ÇAĞDAŞ LOJİSTİK UYGULAMALARI

Tersine lojistik, ürünlerin veya malzemelerin, geri kazanılması veya uygun bir şekilde bertaraf edilmesi amacıyla, tüketim noktasından başka herhangi bir noktaya ulaştırılması esnasındaki tüm faaliyetleri kapsar.

Tersine lojistik genel olarak aşağıdaki beş temel soru ile ilgilenmektedir:
• Ürünlerin, parçaların veya malzemelerin geri kazanımı için ne gibi alternatifler vardır?
• Geri kazanım alternatiflerinin her birini kim gerçekleştirmelidir?
• Geri kazanım aktiviteleri nasıl gerçekleştirilmelidir?
• Tersine lojistik aktivitelerini ileri yöndeki üretim ve dağıtım sistemlerine entegre etmek mümkün müdür?
• Hem ekonomik hem de çevresel faktörler göz önüne alındığında tersine lojistik aktivitelerinin maliyet ve faydaları nelerdir?

Tersine lojistik aktivitelerinin yönetimi, ürün geri kazanım yönetimi olarak da adlandırılabilmektedir.

Tersine lojistiğe verilen önemin artması aşağıdaki üç ana nedene bağlanabilir:
• Kanun ve yönetmelikler
• Ekonomik sebepler
• Çevre bilinci

2003 yılında yürürlüğe giren Avrupa Birliği WEEE Direktifi de elektrikli ve elektronik alet üreticilerine çok çeşitli sorumluluklar yüklemektedir. Bu direktif, tüm elektrikli ve elektronik alet çeşitleri için toplama ve geri kazanım hedefleri belirlemektedir. Avrupa’da ömrünü tamamlamış elektrikli ve elektronik aletlerin geleceğini bu direktif kontrol etmektedir.

Yeniden kullanım: Ürünün tasarlandığı amaca benzer bir amaçla başlıca bir işlem görmeden tekrar kullanılması. Mesela, paletler, konteynırlar ve diğer bazı paketleme malzemeleri aynı işlevi görecek şekilde herhangi bir işleme tabi tutulmadan tekrar kullanılmaktadır.

Geri dönüşüm: Ürünün hammaddelerine ayrıştırılması ve bu maddelerin yeni ürün yapımında veya farklı amaçlar için kullanılması. Geri dönüşümde ürünün yapısal özellikleri ve diğer fonksiyonları hiçbir şekilde korunmamaktadır. Hurdadan metallerin geri kazanımı, ürünlerdeki cam, kâğıt ve plastik malzemelerin geri dönüşümleri örnek olarak verilebilir. Geri dönüşümde malzemeler geri kazanılırken, üstteki diğer geri kazanım alternatiflerinde ise ürün veya parçalar geri kazanılmaktadır.

Yenileme: Ürünün temizlenip gerekli işlemlerden geçirildikten sonra yeni gibi bir hale getirilmesi. Mesela, iade edilmiş bozuk elektronik ürünler tamir edildikten sonra temizleme, boyama gibi gerekli işlemlerden geçirilip yenilenmiş halde tekrar satışa sunulabilmektedir.

Tersine lojistik ağlarında karşılaşılan taktik ve operasyonel problemlere aşağıdaki konular örnek olarak verilebilir:
• Yeniden üretimin planlanması ve kontrolü
• Üretim ile yeniden üretimin entegre edilmesi ve kaynak paylaşımı
• Geri kazanılan ürün ve parçalar için envanter yönetimi
• Geri kazanılan ürün ve parçaların akış miktarlarındaki ve kalitelerindeki belirsizliğin yönetimi

Tersine lojistik ağlarında sıklıkla karşılaşılan stratejik karar verme problemlerine aşağıdaki maddeler örnek olarak verilebilir:
• Tersine lojistik ağında hangi tip tesislere ihtiyaç duyulduğunun belirlenmesi
• Kurulacak tesislerin yerlerinin ve kapasitelerinin belirlenmesi
• Hangi geri kazanım alternatiflerinin kullanılacağının ve bu alternatiflerin hangi tesislerde ele alınacağının belirlenmesi
• Tersine lojistik aktivitelerinin ileri yöndeki lojistik aktivitelerine nasıl entegre edileceğinin belirlenmesi
• Ürün tasarımlarının tersine lojistik aktivitelerini göz önüne alacak şekilde yapılması (ürünün kolay sökülebilmesinin düşünülmesi, yeniden kullanılabilir parçaların gözetilmesi, gibi)