ÇAĞDAŞ FELSEFE I

Dilin, felsefenin odağına yerleştirdiği bir süreçte, özellikle Kant'tan başlayarak aynı zamanda dilin ne kadar yanıltıcı olabileceğini de öğrendiğimiz süreçtir. Kant, özellikle birinci eleştirinin diyalektik bölümünde, yüzyıllardır felsefecilerin üzerinde söz söylemekten çekinmedikleri pek çok konunun nasıl olup da aklın sınırlarını aştığını, bir başka deyişle metafizik yaparken kullandığımız dilin ne kadar yanılsamalı olabileceğini göstermiştir. Frege'nin çalışmaları, sayılarla ilgili kullandığımız dilin, sayıları dil dışı bir varlıkmış gibi ele almamıza yol açtığını, oysa dilin mantığını yeterince çözümlediğimizde sayılara ilişkin doğru önermelerin nasıl olup da dilin içerisinde ele alınacağını öğretmiştir. Ayrıca Russell Paradoksu, sözel ifadelerle kümelerin tanımlanmasının çelişkilere yol açabileceğini, dolayısıyla, dilin kullanımında bazı sınırlamaların getirilmesinin gerekli olduğunu ortaya koymuştur. Kısacası dil bizi yanıltır. Dolayısıyla felsefenin birincil ilgi alanı dilin işleyişinin anlaşılması, hatta ve yanılsamalardan kendimizi koruyacak biçimde kullanımının sınırlandırılmasıdır. Neyin var olduğu ya da olmadığı, neyi bilip neyi bilmeyeceğimiz gibi sorulardan önce, neyi ne ölçüde ifade edebileceğimiz sorusu felsefenin asli konusu haline gelmiştir.

Moore önermeleri arasına; Tanrı'yla evrenin oluşumuyla ilgili birtakım önermeleri, ne kadar çok insan bunlara inanıyorlarsa inansın, katmaz. Moore'a göre ben bu önermelere sadece inanmakla kalmam, belli bir kesinlikle doğru olduklarını da bilirim. Söz konusu önermeleri reddetmek, bir çelişki içermez. Bu itibarla  da bu önermeler bir zorunluluk içermez. Ancak Moore'a göre, bu tür sağ duyuya dayalı önermeler, felsefeye başlamak için varsayılan önermelerdir. Bunun anlamı, hiçbir felsefecinin bunları ikna etmediği değildir. Nitekim felsefe tarihinde, bu önermeleri reddeden felsefeciler de olmuştur.  Ancak Moore göre, bu önermeleri reddetmeleri o felsefecilerin kendi görüşlerini kabul edilmez kılar. Örneğin, söz konusu önermeler hakkında kuşkucu bir yaklaşım sergileyen, bu konuda kitaplar ya da makaleler yazan bir felsefeci, bu söylediklerini diğer insanların okuması ve eleştirmesi için söylemektedir. Başkalarının doğru kabul ettiği bazı önermelerin olduğu ancak, bunlardan şüphe duyduklarını ifade etmektedirler. Bu durumda aslında, kuşkucu yaklaşımlarının reddettiği bazı düşüncelerin, baştan kabul etmeksizin bu yaptıklarını yapamazlar.

Kuşkucu yaklaşımı savunan bir felsefeci, bizim felsefe öncesi bir takım bilgilerimizi sorgulamakta ve eğer kendisine yeterli delili sunamazsak, bu bildiğimizi iddia ettiklerimizi aslında bilmediğimizi bize söylemek için hazır beklemektedir. Moore'un bu noktadaki bakış açısı, bir seçimle karşı karşıya olduğumuzdur. Felsefe öncesi sağ duyuya dayalı kanaatlerimizle felsefi kuşkuculuğun  bir ilkesi arasında hangisine daha fazla güven duyacağımız konusunda bir seçimdir. Moore'un bu konudaki tavrı ise açıktır. Sağ duyuya dayalı kanaatlerimize güvenimiz, asla bir felsefi ilkeye olan güvenimizle kıyaslanamaz. Çünkü felsefecilerin sağduyuya dayalı bilgilerimize önceliği olan ve daha güvenilir bir bilgi türüne sahip olduklarını düşünmek için bir sebebimiz yoktur. 

