ÇAĞDAŞ LOJİSTİK UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 2

Dış kaynak kullanımı, firmanın süreçlerinden birinin, ilgili insan kaynağı ile birlikte, uzun süreli bir sözleşme kapsamında bir dış firmaya aktarılması olarak tanımlanabilir. Günümüzde, yük taşımacılığı, depolama, güvenlik, tasarım, elleçleme, hatta üretim süreçlerinin dış kaynak kullanımı ile gerçekleştirildiği örnekleri sıklıkla görmekteyiz.

Maliyet azaltma çabalarının ilk adımları genellikle üretim sistemlerinde daha az işgücü ile otomasyona dayalı olarak birim ürün maliyetlerini azaltmak şeklinde atıldı. Güvenlik, çevre bakımı, yemek hazırlama ve servisi gibi bu süreçler, hâlihazırda pek çok firma için bu hizmetleri toplu olarak gerçekleştiren, firmaya mevcut durumda bunları kendi yaptığında karşılaştığından daha düşük bir maliyet önerebilecek dış firmalara kaydırılmaya başlandı. Böylece, dış kaynak kullanımının ilk örnekleri, maliyet avantajı ve yönetsel yükün azaltılması amacıyla gerçekleşti. Bu ilk dönemlerde, dış kaynak kullanımının temel amaçları şöyle sıralanabilir:

Başarılı bir dış kaynak kullanımı uygulaması için amaçların doğru belirlenmiş olması ve şirket stratejilerinin buna uygun şekilde yürütülmesi gerekir. Ancak, bunlar yeterli değildir. Dış kaynak kullanımının başarılı olması için gerekli bileşenler şu şekilde sıralanabilir:

Kurulum (hazırlık) maliyetleri: Dış kaynak kullanım fikrinin kabul edilmesinden, uygulamanın başlamasına kadar olan zamana ait maliyetleri ifade eder. Alternatif dış firmaları belirleme, koşulları belirleme, teklif toplama, anlaşma yapma, sözleşme hazırlama ile ilgili araştırma ve çalışmaların maliyetini içerir. Ayrıca, her iki firmanın dış kaynak kullanımı için bilgi teknolojileri, tesis, ekipman ve diğer yatırımlarının maliyetleri de bu kapsamdadır.

Lojistikte dış kaynak kullanımı için tedarikçi seçiminde geleneksel olarak kullanılan kriterler şu

şekilde sıralanabilir:

Üçüncü taraf (üçüncü parti, 3P) firmalar: Bu firmalar, lojistik servis sağlayıcılardır. Hizmeti kendileri sağladıkları gibi (taşımacılar, depo işletmecileri vb.), lojistik hizmetin tedarik edilmesinde aracılık ve organizasyon yapan firmalar (nakliye organizatörleri, yük yönlendiricileri vb.) da olabilirler.

Geleneksel hizmet satın almasında, sunulan lojistik hizmet çoğunlukla tek bir faaliyet içerirken, 3PL uygulamalarında genellikle çok boyutlu, birden fazla lojistik faaliyet içeren bir lojistik süreç söz konusudur. Örneğin geleneksel hizmet satın almasında bir dağıtım deposundan müşteri deposuna yapılacak taşıma faaliyeti için tedarikçi firmadan araç kiralaması yapılırken, 3PL uygulamasında, dağıtım planına uygun olarak, dağıtım deposundan müşteri depolarına sevkiyatların gerçekleştirilmesi süreci dış kaynak kullanımı ile gerçekleştirilebilir. Bu durumda, sürece dahil olan lojistik faaliyetler, araç planlama, araç rotalama, elleçleme, taşıma, hatta bazı durumlarda fatura ve taşıma belgelerinin hazırlanmasıdır.

Dördüncü parti lojistik kavramı, lojistikte dış kaynak kullanımının en gelişmiş örneğini ortaya koymaktadır. 4PL uygulamalarının amaçları, lojistikte dış kaynak kullanımının amaçlarından farklı olarak aşağıdaki hedeflere ulaşılmasını da içermektedir:

Dış kaynak kullanımının en yoğun olduğu lojistik faaliyet, taşımacılık faaliyetidir. Dünya genelinde, uluslararası taşımacılık faaliyetlerinin %78’i (Avrupa’da %91’i, Amerika’da %66’sı) dış kaynak kullanımı ile gerçekleştirilmektedir. Bu oran, yurtiçi taşımacılık için %71 (Avrupa’da %77, Amerika’da %65), ve depolama faaliyetinde %62 (Amerika’da ve Asya-Pasifik’te %65, Avrupa’da %61) olarak gerçekleşmiştir. Dolayısı ile lojistik süreçlerin bu ana faaliyetleri, büyük oranda dış kaynak kullanımı ile sağlanmaktadır.

