ÇAĞDAŞ FELSEFE II

Bu tartışmada, ilkin sosyolojik bir boyut vardır: çelişkinin kavramsallaştırılması. Adorno tekrar tekrar çelişkinin ortadan kaldırılamayacak bir gerçeklik olduğunu, çelişkiyi pasifize etmenin siyasal bir tutum almak sayılacağını, ayrıca çelişki kavramı olmaksızın toplumsal bütünün anlaşılamayacağını söyler. Oysa Popper, bölük pörçük bir mühendislikle ve minimalist bir yaklaşımla toplumsal-siyasal sorunların çözülebileceğini ve toplumsal entegrasyonun mümkün olduğunu savunur.

Habermas dışındaki diğer düşünürler Viyana Okulu temsilcileridir.

Carl Menger dışındaki diğer düşünürler Frankfurt Okulu üyeleridir.

İdeoloji Olarak Bilim ve Teknoloji: Habermas’ın Eleştirel Teori geleneğine en yakın durduğu metin sayılabilir.

Tarihsel Materyalizmin Yeniden İnşası, Habermas’ın toplumsal evrimin kavramsallaştırılmasına ilişkin yaklaşımını sergilemektedir.

Habermas, ilk dönem eserlerinde de rasyonalite, söylem ve anlam konularına daha çok sosyal teori bağlamında özellikle Hegel-Marx ikilisinden beslenerek bir bütünlük olarak toplum kavramından hareketle değinmekte ve daha sonra metodolojik düzeyde Noam Chomsky’nin linguistik yeterlilik ve John Searle’ün konuşma edimleri teorisinden beslenerek rasyonalite ve Eleştirel Teorinin telosunun normatif bir temellendirilmesi formunda, bu kavramları “karşılıklı anlama, karşılıklı anlaşma, bir anlaşmaya varma” olarak yeniden formüle etmektedir.

E seçeneğinde verilen bilgi düşünürün "Rasyonalite ve Anlam Teorisi" için geçerlidir.

Habermas, 1971 yılında verdiği The Christian Gauss Konferansları’nın kendisinin felsefî yönelimi için oldukça anlamlı bir tarih olduğunu söylemiştir. Bu tarih, Habermas’ın dil ve iletişimle olan ilgisinin daha yüksek sesle ve yeni bir ilgi alanı olarak belirlendiği tarihtir.

İdeoloji kavramı ilk kez Antoine Destutt de Tracy tarafından fikirlerin bilimi anlamına gelecek şekilde 18. yüzyılda kullanılmıştır. Fakat zamanla ideoloji kavramına yüklenen anlamlar değişmiştir. İdeoloji, politik bir inanç sistemidir. İnsan eylemine rehberlik eden ideallerden ve ilkelerden oluşan politik öğreti kümesine karşılık gelir.

1923 yılında Frankfurt Üniversitesi Sosyal Araştırmalar Enstitüsü olarak kuruldu. Hitler’in iktidara gelmesiyle Frankfurt Okulu, önce Cenevre’ye ardından 1935 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ne taşındı ve nihayet 1953 yılında yeniden Frankfurt’a döndü. Okulun amacı Marksist yaklaşımı benimsemiş farklı alanları interdisipliner bir enstitünün çatışı altında toplamaktı. Max Horkheimer, Theodor W. Adorno, Walter Benjamin, Herbert Marcuse, Leo Löwenthal, Eric Fromm, Jürgen Habermas bu dü- şünce okulunun önemli temsilcileridirler.

Doktorasını 24 yaşında ve 9 aylık gibi bir kısa sürede
Schelling üzerine yazmıştır (1954): “Mutlak ve Tarih: Schelling’in Düşüncesindeki Çift Anlamlılık”
başlığını taşıyan tez, Schelling’in insanın tarihsel
konumlanmışlığıyla, bu konumlanmışlığın mutlaklaştırılmasının insan, Tanrı ve tabiat ilişkisinde
hangi sorunlara yol açtığını, Schelling’in bu probleme verdiği karşılıkları tartışır

Doğalcılık ve Din Arasında: Habermas’ın dinsel
yükseliş ve naturalizm konularını işlediği bu kitap,
2000’li yıllardaki en önemli politik felsefe yazılarını bir araya getirmektedir.

Aynı şey Habermas ve Marksizm arasındaki ilişki konusunda da geçerlidir. Bir söyleşide Habermas şöyle
demektedir: “Hazır ve net çözümler sunan bir [modele] inanma anlamında bir Marksist değilim; buna rağmen, Marksizm, bana demokrasi ve kapitalizm arasındaki ilişkiyi inceleme itkisi ve araçları sundu”. Kuşkusuz, Marksizmin Habermas’taki etkisi, sadece bu deklarasyon boyutuyla sınırlı değildir

Wittgenstein’ın Felsefi Soruşturmalar’ı, dili mantıksal formun mutlaklığı yerine “hayat formları” hüviyetiyle somut “dil oyunları”nın sosyolingüistik analizinde kavramayı dener. Dil
artık mantıksal olarak katı bir özün somutlaşımı değildir. Buna rağmen, bu dil oyunlarının bir gramere, bir
kurallar bütününe sahip olmadığı söylenemez. Bir dilin öğrenilmesi süreci, konuşmayı becermek ve başkalarını anlamak özneler arasılığın sağladığı bir performansta gerçekleşir. Bir başka deyişle, dilin dünyayla
(gerçeklikle) ilişkisi teorik değil, pratiktir. Wittgenstein, Habermas’ın dile yöneliminin birinci nedenidir.

Pragmatizm, eylem ve düşüncenin, sonuçları üzerinden değerlendirilebileceğini
savunan felsefi akımdır.

Popper, bölük
börçük bir mühendislikle ve minimalist bir yaklaşımla toplumsal-siyasal sorunların çözülebileceğini
ve toplumsal entegrasyonun mümkün olduğunu
savunur.

Habermas’ın Niklas Luhmann’la tartışması, Toplum Teorisi veya Sosyal Teknoloji- Sistem Araştırması Neyi Başarmıştır başlığıyla 1971 yılında yayımlanmıştır. Habermas aynı iddialarını bu sefer başka bir
muhataba karşı yineler. Luhmann, Habermas’ın
toplum teorisinin, bir iletişim teorisi olması (ya da
öyle bir teoriyi içermesi) iddiasını kabul eder

Eylem düzeyi öğrenme süreçlerine yol açan beklentiler, hayal kırıklıkları ve yorumlarla belirlenir

Bu bakımdan,
ahlak teorisinin genellikle birinci ve ikinci şahısların
dışında bir gözlemcinin bakış açısını yansıtan “dışarıdan kuruluşu” yerine, pratik sosyal hayatta özneler arası bir şekilde gerçekleşen ve pratik sorunların
yarattığı rasyonel çözüm anlayışının ortaya çıkardığı
bir bağlama yaslamak gerekir. Hemen belirtmek gerekir ki rasyonel çözüm, durumun mümkün kıldığı araçların kullanımıyla ilişkilidir; içkin bir değere
gönderme yapmaz.

Habermas’ın anayasal yurttaşlık ve kozmopolitizm idealarına bağlı olarak belki de hem Almanya’nın
hem de dünyanın yerleşik siyasal çatışmalarına karşı bir Avrupa Birliği ideası geliştirmeye çalışmış olmasının bir nedeni de belki kendi ulusal tarihinin yerlileştirilmesinin siyasal sonuçlarından kaygı duymasıyla
ilgilidir.