ÇAĞDAŞ FELSEFE I - Deneme Sınavı - 14

İsimler dil için esastır ve bizler adları belli bir yöntemle öğrenir ve dili öğrenenlere öğretiriz. Bu yönteme örnekleyerek tanımlama yöntemi adı verilir.

Wittgenstein'ın ölümünden sonra yayımlanan çalışması Kesinlik Üstüne'dir.

Dili yeni öğrenen bir çocuğa “elma”, “kırmızı” ve hatta “beş” sözcüğünü öğretmek istiyorsak aklımıza gelen ilk yöntem örnekleyerek tanımlama'dır.

Wittgenstein’ın Felsefî Soruşturmalar’da kullandığı yöntemi en iyi özetleyecek motto "Düşünmeyin, fakat bakın!"dır.

Wittgenstein’ın yaşam öyküsünden bahsederken Tractatus’u kaleme aldıktan sonra, ele aldığı konulara nihaî bir çözüm getirdiğinden ve Avusturya köylerinde öğretmenlik yapmaya başladığından söz etmiştik.

Felsefeciler bir sözcüğü - “bilgi”, “varlık”, “nesne”, “ben”, “önerme”, “ad” - kullandığında ve şeyin özünü kavramaya çalıştığında, daima Bir sözcük, kendi kaynaklandığı evi olan dil oyunu içerisinde hiç gerçekten bu anlamda kullanılmış mıdır? sorusu sorulmalıdır.

Bir dil oyunu, yazılı ya da sözlü olarak ifade edilen sözcükleri içeren bir etkinliktir. Sözcükler, bu etkinlik içerisinde bir yere sahiptir ve gönderme yaptıkları, işaret ettikleri şeylere bu sayede işaret eder. Doğru cevap A'dır.

Wittgenstein,  Tractatus’u kaleme aldıktan sonra ele aldığı konulara nihaî bir çözüm getirip Avusturya köylerinde  öğretmenlik yapmaya başlamıştır. Doğru cevap B'dir.

Bir dil oyunu, yazılı ya da sözlü olarak ifade edilen sözcükleri içeren bir etkinliktir. Sözcükler, bu etkinlik içerisinde bir yere sahiptir ve gönderme yaptıkları işaret ettikleri, şeylere bu sayede işaret eder. Dil oyunlarının nasıl bir işleve sahip olduğunu görebilmek için Wittgenstein karmaşık olanlardansa daha basit, daha ilksel
dil oyunlarına bakmamızı salık verir. Doğru cevap C'dir.

Örnekleyerek tanımlama nasıl işe yaramaktadır? Ben birisine “elma” sözcüğünü öğretirken kalkıp “İşte şu masanın üstünde duran meyve “elma” diye adlandırılır” diyebilirim. Bu durumda karşımdaki “elma” sözcüğünün ne için
kullanıldığını anlayacaktır. Tabii ki söylediğim diğer sözcükleri anlamak şartıyla. Doğru cevap E'dir.

Wittgenstein dilin öğretilmesinin öncelikle dilin açıklanmasını değil, bir tür talimi (eğitimi) içerdiğini ifade eder. Bir çocuğa “elma” sözcüğü ile elmalar arasındaki ilişki, bir eğitim sürecinde öğretilir. İlk başta çocuğun sözcükten anladığı, belki de sadece basit bir komuttan ibarettir. “Elma” sözcüğünü duyunca, civardaki yuvarlak kırmızı bir şeyi tutmaya çalışmaktadır. Çocuk, zaman içerisinde elmalarla ve dillerle diğer şeylerle ilgili eğitimi arttıkça, daha fazla şey anlamaya başlar. Dilin kapısı bu itibarla açıklama değil, eğitimdir. Doğru cevap D'dir.

Wittgenstein, sözcüğün öğrenilmesinin, sözcüğün içinde kullanıldığı dil oyununda üstlendiği rolün anlaşılmasına bağlı olduğunu, bu itibarla da örnekleyerek tanımlamanın dil için temel olamayacağını düşünmektedir. Örneklemeli bir tanımlama ancak bir dil oyunu içerisinde bir işe yaramaktadır. Wittgenstein buna satrançtan bir örnek verir. Eğer oyunun kurallarını bilmeyen birisine şahı gösterip, “Bu “şah” olarak adlandırılır.” derseniz o kişi sadece şahın şekli ile “şah” sözcüğünü ilişkilendirir. Ancak oyunun kurallarını bilen birisi bir taşın adını anlamlı olarak sorabilir. Doğru cevap A'dır.

Wittgenstein’ın yaşadığı yıllar 1889-1951 aralığını kapsar.

Wittgenstein’ın görüşüne göre bir sözcüğün anlamı onun dildeki kullanımıdır.

Dilin bir mantığı olması gerektiği, önermelerin mantıksal bir formunun olması gerektiği, adların nesneleri temsil etmesi gerektiği fikri bizi ele geçirmiştir. Bu nedenle biz, dili betimlemeye (tasvir etmeye) çalışmaktan çok, dilin ne olması gerektiğini dile dayatmaya çalışmışızdır. İşte Tractatus’ta yanlış olan budur. Bu yanılsamadan kurtulmanın yegâne yolu bu dayatmadan kurtulup betimlemeye (tasvir etmeye) geri dönmektir. Doğru cevap C'dir.

Wittgenstein özcü yaklaşımları eleştiren ve aşan bir “benzerlik” kavramı geliştirmiştir.
Wittgenstein’ın burada öne sürdüğü “ailevî benzerlikler” terimi son derece önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Sokrates’e ve Platon’a kadar geri götürebileceğimiz ve Batı felsefesi tarihi boyunca süregelen özcü yaklaşımlar, kavramların sınıflandırılması, ayrılması, ilişkilendirilmesi konusunda net ve kesin sınırların peşinde olmuşlardır. Witgenstein’ın bu yaklaşımında ise bu sınırların arayışı anlamını yitirmektedir. Bizler pek çok kavramın özünü
belirlemekte, bir kavramı diğerlerinden kesin sınırlarla ayırmakta zorluk yaşayabiliriz. Fakat bu söz konusu kavramları kullanamayacağımız ya da onların işe yaramaz oldukları anlamına gelmez. Doğru cevap E'dir.

Kural izleme, bir topluluk içerisinde öğrenilen bir pratiktir. Dolayısıyla, dili kullanırken de kullandığımız kuralları ve diğer kuralları izlediğimizde de bunun nedenine ilişkin bir sorgulama, en nihayetinde bir bilginin açığa çıkarılması ile değil “bizim basitçe böyle yaşadığımız” gerçeğine gelip dayanır. Söz konusu kuralların ve diğer pek çok inancımızın arkasında “yaşam biçimlerimiz” bulunmaktadır. Bizim yaşam biçimimizin dayandığı varlıklarından şüphe duymadığımız kesin inançlarımız vardır ve fakat bu inançlar temelsizdir. Wittgenstein’ın kendi ifadesiyle iyi temellendirilmiş inançların temelinde iyi temellendirilmemiş inançlar yer alır. Doğru cevap B'dir.

dil oyunu

sözcüğün öğrenilmesinin, sözcüğün içinde kullanıldığı dil oyununda üstlendiği rolün anlaşılmasına bağlı olması