BÜYÜK SELÇUKLU TARİHİ - Deneme Sınavı - 15

Kerec savaşında İsmail İsfahan'a çekilmek zorunda kalmıştır.

Bu dönemdeki Suriye meliki Tutuş'tur.

Tutuş, Şubat 1093 yılında herhangi bir direnişle karşılaşmaksızın Rahbe şehrini teslim aldı.

Arapçada “Ada” manasına gelen, Yukarı Mezopotamya topraklarına verilen isim El-Cezire'dir.

Kendisine Hemedan ve Save bölgesinde yedi bin dinarlık ikta toprağı verilen, Harizm bölgesi valiliğini yürüten Melikşah'ın kardeşi Arslan Argun'dur.

Bu şehir Kudüs'tür.

Berkyaruk 5000 kişilik bir kuvvetle 13 Eylül 1101’de Bağdat’a girdi.

Kardeşi Muhammed Tapar tarafından "Büyük Sultan" olarak tanımlanan şahsiyet Berkyaruk'tur.

Muhammed Tapar'a tahta çıktıktan sonra verilen lakap Celalüd-devle'dir.

Sultan Melikşah'ın dört oğlu bulunmaktadır. Bunlar; Berkyaruk, Mahmud, Sancar ve Muhammed Tapar'dır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Melikşah öldüğünde geride Berkyaruk, Muhammed Tapar, Sancar ve Mah- mud adlı dört oğul bırakmıştı. Babasının yerine en büyükleri olan ve o dönemde on iki yaşında bulunan Berkyaruk’un tahta geçmesi bekleniyordu. Zira daha önce de temas edildiği üzere Nizâmülmülk, Terken Hatun’un oğlu Mahmud’a karşı, Melikşah’ın amcası Yakutî’nin kızı Zübeyde Hatun’dan olan oğlu Berkyaruk’u desteklemekteydi. Bazı kaynakların verdiği bilgilere göre, Melikşah Berkyaruk’u veliaht tayin etti ise de, bunun saltanat mücadelelerini engelleyecek bir kanun olmadığı bilinmektedir. Nitekim bu durumu fırsat bilen ve o sırada Sultanın yanında Bağdat’ta bulunan Terken Hatun, henüz beş yaşında bulunan oğlu Mahmud’u tahta geçirmek için harekete geçti. Bir taraftan zaman kazanmak üzere Melikşah’ın ölümünü gizlerken, diğer taraftan da hazinenin ağzını açarak desteklerini almak için ordu ve devlet adamlarına büyük ihsanlarda bulundu. Bu cömert girişimleri sayesinde de pek çok emirin içerisinde bulunduğu büyük bir ordu kurmayı başardı. Terken Hatun’un bu başarısı, hiç şüphesiz bolca yaptığı ihsanlar kadar, Karahanlı soyundan bir prenses ve Selçuklu imparatoriçesi olarak Melikşah’ın sağlığındaki etkin konumundan kaynaklanmaktaydı. Doğru cevap D şıkkıdır.

Ancak Terken Hatun’un, yanında tutuğu torunu ve Halife’nin de oğlu olan Cafer üzerinden tehdide varan ısrarlarına daha fazla direnemedi. Cafer’in babasına gönderilmesi kaydıyla, 26 Kasım 1092 yılında Bağdat’ta Mahmud adına hutbe okundu. Böylece Terken Hatun, Melikşah’ın ölümden altı gün sonra oğlu Mahmud’u Bağdat’ta sultan ilan ettirmeyi başarmıştı.

Terken Hatun, Melikşah’ın ölümden altı gün sonra oğlu Mahmud’u Bağdat’ta sultan ilan ettirmeyi başarmıştı. Ardından da vezir Tacülmülk Ebû’l-Ganaim ve orduyla birlikte, oğlu Mahmud’u tahta çıkarmak üzere Selçuklu payitahtı İsfahan’a doğru yola çıktı.

Terken Hatun, bir taraftan da oğlunun saltanatı için tehlike olarak gördüğü ve bu olaylar sırasında İsfahan’da bulunan veliaht Berkyaruk’u hapsetmek üzere Musul valisi Kürboğa’yı, Emir Üner ve Emir Kamac ile birlikte İsfahan’a göndermişti.

Melikşah öldüğünde geride Berkyaruk, Muhammed Tapar, Sancar ve Mahmud adlı dört oğul bırakmıştı. Babasının yerine en büyükleri olan ve o dönemde on iki yaşında bulunan Berkyaruk’un tahta geçmesi bekleniyordu. Zira daha önce de temas edildiği üzere Nizâmülmülk, Terken Hatun’un oğlu Mahmud’a karşı, Melikşah’ın amcası Yakutî’nin kızı Zübeyde Hatun’dan olan oğlu Berkyaruk’u desteklemekteydi.

Berûcird yakınlarında yapılan savaşta, ordusundan bazı emirlerin askerleriyle Berkyaruk tarafına geçmesi üzerine yenilen Terken Hatun İsfahan’a çekilmek zorunda kaldı (Ocak 1093).

Melikşah’ın bu üç ünlü komutanının kendisine katılmalarından kuvvet alan ve güçlü bir ordu kuran Tutuş, yanında Aksungur ve Yağısıyan olduğu halde Rahbe’ye doğru harekete geçti ve Şubat 1093 yılında herhangi bir direnişle karşılaşmaksızın şehri teslim aldı. Bunu Habur yöresi ile Fırat nehrinin sol kıyısında bulunan Rakka’nın teslimi takip etti. Tutuş bu iki şehir halkına adil hükümdarlara yakışır tarzda davranıp, pek çok ihsanlarda bulundu. Bu sırada daha önce itaatini arz etmiş olan Urfa valisi Bozan’ın da katılımıyla daha da güçlenen Tutuş, Nusaybin üzerine yürüdü. Şehrin direnişi üzerine hiddetlenen Tutuş, şiddetli bir taarruz ile Mart 1093’de Nusaybin’e girdi ve yirmi kadar Arap emiri askerleriyle birlikte kılıçtan geçirildi.

Sancar, kendini bekleyen bir kısım emirle birlikte Nişabur önüne gelip şehri sulh yolu ile teslim aldı (20 Nisan 1097). Nişabur’dan sonra Horasan’ın birçok şehri de ona itaat etti. Bu başarısı üzerine Sultan Berkyaruk kardeşi Sancar’ı, merkezi Merv olmak üzere Horasan melikliğine atadı.

Haçlılar ise bu bölgede peş peşe birçok kaleyi ele geçirdiler. Nihayetinde Kudüs önlerine gelen Haçlı orduları Fatımîlerin idaresinde bulunan şehri 15 Temmuz 1099 yılında ele geçirdiler. Dönemin kaynakları Haçlıların şehirdeki Müslüman,Yahudî, ve hattâ doğulu Hıristiyanlara karşı büyük vahşet sergilediklerini belirtirler.

SULTAN BERKYARUK DEVRİ (1094-1105)