ÇAĞDAŞ SOSYOLOJİ KURAMLARI

Bir postmodern düşünür olarak Zygmunt Bauman,
modernitenin bütünüyle olumsallığın (şans,
çeşitlilik) kontrolüne ilişkin olduğunu ileri sürer.
Ona göre, bir düzen rüyasına sahip olan modernite,
kontrol etme, düzenleme ve sınıflandırma
düşüncesine takılmıştı. Bu duruma bağlı olarak da
ulaşılan sonuç düzenlemeler, kurumlar, yasalar ve
ahlaki kodlar yoluyla düzen yaratmaya kalkışan bir
toplum olmuştur. Modern anlayış doğruluk, adalet
ve akıl için evrensel olarak uygulanabilir standartlar
belirlerken, göreceliği, belirsizliği ve muğlâklığı
bastırmaya çabalamıştır. Bu durum bütünüyle çok
asil bir çaba gibi görünürken, bu isteklere ilişkin
olumsuz sonuçlar da ortaya çıkmıştır. Örneğin
Modernite sınıflandırma yoluyla düzen yaratma
faaliyetinde ikili karşıtlıklar üretmiştir (Smith,2005, s.314).

Bauman’ın modernliğe yönelttiği
eleştirilerin başında modernliğin farklılığı bir suç,
daha doğrusu, büyük suç olarak görmesi gelmektedir.
Farklılığın modernlikten önce normal bir
şey olarak karşılandığını belirten Bauman (2003,
s.326), farklılığın, şeylerin ezeli düzeninde var olduğu
ve olması gerektiğinin düşünüldüğünü ileri
sürmektedir. Hatta farklılık, duygusallık dışı bir şey
olarak, bilişsel olarak odaklanılan bir şey değildi.
Ona göre insani farklılığın, saklanarak yaşadığı ve
bu günahkârlığın lekesinden utanmayı öğrendiği
birkaç yüzyıldan sonra, bugün, postmodern insan
(yani modern korku ve yasaklardan kurtulan
modern insan), farklılığı sevinç ve coşkuyla karşılamaktadır.
Farklılık postmodern düşüncede güzel
bir şey olarak değerlendirilmektedir.

Modernliğin düzen arama anlayışına, tekdüze
bir biçime sokma çabalarına yoğun eleştiriler getiren
Bauman, sorun çözmekdeki en çarpıcı başarıların
çözüm gerektiren sorunlar toplamına yenilerini
eklemekten başka işe yaramadığını ileri sürmektedir.
Ona göre bu durum belki de, tüm modern
toplumların en bariz göstergesi olan düzen arayışı
ve müphemlikle mücadelenin en bıktırıcı ama kaçınılmaz
iç çelişkisidir (Bauman, 1998, s.209). Doğru cevap C'dir.

Bauman’a göre, toplumu bahçe gibi gören tüm
görüşler toplumsal doğal ortamın bazı bölümlerini
yabani otlar olarak nitelerler. “Bunlar, diğer yabani
otlar gibi ayrılmalı, kısıtlanmalı yayılmaları önlenmeli,
yerinden çıkarılmalı ve toplum sınırlarının
dışında tutulmalıdır; tüm bu yollar yetersiz kalırsa
öldürülmelidir”(Bauman, 1997, s.126). Bauman’a
göre, Yahudi soykırımının arkasında, yönettiği toplumu
düzenlenecek, yetiştirilecek ve yabani otları
denetime alınacak bir şey olarak gören modernliğin
“bahçıvan” devlet anlayışı durmaktadır (Bauman,
1997, s.31). Dolayısıyla Bauman için ırkçılık, modern
bilimin ilerlemesi, modern teknoloji ve devlet
gücünün modern biçimleri olmaksızın düşünülemez.
Bu özelliği ile ırkçılık kesinlikle modern bir
üründür. Bauman’a göre, modernlik ırkçılığı olanaklı
kılmakla kalmaz onu için bir talep de yaratır.
Çünkü başarının yalnızca insansal değerlerle
ölçülebileceğini ilan etmiş bir çağ, sınırları aşmanın
daha önce hiç olmadığı kadar kolaylaştığı yeni
koşullarda, sınır çizmenin ve sınırları korumanın
kefaretini ödeyecek bir yakıştırma teorisine gerek
duyar. Bundan dolayı Bauman’a göre, ırkçılık, modernleşmemiş
ya da en azından öncelikle modern
olmayan savaşımlarda kullanılan, tümüyle modern
bir silahtır (Bauman, 1997, s.90). Doğru cevap A'dır.

