ÇAĞDAŞ FELSEFE I - Deneme Sınavı - 9

Bilimsel yöntem

Bu inancın gerektirdiği davranışları sergilemeye eğilimli olmak

Gerçeğin ve yaşananın içinden çıkan bir şüphe olması

Şüphe ile sarsılamayacak olması

Farklı bilim dallarında kullanılan farklı fikir, kavram ve yöntemlerin araçlar olmasını

Bilen ile bilinenin ayrılması

Doğanın ve doğanın değişiminin bir parçası haline getirmek

Darwin

Mantıksal

Moore, analitik felsefenin kuruluşunda ve gelişiminde büyük katkısı bulunan Bertrand Russell, Alfred North Whitehead ile birlikte 1910 - 1913 yılları arasında kaleme aldığı Principa Mathematica adlı eserinde modern mantığın o ana kadar ulaştığı sonuçları başarıyla ifade etmiştir. Taggart ise, Leibniz ve Hegel'den etkilenmiş idealist bir düşünürdür.

Principia Ethica, Moore'un ahlak felsefesi üzerine görüşlerini ifade ettiği en önemli kitabıdır. The Linguistic Turn: Recent Essays in Philosophical Method, Rorty tarafından; Principia Mathematica, Russell ve Whitehead; Words and Things, Gellner; On Certainty ise, Wittgenstein tarafından yazılmıştır.

Moore’un ve Russell’ın 20.yüzyılın başlarında, kendilerini içinde buldukları ve karşı çıktıkları felesefi yaklaşımlar, genel olarak, idealizm olarak adlandırılabilir. 19.yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, özellikle İngiltere’de, F.H.Bradley veya John Mc Taggart gibi Leibniz ve Hegel’den etkilenmiş idealist metafizikçilerin görüşleri hâkimdir. Gerek Moore gerekse Russell, bu tür bir idealizmi reddederek bugün, analitik felsefe geleneği olarak adlandırılan felsefe geleneğinin kurucusu olmuşlardır. Moore'un savunduğu pozisyon genel olarak sağduyuya dayalı gerçeklik olarak adlandırılır.

Moore’un görüşleri arasında, Wittgenstein’ın özellikle etkilendiği görüş bugün, Moore Paradoksu olarak anılmaktadır. Wittgenstein, bu paradoksun Moore’un ifade ettiği en etkileyici felsefî görüş olduğunu söylemiştir. Hatta rivayete göre Wittgenstein, Moore’un bu paradoksu bir dersinde ifade ettiğini duymuş ve Moore’un evine giderek kendisini yataktan kaldırarak Moore’un verdiği dersi kendisine tekrar etmesini söylemiştir. E seçeneğinde yer alan "içsel bağıntılar doktrini" ise Russell'ın eleştirdiği idealist anlayışa verdiği isimdir. Diğer seçeneklerde yer alan "organik bütün yaklaşımı", "açık soru kanıtlaması" ve "doğalcı yanılsama" da Moore'un görüşlerindendir ancak, Wittgenstein'ın en etkileyici bulduğu görüş değildir.

Moore’a göre değer, ahlâki bir senaryo içerisinde ortaya çıkar. Belli bir değeri deneyimleyen bir bilinçten söz etmeksizin, değerin ortaya çıkmasından söz edilemez.

Russell'ın ilk eseri 1896 tarihinde yazdığı German Social Democracy'dir. The Principles of Mathematics 1903, An Essay on the Foundations of Geometry 1897, On Denoting 1905, Our Konwledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy ise 1914 yılında yazılmıştır.

Russell'ın1905 yılında Mind dergisinde yayımladığı “On Denoting” adlı makale, analitik felsefenin kuruluşu bakımından çok önemlidir. Bu çalışmasında Russell, belirli betimleyicilerin tekil adlar gibi bir bireye gönderim yapmasının gerekmediğini, bu düşüncenin dilin mantığının yanlış anlaşılmasından kaynaklandığını gösterir.

Russell bireylere meşru olarak gönderim yapan yegâne sözcüklerin işaret zamirleri (bu, şu, o v.b.) ve bağlamsal ifadeler şimdi, burada, ben vb.) olduğunu öne sürer. Bu ifadelerin gönderimde bulunduğu nesneler, bizatihi mevcut olmak durumunda olduğundan içinde bulundukları önermelerin doğruluk değeri alıp almaması bakımından bir sorun yaratmazlar.

Mantıksal atomculuk, deneycilikle mantıkçılığı mezceden bir yaklaşım olarak, Russell’ın felsefe anlayışının temelinde yer alır. Russell bu yaklaşımı 1918 yılında verdiği, “The Philosophy of Logical Atomism” başlıklı derste sunar. Russell bu dersinde, dünyayı bir ayna gibi yansıtan (temsil eden) ideal ve dünyayla eşbiçimli bir dilden söz eder. Bu itibarla bilgimiz, temel atomsal önermeler ve bu önermelerin doğruluk fonksiyonlarının bir araya getirilmesiyle oluşan bileşik önermelerden ibarettir. Russell’a göre her anlamlı önerme, duyu deneyiminde doğrudan bir karşılığı (gönderimi) bulunan terimlerden oluşmalıdır. Kendi bilgi anlayışında yer alan bir ayrıma dayanarak Russell, terimlerin gönderimlerini ya tanışıklık yoluyla bilmemiz ya da bildiğimiz terimlerden mantıksal olarak türetebilmemiz gerektiğini söyler. Bu biçimiyle mantıksal atomculuk uç noktada deneyci bir felsefî konumdur.

Russell, kendi felsefe yapma biçiminden emin olduğu kadar, elde ettiği sonuçlardan emin olmadığını söyler. Kendi çözümleme yönteminin aslî bir bileşeni de bilimin kendisidir. Bu itibarla Russell, bilimin bulduğu yanıtların geçici olduğunu (mutlak olmadığını), bilimin küçük ilerlemeler kaydettiğini, her şeyi içine alan organik bir kavrayışa ulaşamayacağını düşünür.

Felsefenin birincil ilgi alanı dilin işleyişinin anlaşılması, hata ve yanılsamalardan kendimizi koruyacak biçimde kullanımının sınırlandırılmasıdır. Neyin var olduğu ya da olmadığı, neyi bilip neyi bilmeyeceğimiz gibi sorulardan önce, neyi ne ölçüde ifade edebileceğimiz sorusu felsefenin aslî konusu haline gelmiştir. Felsefedeki bu odak kayması “dilsel felsefeye sapış” (İng. “turn to lingusitic philosophy” veya “lingusitic turn”) olarak da adlandırılmaktadır.