ÇAĞDAŞ LOJİSTİK UYGULAMALARI

Tam zamanında üretim anlayışına göre işletmelerde yedi ana israf kaynağı söz konusudur. Fazla üretimden kaynaklanan israf: bir sonraki adım için fazladan yapılmış olan üretim. Beklemekten kaynaklanan israf: gerek fazla üretimden kaynaklanan stokun beklemesi gerekse yetersiz hammadde ya da yarı mamulden kaynaklı sürecin beklemesi. Taşımadan kaynaklanan israf: üretim birimleri arasında oluşan fiziksel uzaklık se- bebiyle hammadde ve yarı mamullerin taşınması sırasında katma değer yaratılmadığı için yüklenilen israf. Stoktan kaynaklanan israf: üretimin güvenli şekilde devam etmesi için, uzun süren hazırlıklar ya da süreç değişimleri, tasarım hataları ve yüksek ıskarta oranlarına karşı işletmenin yüklendiği hammadde, yarı mamul ve mamul stokları. Süreçten kaynaklanan israf: uygun teknoloji ve ekipmanın kullanılmaması durumunda ortaya çıkacak ürün ve zaman kayıpları. Hatalı üretimden kaynaklanan israf: pek çok sebebe bağlı olmakla birlikte yüksek oranda çıkabilen ıskarta değerleri. Hareket israfı: çalışanların değer yaratmayan ancak üretim noktasının tasarımı ile ilişkili ortaya çıkarttığı zaman kayıpları.

Bu çalışmalar sırasında işletmelerin yapması gereken bazı temel çalışmalar vardır. Bunlar:

Tam zamanında üretim sistemi olarak adlandırılan ve kendi içinde işletmecilik felsefesine sahip olan yaklaşım dört temel elemandan oluşmaktadır. Bu elemanlar sayesinde işletme- ler tam zamanında üretim anlayışı çerçevesinde çalışmalarını yürütebilmektedirler. Bu unsurları sırayla ele alınacak ve gerekli açıklamalar eşliğinde tam zamanında üretim anlayışı ile lojistik yönetiminin birlikte oluşturdukları uygulama ortaya konacaktır. Stokların ortadan kaldırılması, Tam zamanında üretim anlayışında tedarikçi ilişkileri, Tam zamanında üretim anlayışında kalite uygulamaları, Tam zamanında üretim anlayışında dış kaynak kullanımı

Her ne kadar tam zamanında üretim sistemi bürokrasiyi ve kırtasiyeciliği ortadan kaldırmayı prensip edinmiş olsa da kanban sistemi tamamen yazılı olarak uygulanır. Hiç bir üreticiden kanban kartı yazılmadan malzeme alınamaz. Yapılan üretimler sonucunda ortaya çıkan son mamul dahi pazarlama birimi tarafından kanban kartıyla alınır ve pazara sunulur.

Çapraz sevkiyat yaklaşımı isim olarak yeni sayılsa da uygulaması uzun süredir kargo taşımacılığı sektöründe yapılmaktadır. Özellikle küreselleşme ile birlikte mesafelerin artması bu sektörün ve dolayısıyla yaklaşımın önemini ve bilinirliliğini artırmıştır. Ancak çapraz sevkiyat uygulamasına ismini 5000 den fazla mağazası olan dünyanın en büyük perakendecisi Wal-Mart vermiştir. Türkiye’de ise bu uygulamayı hipermarketler ve zincir marketler geleneksel bakkalları pazarda yok edebilmek adına ve aralarında ortaya çıkan yoğun rekabette avantaj sağlayabilmek adına kullanmaktadırlar. Çapraz sevkiyatın tanın- masına sebep olan kargo şirketleri ve perakende devi kullanmakta oldukları yaklaşımın avantajlar sağladığının bilincinde olmalarına karşın uygulamada kullandıkları bu yeni tedarik zinciri uygulamasının detaylı bir tanımının oluşturulmasına çok önem vermemişlerdir.

En bilinen üç çapraz sevkiyat uygulaması ise daha fazla akademik ve sektörel kabul görmekte, konu ile ilişkili çalışmalarda bu üç uygulama kısıt alınmaktadır.

I. Çapraz sevkiyat uygulaması: malzeme paketlerinin varış noktasının önceden belirlenmiş olduğu tedarikçi uygulaması

II. Çapraz sevkiyat uygulaması: Önceden tahsis edilmiş çapraz sevkiyat operatörü uygulaması

III. Çapraz sevkiyat uygulaması: Sonradan tahsis edilmiş çapraz sevkiyat operatörü uygulaması

3. Çapraz sevkiyat uygulamasında tedarikçi ürünleri varış noktalarını bilmeden standart miktarlarda çapraz sevkiyat tesisine yollar. Her bir paletin içeriği ve ulaştırılacağı varış noktası çapraz sevkiyat tesisinde belirlenir. Bu uygulama daha çok talebi yüksek ürünlerin farklı birimlerde üretildiği ve son noktasının tedarikçi tarafından bilinmediği durumlarda tercih edilmektedir.

