ÇAĞDAŞ LOJİSTİK UYGULAMALARI

Endüstri çağı ile birlikte üretimde büyük artışlar yaşanmış ve ticaret çok gelişmiştir. Büyüyen ticaret aynı zamanda rekabeti doğurmuş ve firmalar daha kârlı olabilmek için sadece taşımacılıktaki iyileştirmelerle yetinmeyerek üretim ile ilgili birçok faaliyeti de geliştirmeye başlamıştır. Bu faaliyetlere örnek olarak stok kontrolü, depolama, üretim ve satın alma verilebilir. Taşımacılıkla başlayan atılım sonuç olarak bugün lojistik dediğimiz kavramı ortaya çıkarmış ve dev bir bilim alanı haline gelmiştir.

Firmaların taşımacılık faaliyetini gerçekleştirebilecekleri beş ana yöntem bulunmaktadır. Her bir yöntemin kendine göre fayda ve mahzurları bulunmaktadır. Bu fayda ve mahzurlar firmalar tarafından çoğunlukla üç kritere göre değerlendirilir ve buna göre yöntem belirlenir. Kriterlerden birincisi maliyettir ve firmalar hizmet kalitesini en düşük maliyete elde etmeye çalışırlar. İkinci kriter ise taşıma süresidir. Kayıp ve zayiat
düzeyi ise kriterlerden üçüncüsüdür. Ayrıca son zamanlarda giderek daha fazla
dikkat çeken bir başka kriter ise çevreye verilen zarardır.

Kara yolu taşımacılığının en önemli avantajlarından birisi kapıdan kapıya hizmet sağlayabilmesidir. Bu yöntemle iki nokta arasında yükleme ve boşaltma yapma ihtiyacı duymadan ürünler müşteriye kadar taşınabilmektedir. Taşıma süratinin yüksek olması ve hizmete erişimin kolay olması kara yolu taşımacılığının tercih sebeplerindendir. Ayrıca kara yolu ile çok çeşitli evsafta ve miktarda (örnek olarak bir kamyondan az yük varsa daha ufak bir kamyonet ile taşınabilir) yükler taşınabilmektedir.

İngilizce kaynaklarda karayolu-demiryolu taşımacılığı “Piggybacking”, karayolu-denizyolu taşımacılığı “Fishybacking” ve karayolu-havayolu taşımacılığı ise “Birdybacking” olarak kullanılmaktadır.

Taşımacılık faaliyetleri sırasında sık sık başlangıç ve bitiş noktası aynı olan problemlerle karşılaşılabilir.
Bu duruma örnek olarak aşağıdaki faaliyetler verilebilir.
1. Depodan çıkıp perakende satış noktalarına ürünleri dağıtıp depoya geri dönen kamyon.
2. Kargo merkezinden çıkıp kargoları müşterilere dağıtıp merkeze geri dönen kamyonet.
3. Okuldan çıkıp öğrencileri toplayıp okula geri dönen okul servisi.
4. Park yerinden çıkıp çöpleri toplayıp parka geri dönen çöp arabası.

Taktik kararlar orta vadeli olup genellikle aylık veya mevsimlik süreleri ilgilendirmektedir. Üretim planlaması, depo tahsisleri, taşımacılık yönteminin seçimi, vb. kararlar bu tür kararlardır. Operasyonel kararlar ise günlük veya anlık verilen kararlardır. Bu kararların büyük bir bölümünü taşımacılık planlaması ve araç rotalaması gibi kararlar oluşturur.

Taşımacılık yöntemlerinden karayolu, denizyolu, havayolu, demiryolu ve boru hattı ile taşımacılığı maliyet açısından en ucuzdan en pahalıya doğru sıralarsak:

1- Suyolu

2- Boru hattı

3- Demiryolu

4- Karayolu

5- Havayolu

Taşımacılık faaliyeti genel olarak iki ana gruba ayrılabilir (Ghiani, 2004): uzun ve kısa mesafeli taşımacılık. Uzun mesafeli taşımacılık ürünlerin çok uzun mesafelerde (örneğin ülkeler veya kıtalar arası) taşınmasıdır. Bu yöntemde kara yolları da kullanılabilmektedir ancak genellikle maliyet ve taşıma zamanı göz önüne alınarak su, hava ve demir yolları tercih edilmektedir.

