

Kuramsal çerçeve ve metodolojik analiz açısından Postmarksizm, Gramsci’nin “hegemonya”, Althusser’in “ideoloji” anlayışı, Psikanalist Lacan’ın özne anlayışı, Saussure’cü dilbilimi ve Foucault’nun “söylem” anlayışlarının izlerini taşımaktadır.

Söylem kategorisi, Laclau ve Mouffe’un Postmarksizm kuramında en belirleyici kategorilerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Laclau ve Mouffe (1992) söylemi, eklemleyici pratikten kaynaklanan yapılandırılmış bütünlük olarak tanımlar.

Postmarksistlerin elinde sınıfsal tüm içeriğinden soyutlanmış olan hegemonya, farklı çıkarlara sahip farklılaşmış kimlikleri ortak bir gelecek fikrine bir süreliğine politik olarak ikna etmek anlamına gelmektedir.

Postmarksist kuram, işçi sınıfını tarihi yapan özne olarak siyasetin ayrıcalıklı özneleri olma konumundan çıkarıp onun yerine çoğul, parçalı, geçici, akışkan ve melez kimlikleri ve hareketleri yerleştirmiştir.

Laclau ve Mouffe’un söylem anlayışı, nedensellik anlayışını reddeder toplumsal olanın raslantısallığı, tarihselliği ve tesadüfiliği üzerinde durur.

Postmarksizmin postyapısalcı söylem analizi tekniğinde, toplumun, ideolojilerin, siyasetin, ekonominin ve kısacası topluma ait herşeyin tesadüfiliği, rastlantısallığı ve açıklığı aşırı vurgulanmıştır.

Ernesto Laclau ve Chantal Mouffe ile birlikte, Barry Hindess, Paul Hirst, Anthony Cutler, Athar Hussain, Gareth Stedman Jones gibi akademisyenlerin öncülük ettiği Postmarksizm; ideoloji ve politikayı, ekonomi ve sınıfsal ilişkilerden önünde gören bir yaklaşımdır.

Laclau ve Mouffe’un toplumu işçi sınıfı-burjuvazi ayrımına indirgemeden çoğul kimlikler, çoğulluk ve farklılıklar üzerinden tanımlamak gerektiğini öne süren postmarksist bakış açısı, toplumun kurucu ilkesinin farklılık ve çoğulluk olduğunun altını çizmiştir.

Hegemonya ve Sosyalist Strateji: Radikal Demokrasiye Doğru kitabını kaleme alan kişiler Laclau ve Mouffe’dir.

Postmarksizmin etkilendiği Marksist teorisyen Althusser’dir.

Radikal demokrasi kuramları iki başlık altında incelenebilir: Biri, Jürgen Habermas, Seyla Benhabib ve John Rawls tarafından, diğeri Ernesto Laclau, Chantall Mouffe ve William Connolly tarafından geliştirilen, sırasıyla “müzakereci demokrasi” ve “agnostik demokrasi” (çatışmalı çoğulculuk) teorileri.

Postmarksizm  postmodernizm ve post-yapısalcılıktan etkilenmiştir. Pozitivizmden ise etkilenmemiştir.

Postmarksist kuramın temel tezi, toplumda yaşanan farklı eşitsizliklerin (cinsiyet, etnik, dinsel, bireysel farklar vb. açısından) sadece alt-yapı-üst yapı, üretim ilişkileri, ekonomik sömürü ve sınıf gibi sınıf eksenli analizlerle anlaşılamayacağı ve eşitsizliklerle mücadelede edip eşitsizliklerin üstesinden gelmek için kültürel ve siyasal hegemonya kurmak isteyen herhangi bir politik pozisyonun farklı kimlik ve güç ilişkilerini dikkate alacak zengin bir söylem geliştirmesi gerektiğidir.

Toplumun imkansızlığı tezi Laclau ve Mouffe’ye aittir.

Norman Geras (1987) her nesnenin söylemsel olarak anlaşılabileceğini söyleyen Laclau ve Mouffe için söylemsel idealizme yakalanmakla suçlamaktadır.

Laclau ve Mouffe, Gramsci’den ilham alarak geliştirdikleri hegemonya kuramı ile Marksizmin siyasi alandaki bunalımını aşmayı ve hegemonik bir proje olarak başarılı olmasının siyasi-kültürel ilkelerini belirlemeye çalışmıştır.