Çapraz sevkiyat uygulamasının başarılı olabilmesi için işletmelerin bazı şartları yerine getirebilmeleri gerekmektedir. Bunları sıralamak gerekirse:

Öncelikle çapraz sevkiyat uygulamasına geçen işletmeler ana sorunlarından en baş- ta gelenin stok yönetimi olduğunun bilincindedirler. Uygulamanın hayata geçirilmesi ile önemli miktarda ürün stoku ortadan kalkacak buna bağlı olarak stok yönetimi için ayrılan tüm kaynaklardan tasarruf sağlanacaktır.

Çapraz sevkiyat uygulaması stokları ortadan kaldırırken aynı zamanda ateşleyici bir etki yaratacak, ürün akışının hızlanmasına sebep olacaktır. İşletmeler stoksuz çalışmayı başardıklarında alışılmış rahatlıktan kurtulacaklar ve siparişleri zamanında teslim edebil- mek için ürün akışını planlamaya ve hızlandırmaya çalışacaklardır.

Uygulamanın ana prensiplerinden birisi olan dağıtım becerisi sayesinde daha sık ara- lıklarla teslimatların yapılabilmesi mümkün olacak, farklı ürün grupları aynı palet içeri- sinde taşınabileceği için taşıma maliyetleri paylaşılabilecektir. Bu avantaj daha çok hızlı tüketim ve dayanıksız ürün grupları için en önemli avantaj olarak ortaya çıkmaktadır. Sıklıkla yapılan sevkiyatlar tedarikçilerin ürünlerini kontrol edebilmesini herhangi bir eksikliğin ise anında giderilebilmesini sağlamaktadır. Özellikle hızlı tüketim grubu ürün- lerin üreticileri için ürünlerinin raflarda tükenmemesinin sağlanması adına bu avantaj ciddi kazançları da beraberinde getirmektedir.

Dayanıksız ürün gruplarında sıklıkla yaşanan stok sorunlarının başında stokların bo- zulması, zarar görmesi ya da modasının geçmesi gelmektedir. Ancak uygulama ile birlikte stokların azaltılması ve dağıtım sıklaştırılması ile bu sorunda ortadan kalmakta işletmeler kalite ve maddi kayıplarını en aza indirmeyi başarabilmektedirler.

Depo alanlarını stokla birlikte azaltan uygulama hem alansal tasarruf sağlamakta hem de bu alanda depolama, güvenlik ve bakım faaliyetlerini yürüten işgücünden tasarruf sağ- lamaktadır. İşletme içi maliyetlerde önemli bir yere sahip olan iki unsur içinde sağlanan avantaj maddi kazanç olarak işletmeye geri dönmektedir.

Japonya da ortaya çıkan tam zamanında üretim yaklaşımı, ilk önce adını da aldığı To- yota firmasında uygulanmaya başlamıştır. Bu üretim sistemi başka kaynaklarda stoksuz üretim, yalın üretim, kanban üretimi gibi farklı isimler de almaktadır. Yaklaşımın her ne kadar isminde üretim terimi geçiyor olsa da sadece üretim işlemlerinde ortaya çıkan bir yaklaşım olduğunu düşünmek yanlış olacaktır. Burada bahsedilen tam zamanında üretim yapmanın çok daha ötesinde, aslında işletmenin rekabet edebilmek için ortaya koyduğu bir stratejidir. Küresel ekonominin yoğun baskısı altında ezilen işletmelerin kendilerine çıkış yolu olarak kabul ettikleri stratejilerden birisi olan tam zamanında üretim sistemi, kendi içerisinde bir felsefeye de sahiptir. Sadece uygulanabilir bir teknik olmaktan daha da fazlası olan tam zamanında üretim sistemi üretim tekniğinden ziyade bir işletmecilik olgusu olarak anlaşılmış ve kabul görmüştür.

*Süreçten kaynaklanan israf: uygun teknoloji ve ekipmanın kullanılmaması durumunda ortaya çıkacak ürün ve zaman kayıpları.
*Hatalı üretimden kaynaklanan israf: pek çok sebebe bağlı olmakla birlikte yüksek oranda çıkabilen ıskarta değerleri
*Hareket israfı: çalışanların değer yaratmayan ancak üretim noktasının tasarımı ile ilişkili ortaya çıkarttığı zaman kayıpları

*Fazla üretimden kaynaklanan israf: bir sonraki adım için fazladan yapılmış olan üretim.