T.C. Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı’nın Taşımacılık ve Lojistik Sektörü Raporu’na göre 2008 yılı Türkiye lojistik sektörünün büyüklüğü 65-95 milyar ABD doları tutarındadır. Aynı rapora göre Türkiye’de yolcu taşımacılığının %95’i ve mal taşımacılığının ise %90’ı kara yolu üzerinden yapılmaktadır.

Taşımacılık yöntemlerinden karayolu, denizyolu, havayolu, demiryolu ve boru hattı ile taşımacılığı maliyet açısından en ucuzdan en pahalıya doğru sıralarsak:

1- Suyolu

2- Boru hattı

3- Demiryolu

4- Karayolu

5- Havayolu

Medeniyetin başladığı ilk zamanlarda insanlar ihtiyaç duydukları yiyecekleri ve malzemeleri genellikle kendileri yetiştirmiş, bulmuş veya üretmişlerdir. Ancak gelişmiş taşıma ve depolama araçlarına veya sistemlerine sahip olmadıklarından, ihtiyaçlarını yaşam alanlarına yakın yerlerden temin etmişlerdir. Diğer bir ifade ile aslında bu durum onları ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri yerlere yakın yaşamak zorunda bırakmıştır.

İnsanların istedikleri zamanda istedikleri tüketim maddesine erişebilme isteği karşısında taşımacılık faaliyetleri gelişmeye başlamıştır.

Taşımacılık” Türkçe kaynaklarda “Ulaştırma” veya “Nakliye” olarak da kullanılmaktadır.

Bunu sağlamak maksadıyla tedarik zincirinde yer alan tüm unsurların ve uygulanan faaliyetlerin büyük bir bilgi teknolojisi şemsiyesi altında tam bir koordinasyon içinde yönetilmesi ise Tedarik Zinciri Yönetimi olarak adlandırılmıştır

Tedarik lojistiği faaliyetinde yer alan taşımacılık ham madde, yarı mamul, vb. gibi girdilerin tedarikçilerden firmaya kadar olan akışını sağlar.

Genellikle toplam taşıma giderlerinin yaklaşık olarak %55-65’lik bir kısmını oluşturur.

Firmaların rekabet edebilecekleri coğrafi bölgeler, sahip oldukları taşımacılık ağlarının imkân ve kabiliyetleri ile sınırlıdır. Daha etkin taşımacılık ağına sahip firmalar daha fazla pazara (başka şehirler, ülkeler veya kıtalar) ürün sunabilmekte ve daha fazla müşteriye ulaşabilmektedir. Firmalar daha etkin bir taşımacılık ağı kullanabilmek için bazen bu faaliyeti taşımacılık şirketlerinden temin etmek yoluna da gidebilmektedir

Kara yolu taşımacılığının en önemli avantajlarından birisi kapıdan kapıya hizmet sağlayabilmesidir. Bu yöntemle iki nokta arasında yükleme ve boşaltma yapma ihtiyacı duymadan ürünler müşteriye kadar taşınabilmektedir. Taşıma süratinin yüksek olması ve hizmete erişimin kolay olması kara yolu taşımacılığının tercih sebeplerindendir. Ayrıca kara yolu ile çok çeşitli evsafta ve miktarda (örnek olarak bir kamyondan az yük varsa daha ufak bir kamyonet ile taşınabilir) yükler taşınabilmektedir

Genel olarak kullanılan üç değişik çoklu taşıma vardır. Kamyon ve trenin birlikte kullanılması en çok tercih edilen yöntemdir. Bu yöntemde kamyonun kendisi veya römorku trene yüklenmektedir. Bu yöntemle sağlanan maliyet aynı mesafeyi sadece kamyonla gitmekten daha azdır. Ayrıca bu yöntemle kapıdan kapıya hizmette sağlanabilmektedir.

Problemin karmaşıklık düzeyi arttıkça artık çözüm için sezgisel yöntemlerin veya en iyi çözümü veren matematiksel modeller ve bilgisayarların kullanımı kaçınılmaz hale gelebilir. Küçük boyutlu problemlerin çözümünde kullanılabilecek hızlı ve basit sezgisel yöntemlerden bir tanesi Açgözlü Algoritma’dır.