Gündelik Dile Dönüş: Ryle ve Austin

Mantığa dayalı yöntemleri istenilen sonucu vermemesinin belki de birincil nedeni, dilin kedisini yeterince iyi anlayamamış olmamızdır.

Gilbert Ryle, John Langshaw Austin, Peter Strawson, Norman Malcolm ve Paul Grice öne çıkan isimlerdir. 

Gilbert Ryle İngiltere’de, Brighton, Sussex’te 19 Ağustos 1900 yılında doğdu.

Ryle 1931 yılında yayımladığı çalışması, “Systematically Misleading Expressions” adlı makaledir.

Dil felsefesinden felsefe tarihine, düşünme kavramından Platon’a, pek çok konuda yayın yapmış bulunan Ryle’ın en tanınmış eseri The Concept of Mind’dır.

The Concept of Mind’ eserinde Ryle, Kartezyen ikiciliği ortadan kaldırmayı ve yerine felsefi (veya analitik) davranışçılığı ikame etmeyi amaçlamıştır.

Ryle anlamların, ifadelerin kullanımını belirleyen kalıcı nesneler ya da kurallar olarak düşünülmesine tamamen karşıdır.

Ryle’a göre bir dili yetkin bir biçimde konuşan kişilerle felsefeciler arasındaki ilişki, belli bir yöreyi orada uzun yıllar yaşadığı için bilen köylülerle o yörenin haritasını çıkaran bir haritacı arasındaki ilişki gibidir. Söz konusu yerli, yöreyi kendi deneyimleri ve hafızası üzerinden bilir. Nereden nereye nasıl gideceği hakkında kişisel fikirleri vardır. Oysa yörenin haritasını çıkarmak isteyen uzman, bu kişisel bakış açılarını terk etmek ve daha genel bir bakış açısıyla konusunu ele almak durumundadır.

Farklı sözcük ve ifadelerin farklı bağlamlarda farklı içermelere sahip olması, sistemli bir muğlaklık yaratmaktadır.

Ryle’a göre, kavramlar, idealar, terimler, yargılar vb. şeyler hakkında geliştirilen yanlış doktrinlerin temelinde, “x sözcüğünün anlamı” gibi ifadelerin bir şeye gönderim yapması gerektiğini düşünmemize yol açan mantıksal yanlışlık bulunmaktadır.

Bir ifadenin anlamı, o ifade tarafından kast edilen bir şey değildir. Ryle bu konuda,  görüşü şudur: Anlamları veya kavramları dille bütünleşik olarak düşünülen veya söylenilen, içinde ayırt edilen fakat dilden koparılıp ayrılamayan şeyler olarak ele almak daha doğrudur.

Gündelik dile dayalı felsefe anlayışı söz konusu dili, teknik terimlerin kendi anlamlarından çok genel anlamda sözcüklerin kullanımına odaklanarak yapar.

Ryle’a göre gündelik dildeki ifadeler de bilimlerin, kendi oluşturdukları dillerdeki ifadeler de biçimsel diller içerisinde düzgün tam deyimlerle yeterince temsil edilemez. Dolayısıyla, felsefi sorunlara biçimsel bir dil içerisinde çözüm bulunabileceğini düşünmek, “biçimselleştirmecilerin rüyası”ndan ibarettir.

Ryle böyle bir özel iş ya da etkinlik olmadığını ve önünde sonunda felsefecilerin kullandıkları kavramların, sürekli boşa dönerek farklı yönleri gösteren bir pusula gibi hiçbir zaman kuzeyi göstermediğini iddia etmektedir.

Ryle’a göre zihin başlı başına bir nesne değil, insanın davranışlarının ve etkinliklerinin belli bir düzenlenişidir

Konuşma edimleri kavramının önde gelen savunucusu olarak bilinen düşünür John Langshaw Austin'dir.

Austin’in bu konudaki reçetesi, ne zaman ne söylememiz gerektiğine azami özen göstermemizdir. Austin felsefi söylemde ön plana çıkan sözcükleri inceler ve onların kullanım kuralları üzerinde durur. 

Yazının genel olarak konusu sorumluluktur. Austin sorumluluk gibi büyük bir konuyu doğrudan ele almaktansa, bahane ve özürler üzerinde durur.

Austin’in How to Do Things With Words başlıklı kitabı, şüphesiz en tanınmış ve en etkili olmuş eseridir.

Austin’in söz-edimi kuramındaki odak noktası, söyleme yoluyla sergilenen söyleme dışı edimlerdir. Diğer sınıflandırmalar bu edimleri açıklamak üzere ortaya konulmuşlardır.

Eleştirisinin merkezinde yanılsamaya dayalı kanıtlama yer alır. Bu kanıtlama, algısal bir yanılsama yaşadığımız durumlarda algılananın kendisini doğru biçimde algılamadığımıza göre, farkında olduğumuz şeyin zihinsel bir içerik olması gerektiğini öne sürmektedir.

Austin’in buradaki stratejisi doğrudan a priori kavramları hedef almaz. Öncelikle “kavram” kavramını ele alır ve bu kavramın kendisine ilişkin sorunlara dikkat çeker.