Yahudi soykırımının
arkasında yatan önemli nedenlerden biri
olarak modernliği gören Bauman, Yahudi soykırımının
tarihteki diğer soykırımlardan farklılığını
aşağıdaki şekilde dile getirir:
Holocaust, yeltenilmiş kitle kıyımlarından oluşan
uzun bir dizinin ve bunlar arasında başarılmışların
oluşturduğu, pek de kısa olmayan dizinin bir
başka bölümüdür. Ama onun taşıdığı özelliklerden
bazıları geçmişteki soykırımların hiç birinde yoktur.
Özellikle dikkat edilmesi gereken, bu özelliklerdir.
Bu özelliklerde belirgin bir modernlik kokusu
vardır. Bunların varlığı modernliğin Holocaust’a,
zayıflığı ve beceriksizliğiyle değil doğrudan katkıda

bulunduğunu akla getirir. Bu, Holocaust’un ortaya
çıkmasında ve bu suçun işlenmesinde modernliğin
rolünün pasif değil aktif olduğunu düşündürür.
Bu, Holocaust’un modern uygarlığın bir başarısızlığı
olduğu kadar, bir ürünü olduğu izlenimini de
verir. Holocaust, modern biçimde -akılcı, planlı,
bilimsel bilgilerle ve uzmanlıkla yürütülen, ustaca
yönetilip koordine edilen- yapılmış her şey gibi,
sözde modernlik öncesi tüm benzerlerinin, kendisiyle
karşılaştırıldığında ne denli ilkel, savurgan ve
yetersiz olduklarını göstererek geride bırakmış ve
rezil etmiştir (Bauman, 1997, s. 121-122). Doğru cevap A'dır.

“Postmodernlik illa da modernliğin reddi, itibarsızlaştırılması
ya da sona erdirilmesi değildir. Postmodernlik,
kendi kendisine, durumuna ve geçmişte
yaptıklarına daha derinlemesine, dikkatle ve sağduyuyla
bakan, gördüklerini tamamen sevmeyen ve değişme
gereksinimi hisseden modernlikten başka bir
şey (ne eksik ne fazla bir şey) değildir. Postmodernlik,
rüştüne ermiş modernliktir: Kendisine içerden değil
de dışarıdan bakan, kazanç ve kayıplarının tam bir
hesabını yapan, kendisinin psikanalistliğini yapan,
daha önce asla dile getiremediği niyetlerini keşfeden,
bunların birbirlerini iptal eden, çelişkili niyetler olduğunu
gören bir modernlik. Postmodernlik, kendi
imkânsızlığını kabul eden modernliktir; kendini gözetleyici
bir modernlik; bir zamanlar bilinçsizce yaptığı
şeyleri bilinçli biçimde terk eden modernliktir”
(Bauman, 2003, s.347-348).

bir kopma ya da belirgin bir farklılaşma yoktur.
Bauman, bu durumu postmodernliğin doğasına
bağlar. Çünkü onun yaklaşımında postmodernliğin
dışlama gücü zayıftır. Dolayısıyla sınırlara sınır
koyan postmodernliğin, kendi ayırt edici özelliği
olan farklılığa, modernliği de dâhil etmekten başka
çaresi yoktur. Bauman, postmodernliğin kendi
kimliğini inkâr etmeden modernliği dışlayamayacağının
altını özellikle çizer. Çünkü paradoksal
olarak, modernliğin dışlanması, eldeki her şeyin
modernliğe terk edilmesi anlamına gelecektir. Bauman,
modern zihniyeti, doğuşuyla mahkemelik
olan ve ömrü- davacı ya da davalı olarak- mahkemelerde
geçen bir zihniyet olarak değerlendirmektedir.
Postmodernliğin ise otoritesini tanıdığı
hiçbir mahkemenin olmamasından dolayı başvuracağı
mahkemenin de olamayacağını belirtir. Doğru cevap B'dir.