Moore'un mücadele ettiği ve karşı çıktığı felsefe geleneği, söz konusu sağ duyuya dayalı önermeleri sorgulayan bir tür idealist felsefedir. Moore'un, Cambridge'te öğrenim gördüğü dönemde hakim olan felsefe anlayışı budur. En azından Moore'un bu felsefe geleneğini anlayış biçimi böyledir. Felsefe, bu önermeleri sorgulayarak işe başlamalıdır. Felsefe, söz konusu önermeleri nasıl olup da bildiğimizi açıklamalıdır. Bunu yapabilmenin ilk aşaması ise bu önermeleri bildiğimizi iddia ettiğimizde, bildiğimiz aslında ne olduğunu ortaya koymaktır.

Dış dünyayla ilgili bilgimiz, duyumlara ve duyumsal deneyimlere dayanır. Ancak duyumsal deneyimler, algılayananın bilincinde ortaya çıkan özel olaylardır. Buna karşılık bizim dış dünyayla ilgili bilgimiz, kamusal olarak diğer algılayanlar için de mevcut olan nesnelere ilişkin bir bilgidir. Dolayısıyla, duyusal deneyimin özelliği (deneyenlere özgülüğü) ile bu özel kanıta dayalı olarak sahip olduğumuz bilginin kamusallığı (deneyimleyenden bağımsız) arasında bir boşluk (bir uçurum) bulunmaktadır. Bu boşluk nasıl aşılacaktır. 

Moore 1925 tarihinde yayımlanan ''A Defence of Common Sense'' başlıklı makalesinde, duyusal deneyimin özel oluşundan hareketle geliştirilen kuşkucu yaklaşımları eleştirir. Bu makalesinde Moore'un genel stratejisi, dış dünyanın varlığı konusunda kuşkucu yaklaşımları ve idealist görüşleri savunan felsefecilerin sunduğu sebeplerin ve gerçeklerin, sağduyuya dayalı bir gerçekliğin sunduklarıyla kıyaslandığında daha az güvenilir ve inanılır olduğu yönündedir. 

Moore daha sonra, 1939 yılında ''Proof of an External World'' başlıklı makalesinde, sağduyuya dayalı bu tavrını sürdürür. Bu makalesinde sunduğu bir kanıtlama, özellikle ilginçtir. Moore, sağ elini kaldırarak ''İşte bir el'' ve sonra sol elini kaldırarak ''Ve işte bir başka el'' diyebileceğini ve buradan hareketle de dünya da en azından iki tane benim dışımda var olan nesne bulunduğu sonucuna varabileceğini söyler. Dolayısıyla dış dünya vardır. Kuşkucular böyle bir kanıtlamayı çok ikna edici bulmasalar da Moore, kuşkucuların felsefi varsayımlarını desteklemek üzere sundukları kanıtların, kendi kanıtlarına göre daha zayıf temellere dayandığını ifade eder.

Moore, Principa Ethica adlı eserinde, ahlak felsefesinde doğalcı yaklaşımlara karşı çıkar ve kendinden sonra gelen meta-etik tartışmalarında belirleyici olur. 

Moore, felsefi kanıtlamaların, kendisinin doğalcı yanılsama olarak adlandırdığı bir sorunla malul olduğunu ifade eder. Bu sorunun kaynağında, bir terimin belli bir kanıtlama dahilindeki kullanımının, söz konusu terimin tanımı ile karıştırılması yatar. Ahlak felsefesi tartışmalarında bu sorunla, özellikle iyi teriminin tanımlanmasında karşılaşılır. Ahlaki kanıtlamalar genellikle şu şekilde ifade edilir. Bir şey belli başlı özelliklere haiz ise iyi olduğu kabul edilmelidir. Farklı ahlaki anlayışları savunan düşünürlere göre bu özellikler farklılık gösterebilir. Örneğin, hazcı yaklaşımın savunucularına göre hoş, haz veren şeyler iyidir. Moore, bu kanıtlamaların bir geçerliliği olsa dahi bize, ''iyi''nin tanımını vermediklerini öne sürer. Bir özellik olarak ''iyi'', Moore göre tanımlanamaz. Sadece ne olduğu gösterilebilir ve bu gösterme üzerinden kavranılabilir. ''A iyidir eğer B özelliğine sahipse'' biçimindeki ifadeler, B özelliğinin neden iyi kabul edildiğini açıklayamadığı için sadece ''iyi''nin tanımlamasını ertelemiş olur. 

