ÇAĞDAŞ FELSEFE I - Deneme Sınavı - 17

Bu mottonun önemli nedenlerinden birisi, düşündükçe açıklamaların ve kuramların peşine düşmemiz ve Wittgenstein’ın bizi uyardığı yanılsamalara kolayca kapılmamızdır. Olanı değil, olması gerekeni düşünüp bununla önümüzde olanı kıyaslama eğilimine girmemizdir. Oysa davet edildiğimiz gibi bakarsak, olanı tasvir etmeyi ve dolayısıyla söz konusu yanılsamalardan kaçınmayı başarabiliriz.

Wittgenstein özcü yaklaşımları eleştiren ve aşan bir “benzerlik” kavramı geliştirmiştir. Wittgenstein’ın burada öne sürdüğü “ailevi benzerlikler” terimi son derece önemlidir. Belki Sokrates’e ve Platon’a kadar geri götürebileceğimiz ve Batı felsefesi tarihi boyunca süregelen özcü yaklaşımlar, kavramların sınıflandırılması, ayrılması, ilişkilendirilmesi konusunda net ve kesin sınırların peşinde olmuşlardır. Witgenstein’ın bu yaklaşımında ise bu sınırların arayışı anlamını yitirmektedir. Bizler pek çok kavramın özünü belirlemekte, bir kavramı diğerlerinden kesin sınırlarla ayırmakta zorluk yaşayabiliriz. Fakat bu söz konusu kavramları kullanamayacağımız ya da onların işe yaramaz oldukları anlamına gelmez. Pek çok kavram için durum böyledir. Sonuç olarak dil ideal, kesin sınırları olan bir kalkül değildir. Dil, sonsuz çeşitlilikte etkinlikler (yaşam formları) içerisinde şekil alır, değişir, gelişir ve ailevi benzerlikler üzerinden bize bir bütün olarak görünür.

Wittgenstein, şüphe edebilmek için bile bazı şeylere inanıyor olmamız gerektiğini söyler. Dünyaya ilişkin sahip olduğumuz görüşler, bizim ampirik olarak test ettiğimiz ve dolayısıyla bildiğimiz şeyler değillerdir. Biz, bir bakıma bize miras kalan bir bütünle işe başlarız. Diğer seçeneklerde yer alan ifadeler düşünürün görüşlerine göre doğrudur.

Wittgenstein On Certainty (Kesinlik Üstüne) adlı yapıtında atomculuğu tamamen terk ettiğini gösteren bu görüşü ileri sürer. Ona göre, bizim yaşam biçimimizin dayandığı ve varlıklarından şüphe duymadığımız kesin inançlarımız vardır ve fakat bu inançlar temelsizdir. Bir temel arama çabası ise beyhudedir.

Dil yaşayan, gelişen, değişen bir şeydir. Sayılamaz çoklukta farklı cümle biçimleri vardır ve kullanıcılar yaratıcı bir biçimde bunlara yenilerini eklemektedirler. Türdeş bir yapıya sahip bir dil tahayyül etmek ve onun tamamını kuşatan bir kuram geliştirmeye çalışmak dilin dinamizmini ıskalamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Wittgenstein’ın Felsefî Soruşturmalar’da kullandığı yöntemi, en iyi özetleyecek motto sanıyoruz şudur:

Düşünmeyin, fakat bakın! (Philosophical Investigations, 66). Doğru cevap B'dir.

Wittgenstein, söz konusu sözcüğün öğrenilmesinin, sözcüğün içinde kullanıldığı dil oyununda üstlendiği rolün anlaşılmasına bağlı olduğunu, bu itibarla da örnekleyerek tanımlamanın dil için temel olamayacağını düşünmektedir. Doğru cevap C'dir.

Dili kullanırken kullandığımız kuralları ve diğer kuralları izlediğimizde de bunun nedenine ilişkin bir sorgulama, en nihayetinde bir bilginin açığa çıkarılması ile değil, “bizim basitçe böyle yaşadığımız” (Philosophical Investigations, s.217) gerçeğine gelip dayanır. Söz konusu kuralların ve diğer pek çok inancımızın arkasında “yaşam biçimlerimiz” bulunmaktadır. Dil oyunları söz konusu yaşam biçimleri içerisinde oynanır. Doğru yanıt D'dir.

"Wittgenstein, ölümünden sonra yayımlanan "On Certainty (Kesinlik Üstüne)" başlıklı çalışmasında, bu çizgide görüşlerini geliştirir..." Doğru cevap E'dir.

Philosophical Investigations Wittgenstein'ın, diğerleri Moore'un eserleridir. Doğru cevap A'dır.

Bir adın anlamı ile o adı taşıyan şey bir ve aynı değildir. Wittgenstein’ın görüşüne göre bir sözcüğün anlamı onun dildeki kullanımıdır. Buradan anlaşılan, adların (genelde de sözcüklerin) anlamı onların işaret ettiği basit nesneler değildir. Doğru cevap E'dir.

Wittgenstein ölümünden sonra yayımlanan On Certainty (Kesinlik Üstüne) başlıklı çalışmasında Tractatus’taki görüşlerini tamamen terk eder. Doğru cevap B'dir.

Tractatus’ta da anlamsız ya da metafiziksel kullanımlara karşı uyarılıyorduk. Ancak orada davet edildiğimiz alan, doğa bilimlerinin dili ile sınırlıydı. Şimdi ise geri dönmemiz salık verilen yer, gündelik dilin güvenli bölgesi olmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Wittgenstein'a göre felsefede amacımız "Şişenin içindeki sineği dışarı çıkarmak"tır. Doğru cevap D'dir.

Wittgenstein’a göre her üç seçenek de Tractatus'taki dil anlayışında yanlış olan şeylerdendir. Bu yanılsamadan kurtulmanın yegane yolu bu dayatmadan kurtulup betimlemeye geri dönmektir.

Bir dil oyunu, yazılı ya da sözlü olarak ifade edilen sözcükeri içeren bir etkinliktir. Wittgenstein’ın yaptığı sözcükleri metafiziksel kullanımlarından gündelik kullanımlarına geri getirmektir.

Wittgenstein'a ait olan ve tanımı yapılan yöntemin adı örnekleyerek (göstererek) tanımlamadır.

Wittgensten, ölümünden sonra yayımlanan ikinci önemli eseri Felsefi Soruşturmalar'da Tractatus'ta savunduğu bazı görüşleri kıyasıya eleştirmiştir.

Wittgenstein'a göre tüm bu konular ve sorunlar zaten dilin yanlış kullanımından doğmuşlardır. Felsefeci ne ile nasıl uğraşmalıdır? "Felsefecinin bir soruyu ele alışı, bir hastalığı tedavi etmek gibidir."

Wittgenstein'a göre dil ideal, kesin sınırları olan bir kalkül değildir. Wittgenstein'a göre, pek çok kavramın özünü belirlemekte ve bir kavramı diğerlerinden ayırmakta güçlük yaşayabiliriz. Fakat bu söz konusu kavramları kullanamayacağımız ya da onların işe yaramaz oldukları anlamına gelmez.