ÇAĞDAŞ SOSYOLOJİ KURAMLARI

Gerçek bilgiden ya da bilginin gerçekliğinden söz edemediğimiz bir muğlâklıkta Lyotard’ın deyimiyle postmodern durum içinde olduğumuzu söyleyebiliriz.

1950 ve 1960’lardan itibaren birçok yazar tarafından kullanılmaya başlanan postmodernizm
kavramı, bu tarihten sonra sosyal bilimlerde en çok tartışılan konulardan biri haline gelmiştir. Özellikle 1960’lı ve 70’li yıllardan itibaren modernizm karşıtı ya da modernizmden sonrası anlamında kullanılan kavram, birçok kültür ve toplum kuramcısı tarafından modernist kültürden radikal kopuşları ifade eden yeni postmodern sanat biçimlerinin ortaya çıkışıyla tartışılmaya başlanmıştır

“Bir tarihsel geçmiş duygusunun yitirilmesi”, “gerçekliğin yerini imajların alması”, “simülasyonlar”, “zincirden boşalmış göstergeler” olarak da tanımlanmaktadır.

Scott Lash postmodernizmi, farklılaşmanın bozulması ve işaretsel/göstergesel olanın egemenliği ve bunları (işaretsel olanı) anlamlandırma biçimleri olarak ifade eder. Bu bağlamda postmodernizm, modernizmin toptan yadsınmasıdır.

Aydınlanma düşüncesi 17. ve 18. yüzyıllarda Batı Avrupa’da yayılan bir felsefi akıma işaret eder.
Bu düşünce akımı yapısında eşitlik, özgürlük, insan aklına duyulan güven, bilim ve ilerlemeyi barındırır. Akıl ve bilim, sürekli ilerlemenin bir motoru olarak görülür.

Postmodernistlere göre akıl, mevcut sorunların üstesinden gelinmesini sağlayamamış ve araçsallaşmıştır. Böylece akılda yaşanan tutulma, Aydınlanmanın bu anlamda bir mit olarak değerlendirilmesine neden olmuştur.

Nietzsche (1844-1900) Aydınlanma düşüncesinin temel öncüllerini radikal olarak eleştiren bir
felsefeci olarak postmodern düşüncenin öncüsü sayılmaktadır. İnsanların yaşam enerjisi yüksek olanları dahi olarak (üst insan) niteleyen Nietzsche, bu insanların bir taraftan yaratıcılığı ve ilerlemeyi diğer taraftan bencillik ve buna bağlı olarak vahşeti yapısında barındırdığından söz eder. Bu nedenle aydınlanma projesi iyimser öncüllerin aksine bir yabancılaşmanın, acımasızlığın ve vahşetin egemen olduğu bir biçime dönüşmektedir.

"Özgürlük ve özgünlük", "Yansıma ve misyon" ve "seçkincilik" gibi özellikler modern sanatı tanımlarken kullanılmaktadır. Diğer yandan, "montaj ve eklemleme" ile "taklit ve yapıştırma" gibi özellikler postmodern sanat estetiğini tanımlarken kullanılmaktadır.

Olumlayıcı postmodernistler, bir etiği olumlamaktan, normatif seçimler yapmaktan ve belli bir konuyla sınırlı siyasi birlikler oluşturmaya çalışmaktan çekinmezler. Olumlayıcıların çoğu bazı değer tercihlerinin diğerlerinden daha üstün olduğunu iddia ederler ki şüpheci postmodernistlerin onaylamayacağı bir akıl biçimdir.

Lyotard’a göre postmodern durumu belirleyen temel ölçüt bilginin konumudur ve postmodern durumda artık yeni bir bilgi anlayışı geçerli olmaktadır. Dolayısıyla Lyotard’ın “Postmodern Durum” adlı kitabına bakıldığında aslında karşımızda duran bir bilgi/bilim felsefesi kitabıdır. Lyotard’ın bu metindeki ana problemi, Postmodern toplumlarda bilginin nasıl konumlandırıldığını anlamaktır.

Jameson'a göre gerçekçilik, modernizm ve postmodernizm sırasıyla piyasa kapitalizmi, tekelci kapitalizm ve çok uluslu kapitalizmin (emperyalizm) kültürel düzeylerini ifade eder.