Moore'un ''iyi''nin tanımlanamaz olduğuna dair kanıtlaması, genellikle açık soru kanıtlaması olarak anılır. Moore, ''Haz veren bir şey aynı zamanda iyidir'' biçiminde bir ifadeyi ele alır. Eğer bu ifade ''iyi''nin tanımını içeriyorsa ''Bir şeyin haz verici olması iyi midir? sorusu ile ''Bir şeyin haz verici olması haz verici olması mıdır?'' sorusunun aynı anlama gelmesi ve anlamca eşdeğer olması gerekir. Moore göre ilk soru gayet anlamlıdır ve bir içeriği vardır. ; öte yandan ikinci soruya kolayca 'evet' cevabı verilebilir. İlk biçimdeki sorular açık sorulardır. ''Haz veren'' yerine hangi özellik konulursa konulsun  bu durum değişmez. Moore bu kanıtlaması sonucunda, değer kavramının çözümlenmesine yönelik tüm girişimlerin başarısızlığa mahkum olduğunu ifade eder. Eğer değer kavramının çözümlemesi olanaklı olacaksa, yukarıda sözü geçen soru ve ifadelerin aşikar olması beklenir ki böyle bir durum söz konusu değildir. Bir başka biçimde ifade edersek, eğer iyi kavramı başka bazı kavramlarla çözümlenebiliyor olsa, iyi kavramını içeren analitik ifadelerin bulunması gerekir ki Moore, tam olarak böyle analitik ifadelerin bulunmadığını iddia etmektedir. Sonuç olarak ''iyi''yi diğer sözcükleri kullanarak tanımlayamayız. Sadece bir eyleme veya bir şeye işaret ederek ''İşte bu iyidir.'' diyebiliriz. Moore'un bu kanıtlaması, sadece değer kavramı ile sınırlı tutulmayabilir. Bazı düşünürler, Moore'un burada altını çizdiği sorunun başka çözümlemeler için de geçerli olacağını söylemektedirler. Dolayısıyla tartışma, ahlak felsefesi alanıyla sınırlı olmayıp çözümlemenin olanağına dair bir tartışmaya dönüşmektedir.  Moore'a göre iyi, doğal olmayan bir özelliktir. Bunun anlamı, iyinin ampirik veya bilimsel olarak test edilmeyeceği veya doğrulanamayacağıdır. İyi kavramı, doğa bilimlerinin sınırlarının dışında kalmaktadır. Hal böyle ise iyi ile ilgili bilgimizin kaynağı, bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. İyi, duyusal deneyimin sınırları içerisinde algılayıp kavrayabileceğimiz bir  özellik değil ise bir şeyin iyi olup olmadığını iddia ederken neya dayanmaktayız? Moore, bu noktada dolaysız bir bilgi edinme biçimi olarak ahlaki bir görüntüden söz eder. Ahlaki bilgiler, kendiliğinden aşikar önermelerdir ki ispatları ya da değillemelerinin ispatları söz konusu değildir.

Russell, felsefe alanında eğitim gördüğü dönemde, Leibniz'in ve Hegel'in metafiziksel görüşlerinden etkilenen bir idealizm anlayışı İngiliz akademisinde hakim konumdaydı. Russell, A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz başlıklı doktora tezinde Leibniz'in mantık ve dil felsefesinin benimsenmesi, metafiziğin ise reddedilmesi gerektiğini savunmuştu, 1900 yılında yayınlanan tezinde, Leibniz'in characteristica universalis olarak adlandırılan projesinden söz etmiş, felsefi sorunların  Leibniz'in hayali kurduğu bu ideal dil içerisinde çözümlenebileceğini düşünmüştür.

Russell, eleştirdiği idealist anlayışı içsel bağıntılar doktrini olarak adlandırıyordu. En uç noktasında alındığında bu yaklaşıma göre gerçeklik, tek bir birleşik nesne olarak tasarlanıyordu. Tüm nesneler birbirlerine doğaları ve varoluşları itibariyle bağlıydı. Eğer herhangi bir nesne, tek bir özelliğine bile halihazırda sahip olduğu gibi sahip olmasa, bu tüm evrenin varlığını ortadan kaldırırdı. Her şey zorunlulukla ve bir bütün olarak mevcuttu.

