ÇAĞDAŞ FELSEFE II

Levinas’ın düşüncelerinin oluşumunda okumakta olduğunuz kitabın ikinci ve üçüncü bölümlerin- de ele alınan Husserl ve Heidegger’in etkisi hayli fazladır. Bu iki Alman düşünür dışında Descartes, Hegel, Rosenzweig, Buber, Marcel ve Bergson’un izleri Levinas’ın düşüncelerinde belirgindir.

1961’de yayımlanan Bütünlük ve Sonsuz Levinas’ın olgunluk dönemine ait temel bir eser- dir. Bu eserde başkasıyla ilişki olarak etik ilk kez belirgin bir tez olarak sunulur.

Demek ki varlıktan çıkmak, benin kendine mıhlanmışlığı demek olan şu “en radikal, en onulmaz zincirlenmişlik”ten kurtulmakla mümkündür. Bu noktadan itibaren Levinas düşüncesinde öznelik teorisinin niçin ve nasıl ontolojizme karşı geliştiği daha bir anlaşılır hâle gelmektedir. Özne varlıktan soyunarak özne olmaktadır bu düşüncede.

Levinas Heidegger’deki “hiçliğin iç sıkıntısı”na karşı “varlığın dehşeti”ni öne çıkarmaktadır.

Levinas, anonim varlığın bağrından va- rolanın yani öznenin doğuşuna hipostaz (hypostase) adını verir.

Levinas düşüncesi başka/sı ile ilişkinin; varlığın, ontolojinin ve aynılığın aşılmasını mümkün kılan yegâne imkân olduğu sabit fikrine neredeyse bütün aşamalarında bağlı kalmıştır. Filozofun düşüncesinin evrimi esnasında bu başkalık iki temel forma bürünmüştür: Sırasıyla erotik ve etik.

Sonsuz fikri düşündüğünden fazlasını düşünen bir düşüncedir. Düşündüğünden fazlasını düşünen düşünceye ya da fikre ise Levinas arzu adını verir.

Etik, Ben’in kendiliğinden egoizmi tarafından olduğu gibi tüm Batı felsefesi tarafından da karanlıkta bırakılan tayin edici deneyimin adıdır. Bir başka biçimde söylenirse başka- sının mevcudiyeti tarafından benim kendi- liğindenliğimin sorgulanışının adıdır.

Levinas’a göre Tanrı’ya doğru olma, Sonsuz’a ya da ilahi olana açılma, ancak insanlar arası’nda yani başkasıyla ilişkide vuku bulur.

Bütünlük ve Sonsuz’da Levinas’ın başkasını yabancı olarak nitelemesine rastlarız, oysa yakınlığın ayrılığa rağmen veya daha doğrusu ayrılık içre gündeme geldiği Varlıktan Başka Türlü’de başkasından artık yakın olarak söz edilecektir, tabii yakınlıkta yatan yabancılık boyutu büsbütün yadsınmaksızın. 

Husserl ve Heidegger, Levinas’ın felsefi kariyerinde silinmez izler bırakır. Her ne kadar Levinas olgun felsefesi itibariyle kendini onlardan
ayırmaya çalışsa da bu iki filozofun şöyle veya böyle, Levinas’ın düşüncesi üzerindeki etkisi kalıcı ve
belirleyici olmuştur

Etiğin ilk felsefe oluşu, Levinas’ın felsefi kariyeri boyunca
savunduğu temel tezdir

Savaş sonrası dönemde Levinas Mösyö Chouchani ile tanışır ve onunla birlikte Talmud çalışmaları yapar.
Böylece filozofun düşüncesinde dinî boyut belirginlik ve ağırlık kazanmaya başlar. Yahudi kaynaklarının
Levinas’ın etiğini, eş deyişle metafiziğini derinlemesine etkilediği yadsınamaz; dahası, Levinas’ın Yunan felsefesine İbrani bir esin vermeye ve İbrani bilgeliği felsefi söyleme tercüme etmeye çalıştığını söylemek bir ölçüde
mümkün görünmektedir. Levinas çağdaş bir filozof olduğu kadar, bir Talmud yorumcusudur da.

Bu eserinde duyarlık ve yakınlık temelinde etik öznelik meselesini ele alıp tahlil etmiştir.

Levinas’ın Kaçış Üzerine (1935), Varoluştan Varolana (1947), Zaman ve Başka (1948) olarak sıralayabileceğimiz gençlik dönemi eserlerinde olgunluk dönemi felsefesinin ipuçları yer alır.

Paragrafta özellikleri verilen eser Varlıktan Başka Türlü ve Varlaşmanın Ötesinde adlı eserdir.

Levinas Batı felsefesinde söküp atılamaz bir
biçimde kökleşmiş olan varlık düşüncesine karşı
“çıkar gözetmez bir biçimde varlıktan soyunma”
olarak etiği ve ontolojinin eleştirisi olarak da etik
düşünceyi öne çıkarmak ister.

Etik özne, bilinç, özerklik ve özgürlük değil de sorumluluk, vicdan ve yâderklik temelinde, başkası ile çıkar gözetmez ilişkide özneleşen kimsedir tam olarak.

Öznelik ve kudsiyet, Varlıktan Başka Türlü ve Varlaşmanın Ötesinde isimli eserde yer almaktadır.

Düşündüğünden fazlasını düşünen düşünceye ya da fikre ise Levinas arzu adını verir