ÇAĞDAŞ SOSYOLOJİ KURAMLARI - Deneme Sınavı - 8

Postmodernizm; modern kültürel ürünlerden farklı olarak sanatta, filmlerde, mimaride ve benzeri alanlardaki kültürel ürünleri ifade eder. Postmodernite ise tarihsel anlamda modern dönemi izlediği düşünülen sosyal ve politik çağı betimler. Doğru cevap C’dir.

Nietzsche (1844-1900) Aydınlanma düşüncesinin temel öncüllerini radikal olarak eleştiren bir felsefeci olarak postmodern düşüncenin öncüsü sayılmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Genoloji: Herhangi bir nesneyi kaynağından alıp tarihin akış sürecinde nasıl değiştiğini inceleme anlamına gelmektedir. Tarihin akışında gezinen bir araştırmacı geçip gittiği yerlere faklı amaçlarla yeniden dönüp baktığında farklı anlam ve yorumları yakalama fırsatı bulmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Postmodern sanat estetiğinin özellikleri şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap B’dir.

Ziyauddin Serdar’a göre Postmodernizmin ilk ilkesi modernizmde geçerli olan her şeyin postmodern zamanda tümden geçersiz ve eskimeye yüz tutmuş olmasıdır. Postmodernizmin ikinci ilkesi ise gerçekliğin reddedilmesidir. Üçüncü ilkesi, artık elimizde olan gerçeklik yerine, imgeyle maddi gerçekliğin arasında kaybolmuş olan dünyadır. Dördüncü ilkesine geldiğimizde karşımızda anlamsızlık çıkar. Bu ilke, bizi beşinci ilkeye götürür. Şüphe. Şüphe postmodernizmin ebedi ve kalıcı şartıdır. Bütün bu ilkelere ek olarak Postmodernizmin niteliğini belirleyen altıncı ilke çoklukla ilgilidir. Seçkincilik ise postmodern sanatın değil modern sanatın özelliklerinden biridir. Doğru cevap E’dir.

Modernizm ile postmodernizmi karşılaştırdığımızda şu özelliklerin altının çizilmesi gerekir. Postmodernizmin görüldüğü ilk alanın sanat olduğu bilinmektedir. Özellikle mimaride ve edebiyatta karşılaşılan bu durum dadaizm adı altında toplumsal sorunların giderek artması karşısında bir karşı duruşu, bir başkaldırıyı sergiler. Modernitenin romantik ve iyimserliği postmodernitede toplumsal sorunları kapsayan ve bu sorun yumağının oluşmasını protesto eden dadaist anlayışla kendini göstermektedir. Modernizmin katı hiyerarşik anlayışı anarşi adı altında kuralsızlığa dönüşür. Modernizmin ana kavramı olan akıl ve her şeyin rasyonel ölçüler içinde yürütülmesi düşüncesi, postmodernizmde aklın tükenmişliği olarak yorumlanır. Modernizmde toplumsal mesafeler önemli iken, postmodernizmde bireylerin katılım olanaklarının bulunduğuna ve konumların belirsizliğine dikkat çekilir. Doğru cevap A’dır.