Bu yaklaşıma öncelikle Moore karşı çıktı. ''Refutation of Idealism'' ve ''External and Internal Relations'' başlıklı makalelerinde, bu doktrine yönelik eleştirilerini, sundu. Bu yaklaşımla ilgili olarak Russell da benzer bir sorun görüyordu. Sorun, bir nesnenin bilinebilmesinin nesnenin sahip olduğu tüm bağıntıların bilinmesini gerektirmesiydi. Russell'a göre bu durumda uzay, zaman, sayı ve genel olarak bilimin konusunu teşkil eden nesneler, tam olarak bilinemez hale geliyorlardı.

Bu doktrinin yerine Russell ve Moore, farklı biçimleriyle de olsa gerçekçiliği koyuyorlardı. Dış dünyanın, bizden bağımsız varlığını savunmaksızın, bilimden ve bilimsel ilerlemeden söz edilemeyeceğini düşünüyorlardı. Russell, felsefenin mantığı ve bilimi kullanarak karmaşık felsefi sorunları basit bileşenlerine ayırması gerektiğini savunuyordu. Genel olarak, metafiziksel önermeler bilgimize yeni bir şey katmamaktadır. Öyleyse, Ockham'ın usturasını kullanarak metafiziksel olan kesip atılmalıydı.

Erken dönem gerçekçi yaklaşımlarında gerek Moore, gerekse Russell, gündelik yaşamda karşımıza çıkan nesnelerin varlığına inanmamız gerektiğini düşünüyorlardı. Bunun yanı sıra, soyut nesneler olarak adlandırabileceğimiz sayılar, kümeler, bağıntılar da var kabul edilmeliydi. Son olarak da, düşüncemize konu ettiğimiz herhangi bir nesnenin bir tür varlığı olması gerektiğini düşünüyorlardı. Bu tür nesneler arasında Pegasus, Fransa'nın kralı gibi gerçekte mevcut olmayan nesneler de vardı.

Russell ilk dönemlerde savunduğu bu çokçu ve aşırı gerçekçi yaklaşımı, zaman içerisinde terk etmiştir. Gündelik yaşamda karşımıza çıkan nesnelerin kurucu unsurlarına ilişkin görüşlerini, mantıksal atomculuk olarak adlandırılan bir kuram dahilinde ele almıştır. Matematiğin mantığa indirgenmesi projesinde, Peano'nun ve Frege'nin çalışmalarını ilerletmiştir. Mevcut olmayan nesnelere bir tür varlık atfetme zorunluluğunun, dilin mantığının doğru bir biçimde konulamamasından kaynaklandığını düşünmüş ve kendisinden sonra ve analitik gelenek üzerinde, oldukça etkili olan belirli betimleyiciler kuramını geliştirmiştir.

Russell, dili nasıl kullandığımıza dair tartışmaları, felsefi tartışmaların odağına yerleştirmiştir. Russell'ın geliştirdiği bazı yöntemler, kendisinden sonraki felsefeciler tarafından kullanılmıştır. Russell'ın etkili olan çözümlemelerin başında, belirli betimleyiciler kuramı gelir. Russell 1905 yılında yazdığı ''On Denoting'' başlıklı makalesiyle bir bakıma, analitik felsefenin iş yapış biçimini belirlemiştir.  Russell bu çalışmasında, belirli betimleyicileri içeren önermelerin, nasıl doğruluk değeri alabileceği üzerinde durmuştur. Belirli betimleyiciler tek bir nesneyi betimleyen sözcük grupları olarak tanımlanabilir. ''Görelilik kuramını geliştiren fizikçi'', ''Türkiye'nin 1. Cumhurbaşkanı'' vb. ifadeler belirli betimleyicilerdir. Bu tür ifadelerin felsefi bir sorun teşkil etmesinin nedeni, belli bir gönderimlerinin bulunmadığı durumlarda ortaya çıkar. Görünüşte anlamlı bir sözcük grubuna, dünyada karşılık gelen bir birey olmadığında söz konusu sözcük grubunu içeren önermenin doğru veya yanlış olup olmadığına nasıl karar verilecektir?

