ÇAĞDAŞ FELSEFE II - Deneme Sınavı - 3

Doğal Tavır: Kaynağını ampirik algı düzeyinden ya da dünyevi bakış açısından alan tavır, Husserl tarafından doğal tavır olarak adlandırılır. Doğal tavır içerisinde nesneler, zamansal-mekansal dünya içerisinde, yani bizim dışımızda bir varolan olarak ele alınırken onların algısı ise reel insana ait psikolojik bir duruma indirgenir.

Ölümlülük

Gündeliklik

Hayat-alanı bilim öncesi ve harici yaşamı­mız içinde deneyimlediğimiz şeylerin ve gerçekte deneyimlenebilir olanların ötesinde olduğunu bil­diğimiz şeylerin uzamsal-zamansal dünyasıdır. De­neyimlenmesi muhtemel şeylerin –taşlar, hayvan­lar, bitkiler, insanlar ve beşeri ürünler- ufku olarak sahip olduğumuz dünya-ufkumuzdur.

Marcuse, Negations’ta (1988), Husserl’in fenomenolojisi, özlere yönelik vurgusu açısından, burjuva teorisine Alman idealizminin temel güçleri ve kavramlarıyla yeniden yaşam sunma yönünde gecikmiş bir girişim veya tahakkümün otoriter formlarının ideolojisine düşünsel bir hazırlık olarak görülebileceğini ifade etmiştir.

Solipsizm, epistemolojide, insanın kendi beni veya bilinç içeriklerinden başka şeyi bilmediğini, bilginin zihin hallerinin bilgisi olduğunu ve dolayısıyla da insanın kendi zihin hallerinin dışında herhangi bir şeyin varolduğunu savunamayacağını ileri süren teorilere gönderme yapar.

Yönelimsellik, saf bilinç temelinde açıklanabilecek bir kavram. Bilinç ya da saf bilinç, Husserl’de, bir şeyin bilincidir, “-ın bilinci”dir, bir şeye yönelmiştir. Bir şeyi kendisine nesne kılan bilinçtir. Fakat aynı zamanda, başka ben’lerin bilincinin de nesnesi olan bir bilinçtir. Descartes’ın “düşünüyorum, o hâlde varım”ındaki düşünme edimi esasında söylemek gerekirse, her düşünce ediminin/cogitonun bir nesnesi, “cogitatum”u vardır. Çünkü kişi sadece sevmez, sadece korkmaz, sadece görmez ya da sadece yargıda bulunmaz. Aynı zamanda kişi sevgiliyi sever, korkunç bir şeyden korkar, etrafındaki herhangi bir nesneyi görür ve bir olgu durumu hakkında yargıda bulunur.

Hayat-alanı kavramsal­laştırmasının esasında, Husserl’in Alfred Schutz ve Jürgen Habermas üzerindeki doğrudan etkisini düşündüğümüzde yadsınamaz önemi bir kez daha açığa çıkmış olur

Olgusal, öznel-yönelimsel oryantasyonun ilk ve en temel biçimi olarak hayat-alanı, olgusal ve antropolojik bir gerçekliktir. Bu şu anlama gelmektedir: Kim öznelliği ve yönelimselliği anlamak istiyorsa, onları insan kültürü olarak kökensel açığa çıkmalarında –hem de öncelikle en temel insan kültürü olarak, yani hayat-alanı olarak- kavramak zorundadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Herbert Marcuse, Husserl’i eleştiren isimlerden biridir. Marcuse, Negations’ta (1988), Husserl’e dair eleştirel bir tutum alırken Adorno’nun düşüncelerine benzer bir perspektiften hareket eder. Ona göre, Husserl’in fenomenolojisi, özlere yönelik vurgusu açısından, burjuva teorisine Alman idealizminin te­mel güçleri ve kavramlarıyla yeniden yaşam sunma yönünde gecikmiş bir girişim veya tahakkümün oto­riter formlarının ideolojisine düşünsel bir hazırlık olarak görülebilir.

Eidetik: Görünüşlerin kendilerine karşıt olarak fenomenlerin özleri anlamında, fenomenlerin yapıları veya değişmesi imkânsız boyutlarıyla ilgilenen anlamında kullanılan ifade ya da sıfattır.

Gorner’a göre transandantal indirgeme devreye sokulduğunda ben bütün diğer bilinçlerle ilişkisini kesmiş olur. Eş deyişle, ‘mutlak-ben’i uçsuz bucaksız bir a priori ile özdeşleştirdiğinde Husserl, bütün başka-ben’leri resmin dışında tutmaktadır. O hâlde, transandantal temelde indirgenmiş bilinç solipsistic’tir. Bu nedenle, transandantal fenomenoloji kaçınılmaz bir biçimde solipsism içerir.

Süre: Saatin ölçtüğü zamandan ayrı olarak öznenin deneyimlediği asıl zaman veya geçmiş, şimdi ve geleceğin içinde eridiği, doğrudan doğruya yaşanmış olan sürekli akıştır.

Henri Bergson (1859-1941)

Bergson’un 1889’da, Sorbonne Üniversitesinden doktora unvanını aldığı biri kısa ve Latince, diğeri uzun ve Fransızca olan iki eseri birlikte yayımlandı. Latince olan tezi; Quid Aristoteles de Loco Senserit (Aristoteles’te Mekân Kavramı), Fransızca olan ise Essai sur les Données Immédiates de la Conscience’dır (Bilincin Doğrudan Doğruya Verileri Üzerine Deneme). Bilincin Doğrudan Doğruya Verileri Üzerine Deneme gerçek zaman anlayışı olan saf veya somut süreyi mekânsal bağlamından tamamen çıkararak ortaya koyar.

Zekânın doğal haliyle başlıca konusu, "organik olmayan katı şeyler"dir. Çünkü zekâ ancak süreksizi tasarlar.

Sezgi, insanı hayatın içine götürecek, yani kendi kendisinin bilincine varmış, konusunu düşünebilecek ve sınırsızca genişletebilecek bir hale gelmiş içgüdüdür.

Gerçek zaman, yaşanan zamandır, bilinç hallerimizden başka bir şey değildir. Bu yaşanan zamana Bergson “süre” diyor. Gerçek süre, bilincin algıladığı süredir.

Materyalizm: Varlığın temelinde madde veya maddeye geri götürülebilir süreçlerin yer aldığını savunan görüşlerin genel adı.

Bergson’a göre insanı anlamak, onun özgün ruh halleriyle ortaya koyduğu yönelim ve yapıtlarını, kısacası yaratılarını anlamakla olanaklıdır. Bu da evrensel-dinamik-yaratıcı-evrim süreci içerisinde insanı madde ve mana, ruh ve beden bütünlüğü ve birlikteliği olarak tanımakla olanaklıdır.