Postmodernizm denince akla ilk gelen düşünürlerden biri olan Lyotard’ın, postmodernizme ilişkin görüşleri çoğunlukla “Postmodern Durum” adlı kitabında bulunabilir. 1979 yılında yayınlanan kitap, o dönem içinde hem Fransa’da hem Dünya genelinde entelektüel çevrelerde oldukça yankı uyandırmıştır. Bu metindeki ana tema, gelişmiş batı toplumlarda 19. yüzyıldan beri süregelen bilim, sanat gibi kültür süreçlerinin büyük bir dönüşüm içinde olduğunu ve bu dönüşümün bir bakıma postmodern olarak tanımlanmasını mümkün kıldığını ortaya koymaktadır. Lyotard’a göre postmodern durumu belirleyen temel ölçüt bilginin konumudur ve postmodern durumda artık yeni bir bilgi anlayışı geçerli olmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Postmodernizm denince akla ilk gelen düşünürlerden biri olan Lyotard’ın, postmodernizme ilişkin görüşleri çoğunlukla “Postmodern Durum” adlı kitabında bulunabilir. 1979 yılında yayınlanan kitap, o dönem içinde hem Fransa’da hem Dünya genelinde entelektüel çevrelerde oldukça yankı uyandırmıştır. Lyotard toplumların postmodern çağa girmeleri ile birlikte bilginin konumunun değiştiğinden söz eder. Bilgi üretme ve edinme biçiminin giderek değişmesi sonucunda, postmodern çağda bilginin satılması için üretildiği ve tüketildiği görülmektedir. Bilgi kendinde bir amaç olmaktan uzaklaşmakta ve artık kullanım değerini kaybetmektedir. Bir bakıma bilginin metalaşması durumu ile karşılaşılmaktadır. Lyotard, öğrenimin de tıpkı para gibi bir değer haline geleceğinden söz eder. Artık ayrım bilgi ve cehalet arasında değil “harcama bilgisi” ile “yatırım bilgisi” arasında yapılacaktır. Diğer bir deyişle, gündelik geçim bilgisiyle bir projenin optimize edilmesi için kullanılan bilgi arasında bir ayrım söz konusu olacaktır. Lyotard’a göre bilimsel bilgi, bilginin bütününü temsil etmez. Anlatısal bilgiden de bahsedilmesi gerekir. Anlatısal bilgi ve bilimsel bilgi en baştan beri rekabet içinde olmuşlardır. Geleneksel toplumlarda anlatısal biçimin üstünlüğü söz konusudur. Anlatılar hem toplumsal kurumlara meşruluk kazandırırlar hem de yerleşik kurumların bütünleşmesine yönelik olumlu ya da olumsuz modelleri temsil ederler. Geleneksel toplumlardaki anlatı geleneği, aynı zamanda topluluğun kendisi ve çevresiyle yaşadığı ilişkiye dayalı üç ayaklı bir yetki paylaşımının -nasıl yapacağını bilmek, nasıl konuşacağını bilmek, nasıl dinleyeceğini bilmek- tanımlamasına dönük bir gelenektir. Lyotard’a göre yeni kurgulanacak epistemolojide gerçekliğin doğru olarak yansıtılması anlamına gelen temsil sorununu dışlamak gerekmektedir. Ona göre modern toplumun (sanayi toplumu) başvurduğu büyük anlatıların insanı doğru temsil edememesi, bu kuramların imkânsızlığını da gözler önüne sermektedir. Lyotard’ın burada vurgulamak istediği topluma ilişkin bir bilginin olmaması değil, böyle bir bilginin açık olması gerektiğidir. Görüldüğü üzere yanlış verilen seçenek D’dir.

Postmodernizmi, Marksist teorileri destekleyerek, geç kapitalizmin kültürel mantığı olarak yorumlayan ve böylece postmodernizmi sadece kapitalizmin yeni bir evresi içinde yer alan kültürel bir mantık olarak görecelileştiren Fredric Jameson’dır. Doğru cevap E’dir.

Jameson, postmodern deneyimini “farklılık bağlantılıdır” sloganıyla anlatmak istediğini belirtir. Farklılıkla ilgili teoriler postmodernist sanatta gördüğümüz kopuk anlatıların, farklı alt sistemlerin, rasgele malzemenin tek bir metin halinde görülebileceğini ifade eder. Postmodernist sanatın en çarpıcı örneklerinde bağlantılılık kavramının daha pozitif bir anlamını yakalamak mümkündür. Farklılık aracılığıyla metinler, görüntüler, sesler ve bunun gibi imgeler arasında bağlantı sağlandığını belirtir. Bu çerçevede Jameson, postmodernizmi geniş bir kültürel mantık olarak kapitalizmin ekonomik sistemi ile bağlantılandırır. Jameson’a göre postmodernizmde kültürel alanın diğer alanlarla mesafesi kapanmıştır. Kabul etmemiz gereken şey, yaşadığımız çağın yani postmodernizmin kendine özgün “doğruluk anı” olduğudur. Postmodernizmin kendi gerçekliğinin bulunduğunu, bunun da dolayımlanmadan olduğu gibi algılanması ile görülebileceğini belirtir. Jameson’a göre, postmodern dönemde kültür, eğitsellik ile eskiye göre daha farklı bir ilişki içindedir. Diğer bir ifade ile kültür, bilişsel ve pedagojik unsurlarla farklı bir bağ kurar. Yeni estetik biçimin belirleyici unsuru “yer”dir. Kişinin kendisini mekânda, toplumda, ülkesinde ve dünyada konumlayışına ilişkin “bilişsel harita” kültürün anahtar unsurudur. Sonuç olarak Jameson postmodernizmi, kapitalist toplumun gelişimindeki bir aşama olarak görmektedir. Ona göre bu yeni bir toplumsal düzen olmaktan ziyade bir aşamadır. Onun kültür egemen yorumu, hem kültür hem de egemen kültür arasındaki ayrıma vurgu yapması bakımından oldukça önemlidir. Görüldüğü üzere yanlış verilen seçenek C’dir.