Postmodern koşullar
içerisinde bu şekilde yaratılan bireyler ise şu özelliklere
sahip olmaktadırlar:
(i) Bireyler öncelikle ve birincil olarak, daima
yeni deneyimler arayan- buradaki “deneyim”
hem (deneyim) hem de (hayat)
anlamındaki deneyim- ve asla doymayan,
sürekli ve tercihen daima artan bir uyarıcı
akışını emebilen ve bunlara tepki verebilen
deneyim organizmalarıdır.
(ii) Postmodern koşullarda inşa edilen bireyler
“yaratıcı” aktörlerdir. Bu bireylerin en önemli özellikleri kendiliğinden ve kolayca
ateşlenebilen bir davranış esnekliğine sahip
olmaları, önceki öğrendiklerine ve kazanılmış
alışkanlıklarına çok az bağlı olan aktörler
olmalarıdır.
(iii)Bireyler, asla tamamen dengede olmasalar
da neredeyse kendi kendisine yeten ve kendi
kendisini güdüleyen birimler olarak kendi
kendilerini dengeleme eğilimindedirler.
Bauman’a göre, böyle bir iç düzenleme hem
amacı hem de güdüsü olduğu sosyalleşme
sürecinde de sürdürülmektedir.
(iv)Bauman, postmodernlikte başlıca doğruluk
modelinin sağlık değil uygunluk olduğunu
ileri sürer. Bauman’a göre “uygunluk”, bireyin
gittikçe artan yeni deneyimleri bedensel
ve ruhsal olarak emme ve bunlara yaratıcı
bir biçimde tepki verme kapasitesini, hızlı
değişimlere dayanma yetisini, kendi kendisini
gözetleme ve performans yetersizliklerini
düzeltmek suretiyle “formunu koruma”
yeteneğini temsil etmektedir. Bunun tersi
olan bedensel gevşeklik, süre giden dengede
olma durumundan yüksek rahatsızlıklar ise
“uygunsuzluk” belirtileridir. Bu durumdaki
bireyler tıbba ya da psikolojik danışma veya
psikiyatrik tedaviye havale edilirler. Doğru cevap D'dir.

Modern koşullarda yaratılan birey Bauman’a göre
(2001, s.203-204), şu özelliklere sahip olmaktaydı:
(i) Bireyler birincil olarak ve her şeyden önce
üretici ya da askerin yaratıcı ya da yıkıcı
işgücüne dönüştürülebilen kinetik gücün
taşıyıcılarıydı; bu anlamda bireyler, böyle

bir gücü muntazam olarak ve hiç bitkinlik
duymadan üretme kapasitesine sahip olmalıydı.

(ii) Bireyler disiplinli aktörlerdi. Yani, davranışları
genellikle düzenli/kurallı olan ve her
şeyden önemlisi de düzenlenmeye boyun
eğen aktörlerdi. Aynı zamanda uyarıcılara
tekrarlanan ve öngörülebilen biçimde tepki
veren ve eş güdümlü baskıya tabi tutulduğunda
monoton davranabilen aktörlerdi.
(iii)Bireyler, tıpkı Lego ya da Meccano oyuncaklarındaki
taşlar gibi, yalnız başlarına
tamam olmayan, bir şey ifade etmeyen,
anlamlı bütünler oluşturabilmeleri için
öteki birimlerle birleşmesi gereken şeylerdi.
Modern koşullarda yaratılan bireylerin
sınırları öncelikle sınırlamaktan çok uymak
ve bağlanmak/yapışmak için tasarlanan ara
kesimlerdi.
(iv)Başlıca doğruluk/uygunluk modeli ise sağlıktı.
Sağlık, yukarıdaki üç alanda başarılı
olma kapasitesi ile yakından ilgili bir düşünceydi.
Sağlık, bedensel güç ve enerji ile
birlikte, disiplinli, düzenli, istenen biçimde
davranma ve toplulukların eş güdümlü faaliyetlerine
uyma kapasitesini simgeliyordu.
Bauman’a göre, tersi olan bedensel zayıflık
ya da uyma ve tabi olmadaki kabiliyetsizlik
ise hastalık işareti sayılıyor ve dolayısıyla da
tıbba ya da psikiyatriye havale ediliyordu. 

Doğru cevap D'dir.

