ÇAĞDAŞ FELSEFE I - Deneme Sınavı - 21

Tarski nesne dili (ing. object language) ile üst dil (ing. metalanguage) arasında bir ayrım yapar ve doğruluk yüklemini üst dilde tanımlar.

Bir önermenin mutlak olarak doğrulanmasının olanaklı olmamasından hareketle Karl Popper bilimsel olanla olmayanın ayırt edilmesinde yeni bir öneri olarak yanlışlamacılığı ortaya atmıştır.

Carnap mantıksal dizimbilimi şu şekilde tanımlar: Bir dilin mantıksal dizimbilimi ile o dilin dilsel biçimlerinin biçimsel bir kuramını dili yöneten biçimsel kuralların sistemli ifadesini ve bu kuralları izleyen sonuçların geliştirilmesini kastediyoruz.

Felsefenin Sözde Sorunları’nda ise pek çok felsefî sorunun aslında anlamsız olduğunu, çünkü dilin yanlış kullanımından kaynaklandığını savundu. Bu kitapta Carnap’ın savunduğu görüşlerin doğrudan bir sonucu ise metafiziğin felsefî söylemden tamamen elenmesiydi.

Comte göre insanlık, gelişimi sürecinde teolojik, metafiziksel ve pozitivist olmak üzere üç aşamadan geçmiştir.

Popper viyana çevresinin toplantılarına katılsa da kendisinin grubun bir mensubu olarak kabul etmeyen düşünürdür.

Sezgiciliğin temel alınması mantıkçı pozitivizm yaklaşımının temel nitelikleri arasında yer almaz.

Dil, doğruluk ve mantık Schlick'in eserleri arasında yer almaz?

Kant ahlaki önermelerin doğru ve yanlış olabileceğini savunmuş, hem duygusalcı hem de sonuçcu yaklaşımları eleştirmiştir?

Carnap'ın ortaya attığı  hoşgörü  ilkesine göre ''doğru'' olarak adlandırılabilecek bir dil veya mantık söz konusu olamaz.

Dünyanın Mantıksal yapısı, Felsefenin sözde sorunları, Dilin mantıksal dizilimi adlı çalışmalar Carnap'a aittir.

Traksi nesne dili ile üst dil arasında bir ayrım yapmış ve doğruluk yüklemini üst dilde tanımlamıştır.

Popper bilimsel olanla olmayanın ayırt edilmesinde yeni bir öneri olarak yanlışlamacılığı ortaya atmıştır.

Anabilimsel doğruluk kuramı Traksi'ye  aittir.

Pozitivizm (ispatçılık veya olguculuk), felsefeye bir terim olarak Auguste Comte (1798-1857) tarafından kazandırılmıştır.

Schlick’in ilgi alanı fizik ve doğa bilimleri ile sınırlı değildi. 1908 yılında Lebensweisheit (Yaşam Bilgeliği) adını taşıyan küçük hacimli bir kitap yayımladı. Bu eserinde mutluluğu peşine düşülmeye değer en yüksek amaç olduğunu savundu.

Schlick, 1918-1925 yılları arasında Allgemeine Erkenntnislehre (Genel Bilgi Kuramı) başlıklı eseri üzerinde çalıştı. Schlick, bu çalışmasında sentetik a priori doğrulara ilişkin kapsamlı bir eleştiri sundu.

Yap ve yapmaları içeren, neyin olması gerektiğini salık veren ahlâki önermeleri doğrulayacak ya da yanlışlayacak olguların bulunmadığı ortadadır. Bu durumda çıkarılacak ilk sonuç ahlâki önermelerin anlamsız olduğudur. İngiliz felsefecisi Ayer bu konuya 1936 yılında yayımlanan Language, Truth, and Logic adlı kitabında eğilir. Ayer’a göre ahlâki kavramlar “sadece sahte kavramlardır”. “Ahlâken yanlıştır.” ifadesi sadece söz konusu önermeye ilişkin bizim tavrımızı belirtir. Bu itibarla “ahlâken yanlıştır” ya da “ahlâken doğrudur” gibi ifadeler ünlem bildiren ifadelerden ya da tonlamalardan farklı değildir. Bu itibarla ortada ifade edilen olgusal bir içerik yoktur. Bu tür ifadeler sadece bazı duyguların (onaylama onaylamama gibi) dışavurumundan ibarettir. Dolayısıyla ahlâki yargılar, önermesel bir içeriğe sahip olmadıklarından dolayı doğru ya da yanlış olamazlar. Aynı nedenden ötürü doğrulanmalarından ya da yanlışlanmalarından söz edilemez. Ayer’ın bu yaklaşımı duygusalcı ahlâk kuramı olarak adlandırılır. Ayer’ın görüşü kabul edilirse ahlâki konularda üzerinde tartışılacak nesnel bir içerik de söz konusu değildir.

1928 yılında Carnap iki kitap yayımladı: Der logische Aufbau der Welt (Dünyanın Mantıksal Yapısı) ve Scheinprobleme in der Philosophie (Felsefenin Sözde Sorunları). Carnap Dünyanın Mantıksal Yapısı’nda bilimsel terimleri görüngüsel terimler cinsinden tanımlayacağı biçimsel bir dizge geliştirmeye çalıştı. Felsefenin Sözde Sorunları’nda ise pek çok felsefî sorunun aslında anlamsız olduğunu, çünkü dilin yanlış kullanımından kaynaklandığını savundu. Bu kitapta Carnap’ın savunduğu görüşlerin doğrudan bir sonucu ise metafiziğin felsefî söylemden tamamen elenmesiydi.

Doğruluk yüklemi bir dilin içerisinde diğer yüklemler gibi kullanılabildiğinde yalancı paradoksu gibi birtakım paradokslara yol açmaktadır. Örneğin, “Bu cümle doğru değildir.” cümlesi eğer doğru ise kendinsin doğru olmadığını, yanlış ise kendisinin doğru olduğunu ifade etmektedir. Bu tür sorunları ortadan kaldıracak biçimde Tarski nesne dili (İng. object language) ile üst dil (İng. metalanguage) arasında bir ayrım yapar ve doğruluk yüklemini üst dilde tanımlar. Doğruluk kuramının teoremleri P nesne dilinde bir önerme olmak üzere üst dilde şu önerme biçimini sağlar: “ ‘P’ doğrudur ancak ve ancak P”. Bir örnek vermek gerekirse “ ‘Kar beyazdır’ ancak ve ancak kar beyazdır ise”. Tarski’nin anlambilimsel doğruluk kuramı olarak anılan bu kuramın doğruluğun uygunluk kuramını tekrar mı ettiği yoksa doğruluk terimini gereksiz kılan bir kıymetten düşürme kuramı mı olduğu tartışma konusu olmuştur. İlk bakışta karşılıklı koşulun art bileşeninin önermeyi tekrar etmesi, söz konusu önermenin gerçekliği temsil ettiği oranda doğru olacağı izlenimini doğurmaktadır. Öte yandan doğruluğun bu şekilde tanımlanması, söz konusu önermenin doğruluk koşulları ile ilgili hiçbir şey söylememektedir. Bu nedenle, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında gelişen gerçekçilik karşıtı pek çok kuram Tarski’nin kuramından yararlanmıştır.