Bugün, postmodernizmin merkezinde yer alan bazı temaların modası geçmiş olduğu ifade edilmesine rağmen birçok entelektüelin zihnini meşgul ettiği açıktır. Bu temalar; öznenin ölümü ve dönüşü, temsilin reddi ve kamusal alanın çöküşü, bireycilik, bireyin kimliği, anti-hümanizm, kinizm, Heidegger ve Nietzsche felsefesi, nihilizm ve Paris 1968 geleneği olarak sıralanmaktadır.

Nietzsche (1844-1900) Aydınlanma düşüncesinin temel öncüllerini radikal olarak eleştiren bir felsefeci olarak postmodern düşüncenin öncüsü sayılmaktadır.

Postmodernistlere göre sanat yapıtında misyon aranmayacaktır, çünkü yaşamın kendinde bir misyon yoktur. Ancak sanat yapıtında taklit (kitsch) ve popülizm ön planda tutulacaktır. Artık kitlenin beğenisi önem kazanmıştır

Postmodernizm kavramı Batı dünyasında iki temel öge olan ekonomik kapitalizm ve kültürel hümanizm düşüncelerini kapsar. Bu iki başat ögenin genel anlamda ataerkinin oluşum temeline işaret ettiği belirtilir. Böylelikle modernizmin kalıcı ilişkilerini eleştirir.

Şüphe. Şüphe postmodernizmin ebedi ve kalıcı şartıdır. Postmodern kuram; bunu hiçbir kuram, hiçbir kesinlik ve hiçbir deney kalmayıncaya kadar genişletir. Her şeyden şüphe etmek.

Lyotard modern ve postmodern bilgi arasında da ayrım yapar. Ona göre modern bilginin üç koşulu vardır. (i) Temelci iddiaları meşrulaştırmak üzere üst-anlatılara başvurulması; (ii) meşrulaştırmanın kaçınılmaz doğal sonucu olan gayri meşru kılma ve (iii) dışlama, homojen epistemolojik ve ahlaki reçetelere duyulan arzu.

Lyotard Postmodern Durum kitabı bilginin değişen işlevini göstermede günümüzde de güncelliğini korumaktadır.

Jameson’a göre postmodernizmin ne olduğunu kavrayabilmenin en emin yolu, onu öncelikle tarihsel yönden düşünmeyi unutmuş bir çağda yaşanan zaman üzerinde tarihselci bir bağlamda düşünmeye yönelik bir çaba şeklinde ele almaktır.

Postmodernizm kavramının daha net bir tanımını yapmak istediğini çünkü postmodern olarak algılanan ile son dönem kapitalizminde ortaya çıkan diğer tarzlar arasında benzerlikler bulunduğunu dile getirir. Bunlar arasında ayrım yapmaya yönelik iki yaklaşım bulunduğunu ifade eder.Ahlaki değerlendirmeler, Tarih ile şimdi yaşadığımız dönemi ayırmaya yönelik diyalektik girişim

Jameson postmodernizmi, kapitalist toplumun gelişimindeki bir aşama olarak görmektedir.