Bauman, küreselleşme sürecinin olumlu yönlerinden
çok olumsuz etkilerine daha çok
önem vermektedir. Ona göre, küreselleşme süreçlerinin
ayrılmaz bir parçası mekânı giderek
bölme, insanları ayırma ve dışlamadır. Diğer
bir endişeli durum ise giderek daha fazla küresel
ve yurtsuz bir hâle gelen elit kesimle geride
kalan “yerelleşmiş” kesim arasındaki tedrici
iletişim kopukluğudur (Bauman, 1999, s.9). Doğru cevap C'dir.

Türkçeye “Bireyselleşmiş Toplum” (2005)
adıyla çevrilen kitabında Bauman, ilerlemeyle
yaşanan modern aşkın, yeniden oluşturulabilen,
oluşturulmakta olan, daima “yeni ve gelişmiş” hâle
getirilen bir hayatla birlikte, yine de sona ermediğini,
kısa süre içinde sona ermesinin de muhtemel
olmadığını dile getirmektedir. Doğru cevap E'dir.

Bauman’a göre postmodernlik, müphemliğin
üstesinden gelerek bunun yerine tek
anlamlı kesinlik olarak gördüğü aynılığı
hedefleyen modern güdüden tamamen
özgürleşmek ve tek tiplilik ve evrenselcilik
gibi modernliğin merkezi değerlerini tersine
çevirmek demektir. Bununla birlikte
postmodernlik doğası gereği hiç bir zaman
modernliğin yerini alamaz. Nitekim postmodernlik
ilke olarak farklılığı dışlamak
yerine tanıyan ve bütün yaşam biçimlerine
izin veren, dolayısıyla modernliği de dışlamak
yerine farklılığa dahil eden çoğulcu
bir dünya anlayışı ile temellendirilmiştir.
Bu nedenle Bauman’a göre modernlikle
postmodernlik arasında kesin bir kopma
ya da belirgin bir farklılaşma söz konusu
değildir. Ona göre postmodernlik bir anlamda
kendine dışarıdan ve eleştirel olarak
bakabilen ve bir zamanlar bilinçsizce
yaptığı ulaşılması imkansız şeyleri bilinçli
biçimde terk eden modernliktir. Doğru cevap B'dir.

“Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları” isimli kitabında Anthony Giddens postmodern zaman dilimini "geç modernlik" olarak adlandırmıştır.

Zygmunt Bauman 1925 yılında doğmuştur.

Zygmunt Bauman, 1989 yılında Modernite ve Holocaust kitabıyla Amalfi ödülünü kazanmıştır.

Zygmunt Bauman'ın modernlik değerlendirmesi ile ilgili modern olmak hareket halinde olmamaktır ifadesi yanlıştır.

Bauman, müphemliği, düzensizlik, kaos anlamında kullanır?

Bauman’a göre, Yahudi soykırımının arkasında, yönettiği toplumu düzenlenecek, yetiştirilecek ve yabani otları denetime alınacak bir şey olarak gören modernliğin “bahçıvan” devlet anlayışı durmaktadır.

Holocaust’un ortaya çıkmasında ve bu suçun işlenmesinde modernliğin rolünün pasif değil aktif olduğunu düşündürür.

Zygmunt Bauman'a göre, özgürlük, farklılık ve hoşgörü postmodernliğin ateşkes formülüdür.

Zygmunt Bauman'a göre, küreselleşme fikrinden çıkan en derin anlam; dünya meselelerinin belirsiz, kuralsız ve kendi başına buyruk doğasıdır; bir merkezin, bir kontrol masasının, bir yönetim kurulunun, bir idari büronun yokluğudur

Kültürel Kuram, Zygmunt Bauman'a ait değildir.

Bauman'a göre modernlik: “Batı Avrupa’da, XVII. yüzyıldaki bir dizi derin toplumsal, yapısal ve entelektüel dönüşümle başlayan ve (1) Aydınlanmanın gelişmesiyle kültürel bir proje olarak; (2) Kapitalist ve daha sonra da komünist endüstri toplumunun gelişmesiyle de toplumsal olarak kurulan bir yaşam biçimi olarak olgunluğa erişen tarihsel bir dönemdir” ve her şeyden önce bir sınır uygarlığıdır.