Russell'ın kendi verdiği bir örneği inceleyelim ''Fransa'nın günümüzdeki kralı keldir.'' önermesi görünüşte ''Fransa'nın günümüzdeki kralı'' betimleyicisinin  gönderim yaptığı kişi hakkında bir hüküm içermektedir. Oysa böyle bir birey mevcut değildir. Bu durumda, önermenin nasıl olup da bir doğruluk değeri alacağı tartışılmalıdır. Frege kendi çalışmalarında bu soruna eğilmiş ve söz konusu önermeleri anlamlı fakat ne doğru ne de yanlış olarak kabul etmiştir.

Russell, Frege'nin bu çözümünü kabul etmez. Russell'ın kendi yaklaşımı, gündelik dilde görünüşte belirli betimleyicilerin bir bireye gönderim yaptıklarını, oysa söz konusu ifadelerin mantığı çözümlendiğinde, bu sorunun ortadan kaldırılabileceği yönündedir.  Russell söz konusu önerme biçimini Frege'nin geliştirdiği niceleme mantığının araçlarını kullanarak şu şekilde çözümler.''Bir x vardır öyle  ki Fransa'nın günümüzdeki kralıdır ve x'ten başkası Fransa'nın günümüzdeki kralı değildir ve x keldir.'' Görüldüğü gibi bu ifade, bir tikel niceleyicinin etki alanında bulunan tümel evetlemenin bir önerme biçimidir. Önermenin ilk bölümü, ''Bir x vardır öyle ki x Fransa'nın günümüzdeki kralıdır ve x'ten başkası Fransa'nın günümüzdeki kralı değildir.'' bir varlık ve biriciklik şartını içermektedir. Söz konusu varlık şartının sağlanıp sağlanmamasına bağlı olarak artık, bu önermenin doğru olup olmadığına karar verilebilir. Nitekim Russell, bu önerme biçiminin anlamlı fakat yanlış olduğuna karar vermiştir.

Russell bu çözümlemesinin tekil adlar için de geçerli olduğunu öne sürer. Tekil adlarda esasen belirli betimleyiciler yerine kullanılan kısaltmalar olarak düşünülebilir. Örneğin, Albert Einstein'' adı ''görelilik kuramını geliştiren fizikçi'' gibi belirli betimlemeler yerine kullanılan bir kısaltma gibidir. Dolayısıyla adların gönderimlerinin bulunmadığı durumlarda da önermelerin doğruluk değeri almaları ile ilgili bir sorun olmayacaktır. Russell bireylere meşru olarak gönderim yapan yegane sözcüklerin işaret zamirleri (bu, şu, o vb.) ve bağlamsal ifadeler ( şimdi, burada, ben vb.) olduğunu öne sürer. Bu ifadelerin gönderimde bulunduğu nesneler, bizatihi mevcut olmak durumunda olduğundan içinde bulundukları önermelerin doğruluk değeri alıp almaması bakımından bir sorun yaratmazlar. Russell'ın belirli betimleyicilerle ilgili çözümlemesi, genel olarak kabul görse de adların belirli betimleyiciler olarak yorumlanması, tartışmalara yol açmıştır.

Mantıksal atomculuk, deneyimcilikle mantıkçılığın mezceden bir yaklaşım olarak, Russell'ın felsefe anlayışının temelinde yer alır. Russell bu yaklaşımı 1918 yılında verdiği, ''  The Philosophy of Logical Atomism'' başlıklı derste sunar. Russell bu dersinde, dünyayı bir ayna gibi yansıtan (temsil eden) ideal ve dünyayla eşbiçimli bir dilden söz eder. Bu itibarla bilgimiz, temel atomsal önermeler ve bu önermelerin doğruluk fonksiyonlarının bir araya getirilmesiyle oluşan bileşik önermelerden ibarettir. Russell'a göre her anlamda önerme, duyu deneyiminden doğrudan bir karşılığı (gönderimi) bulunan terimlerden oluşmalıdır. Kendi bilgi anlayışında yer alan bir ayrıma dayanarak Russell, terimlerin gönderimlerini ya tanışıklık yoluyla bilmemiz ya da bildiğimiz terimlerden mantıksal olarak türetebilmemiz gerektiğini söyler. Bu biçimiyle mantıksal atomculuk uç noktada deneyci bir felsefi konumdur. 