Japonya da ortaya çıkan tam zamanında üretim yaklaşımı, ilk önce adını da aldığı Toyota firmasında uygulanmaya başlamıştır

“Kaizen” kelime anlamı olarak devamlı gelişme, devamlı iyileşme anlamına gelen bir terimdir. Tam zamanında üretim sisteminin içinde yer almasının en önemli sebebi ise tam zamanında anlayışının dayandığı sıfır hata ve sıfır stok prensiplerine ulaşmanın imkânsızlığıdır. Bu imkânsızlığa karşı işletmelerin ve bireylerin yapabileceği şey ise devamlı çalışarak istenilen hedefe bir adım daha yaklaşmaktır. İşte tam bu noktada “Kaizen” yaklaşımı devreye girer ve iş görenlerden üst yönetime kadar herkese devamlı gelişmeye ve iyileşmeye çalışılması gerektiğini anlatır. Bu anlayışı benimseyen tüm bireyler de ideale ulaşmak için çabalarını her zaman ayakta tutarlar.

Genel olarak üretim yapan herhangi bir işletmede maliyetler %70 hammadde, %10 direk işgücü ve %20 genel giderler olarak kabul edilir. Bu da genel giderlerin ve işgücünün sebep olduğu maliyetlerin iki mislinden fazlasının işletme dışı faktörlerden kaynakladığını ortaya koyar. Bu yüzden tam zamanında üretim sisteminde, işletme dışında olan, ancak tüm üretim sürecinin başlangıcı sayılan tedarikçiler çok önemli yer tutar.

Tam zamanında üretim anlayışının sistematik şekilde satın alma işlemi yapabilmesi için, yine Japon işletmeleri tarafından ortaya çıkarılan daha sonrada büyük süper marketlerde de uygulanmaya başlayan “kanban” sistemini açıklamakta fayda vardır. Kanban sistemini açıklamak için öncelikle bazı terimlerin anlaşılması gerekmektedir. Bir süreçte önceki istasyonda işgören ve üreten “üretici”, bu üretimi alarak kullanan daha sonraki istasyona ise “kullanıcı” adı verilir. Çok fazla istasyonla işleyen bir bantta kullanıcı aynı zamanda üretici de olabilir. Bu iki birim arasındaki iş akışını sağlayan sistem ise Kanban sistemidir.

Tedarikçi işletmeler mamul, yarı mamul veya hammadde temini için destek olurlarken, dış kaynak işletmeleri daha çok hizmet desteği sağlamaktadırlar. Temelde iki grup işletmeninde uygulamada benzeştikleri açıktır. Yine üretici olan ana işletme uzun vadeli karşılıklı güven içerisinde anlaşmalar yaparak diğer işletmeleri sistemine dahil eder. Burada da alınan hizmetin en üst düzey de olması paydaşların anlaşmasındaki en önemli şarttır. İlişkinin devamı bu şartın devam etmesine bağlıdır.

Toplam kalite yönetimi olarak adlandırılan yapı hammaddenin satın alım kararının verildiği noktadan ürünün müşteriye ulaştırıldığı ve müşteriden alınan geri dönüşün değerlendirildiği noktaya kadar devam eden ve her adımda denetim sistemlerinin de yardımıyla en üst düzey kaliteyi sağlamaya çalışan bir sistemdir.

Çapraz sevkiyat tedarik zincirinde ortaya çıkan maliyetlerde ve zamanlarda hayati önem taşıyan tasarruflar sağlayabilen bir tedarik zinciri anlayışıdır. Bu anlayışta alışılan depo kavramı önemli ölçüde değişmiş, depo olarak adlandırılmak yerine giren ve çıkan ürünlerin eş zamanlı senkronize edilmesini amaçlayan transfer noktalarına dönüşmüştür. Temel anlayış stokların ortadan kaldırılarak işletmeye maddi avantaj sağlanmasına çalışılmasıdır.

Çapraz sevkiyat yaklaşımı isim olarak yeni sayılsa da uygulaması uzun süredir kargo taşımacılığı sektöründe yapılmaktadır. Özellikle küreselleşme ile birlikte mesafelerin artması bu sektörün ve dolayısıyla yaklaşımın önemini ve bilinirliğini artırmıştır. Ancak çapraz sevkiyat uygulamasına ismini 5000 den fazla mağazası olan dünyanın en büyük perakendecisi Wal-Mart vermiştir.

Dayanıksız ürün gruplarında sıklıkla yaşanan stok sorunlarının başında stokların bozulması, zarar görmesi ya da modasının geçmesi gelmektedir. Ancak uygulama ile birlikte stokların azaltılması ve dağıtım sıklaştırılması ile bu sorunda ortadan kalmakta işletmeler kalite ve maddi kayıplarını en aza indirmeyi başarabilmektedirler. Depo alanlarını stokla birlikte azaltan uygulama hem alansal tasarruf sağlamakta hem de bu alanda depolama, güvenlik ve bakım faaliyetlerini yürüten işgücünden tasarruf sağlamaktadır. İşletme içi maliyetlerde önemli bir yere sahip olan iki unsur içinde sağlanan avantaj maddi kazanç olarak işletmeye geri dönmektedir.