Beşinci parti lojistik (5PL) hizmetleri, odağında bilgi teknolojileri olan, lojistikle ilgili hizmetlere verilen addır. Diğer bir deyişle 5PL firmasının faaliyet alanları, bilgi işleme yöntemleri, teknolojileri, ekipmanları ile bunların yönetimidir. 5PL firmalarının gerçek anlamda lojistik faaliyetlerde bulunmadığı, ana firmalara ya da lojistik servis sağlayıcılara ihtiyaçları olan bilgi teknolojileri çözümlerini sundukları düşünülmektedir. Konteyner trafiğini takip edebilmek için bir etiketleme ve izleme sistemi kuran bilgi teknolojileri firması 5PL firmalarına örnektir. Günümüzde hızla gelişen e-ticaret uygulamalarının, 5PL hizmetlerinden çokça yararlanacağı tahmin edilmektedir.

Tedarik Zinciri Yönetimi, bir şirketin içindeki veya ilişkisi olan şirketler arasındaki talep ve arz yönetimini birleştiren, kaynak teminini, satın almayı, değişimi ve tüm lojistik yönetim işlemlerini içine alan, ayrıca zincir içindeki tedarikçi, aracı, 3. parti hizmet üretenler ve müşterilerin birlikte çalışmalarını düzenleyen yönetim işlemidir.

Bir firmanın ihtiyacı olan hangi malzemenin nereden, ne zaman yola çıkacağı, nerede depolanacağı lojistiğin alanı içine girmektedir. Benzer şekilde, müşteriye gönderilecek ürünler için dağıtım merkezine, üretim tesisine, hatta tedarikçiye hangi bilgilerin ne şekilde ve ne zaman iletilmesi gerektiği de lojistik süreçlerin kapsamındadır. Yukarıdaki tanıma göre lojistik, ürünü son kullanıcıya ulaşmasından sonraki süreçleri de kapsamaktadır. Satış sonrası atıkların ve ambalaj malzemelerinin toplanması, müşteri şikayeti olan veya iade edilen ürünlerin yönetilmesi de lojistik yönetiminin bir parçasıdır.

Lojistik süreçleri, tedarik zinciri içerisindeki malzeme, servis ve bilgi akışının iki yöne doğru hareketinin ve depolanması ile tanımlanır. Bu kapsamda, temel lojistik faaliyetler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

Lojistik yönetiminin temel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

Lojistik pazarının büyüklüğün temel kaynağı üretim sektörüdür. Farklı kaynaklara göre, yapılan her 1

USD’lik üretimin %15 ile %25’i arasındaki bir kısmı lojistik faaliyetlere harcanmaktadır. Lojistikle ilgili harcamalarda en önemli paya taşımacılık faaliyetleri sahiptir. Lojistik maliyetlerinin yaklaşık %40 kadarını taşımacılık maliyetleri oluşturmaktadır.

Lojistik Performans İndeksi (LPI), Dünya Bankası tarafından, ülkelerin lojistik alanındaki performanslarını ölçmek için oluşturulmuştur. Bir ülkenin LPI skoru, o ülkenin aşağıdaki 6 alandaki performanslarının, anket sonuçlarına göre yapılan ölçümlerinin ağırlıklı ortalaması olarak belirlenmektedir.

Türkiye'nin lojistik alanında güçlü yönleri şöyle sıralanabilir:

Taşıma maliyetlerini belirleyen faktörleri iki kategoride sınıflandırabiliriz:

Ürüne bağlı faktörler, taşınan malzemenin fiziksel özelliklerine göre maliyetlerin oluşmasında belirleyici rol oynar. Bu faktörlerin belli başlıları:

Pazara bağlı faktörler de taşıma maliyetlerinde önemli bir paya sahiptir. Bu faktörlerin belli başlıları:

Depolama ve stok maliyetlerinin ana bileşenleri şunlardır:

Stok servis maliyetleri, doğrudan stoktaki malzemenin bedeli olmayıp, sigorta, vergi gibi, malzeme

stoka konduktan sonra oluşan masrafları içerir.

Lojistik enformasyon sistemlerinin, öngörülen faydaları sağlayabilmesi için, gelişen yeni teknolojilerin desteği önemlidir. Bu teknolojilerin örnekleri:

Elektronik veri transferi (EDI), firmalar arasında, bilgisayardan bilgisayara standardize edilmiş, işlenebilir veri aktarılmasını sağlayan bir yapıda veri aktarılmasını sağlayan sistemdir. EDI’nin amacı, firmalara arasındaki veri akış h ızını ve doğruluğunu arttırmak, aynı verinin farklı yerlerde, farklı sistemlere birden fazla girilmesi gereksinimini ortadan kaldırmaktır.