Russell'ın ideal dili içerisinde ''tüm'', ''bazı'', ''dır'' gibi yardımcı terimler yer almaz. Russell'ın dünyası, birbirinden bağımsız olguların çokluğundan oluşur. Bu dünya hakkındaki bilgimiz ise dünyadaki olgularla duyu deneyimi yoluyla doğru dan karşı karşıya gelmemize bağlıdır. Russell, yaşamının ilerleyen yıllarında mantıksal atomculuğun bazı yönlerine ilişkin güvensizliğini ifade etmiştir. Özellikle, söz konusu dilin eşbiçimliliğini sorgulamıştır. Atomsal olgulara ulaşmak üzere, çözümleme yönteminin izlenmesi gerektiği düşüncesinden vazgeçmese de söz konusu atomsal olgulara nihai olarak ulaşıp ulaşılamayacağı konusunda şüphelerini ifade etmiştir.

Sağduyuya dayalı kanaatlerimize güvenimiz, asla bir felsefî
ilkeye olan güvenimizle kıyaslanamaz. Çünkü felsefecilerin sağduyuya dayalı
bilgilerimize önceliği olan ve daha güvenilir bir bilgi türüne sahip olduklarını düşünmek için geçerli bir sebebimiz yoktur.
Moore, neden bu nokta üzerinde bu kadar durmaktadır? Moore’un mücadele
ettiği ve karşı çıktığı felsefe geleneği, söz konusu sağduyuya dayalı önermeleri sorgulayan bir tür idealist felsefedir.

Moore’un görüşleri arasında, Wittgenstein’ın özellikle etkilendiği bir başkası ise
bugün, Moore Paradoksu olarak anılmaktadır.Paradoks, “Yağmur yağıyor ama ben yağmur yağdığına inanmıyorum.” biçimindeki bir ifadenin barındırdığı çelişki ile ilgilidir.

Moore’a göre iyi, doğal olmayan bir özelliktir. Bunun anlamı, iyinin ampirik veya bilimsel olarak test edilemeyeceği veya doğrulanamayacağıdır.İyi kavramı, doğa bilimlerinin sınırlarının dışında kalmaktadır.

Moore’a göre değer,“güzelliğin farkına varan bilinç”te ortaya çıkar. Bu nedenle
Moore, bir bütünün değerinin onu oluşturan parçaların toplamından fazla
olduğunu savunur (Principia Ethica, §18). Moore’un değerlere yönelik bu görüşü, organik bütün yaklaşımı olarak anılır.

Gerek Moore gerekse Russell, bu tür bir idealizmi reddederek bugün, analitik felsefe geleneği olarak adlandırılan felsefe geleneğinin kurucusu olmufllardır. Moore’un savunduğu pozisyon, genel olarak sağduyuya dayal gerçekçilik olarak adlandırılır.

Russell, bilimin bulduğu yanıtların geçici olduğunu (mutlak olmadığını), bilimin küçük ilerlemeler kaydettiğini, her şeyi içine alan organik bir kavrayışla ulaşamayacağını düşünür. Bir bakma bilim ve felsefe, yöntemleri ve ilerleme biçimleri bakımından birbirlerine benzemektedirler. Her ikisinin de gerçekliği anlamakla ilgili bir amaçları vardır. Dolayısıyla, bilimin de yegâne amacı öndeyilerde bulunmak değildir.

Russel dili nasıl kullandığımıza dair tartışmaları, felsefî tartışmaların odağına yerleştirmiştir. Russell’ın geliştirdiği bazı yöntemler, kendisinden sonraki felsefeciler tarafından kullanılmıştır. Russell’ın etkili olan çözümlemelerinin başında da, belirli betimleyiciler kuramı gelir.

Bertrand Russell, Gottlob Frege, G.E. Moore ve Ludwig Wittgenstein ile birlikte analitik felsefenin kurucusu olarak kabul edilir.

Russell, felsefe alanında eğitim gördüğü dönemde, Leibniz’in ve Hegel’in metafiziksel görüşlerinden etkilenen bir idealizm anlayışı İngiliz akademisinde hakîm konumdaydı.

Russell ilk dönemlerde savunduğu bu çokçu ve afl›r› gerçekçi yaklafl›m›, zaman içerisinde terk etmifltir. Gündelik yaflamda karfl›m›za ç›kan nesnelerin kurucu unsurlar›na iliflkin görüfllerini, mant›ksal atomculuk olarak adland›r›lan bir kuram dahilinde ele alm›flt›r.