BORSALARIN YAPISI VE İŞLEYİŞİ

1990 yılında gerçekleşen ve müşteri emirlerine kod uygulaması getirilmesine sebep olmakla birlikte Takas ve Saklama AŞ’nin kuruluş çalışmaları hızlandırılan vakıa Çukurova paylar olayıdır. İMKB’de 18 Ocak 1990’da sahte Çukurova Elektrik AŞ payların piyasaya sürülmesinden sonra, bu payın işlemleri 18-22 Ocak arasında kapatıldı. Takas işlemleri henüz kurumsallaşmadığı, alışverişlerde fiziki teslimin esas olduğu dönemde yaşanan bu sahte Çukurova paylar olayı borsa tarihinde çeşitli açılardan önem taşır. Bunlardan biri, aracı kurumların sorumluluğu üstlenerek bir tazmin fonu kurmaları ve yatırımcıların uğradığı zararı finanse etmeleridir. Bir diğeri, bu tür olayların tekrarlanmaması için üyeleri de içine alacak şekilde şemsiye sigortası uygulaması düzenlenmesidir. Bu olay nedeniyle müşteri emirlerine kod uygulaması getirilmiştir. En önemlisi de Takas ve Saklama AŞ’nin kuruluş çalışmaları hızlandırılmıştır.

A,B,D ve E şıklarındaki ifadeler Takasbank'ın faaliyet alanları içerisinde yer alırken C şıkkındaki ifade yer almaz. Bu ifade esasında BDDK'ya ait bir ifadedir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 56.maddesinin (5) fıkrası gereğince, Kolektif Yatırım Kuruluşlarının portföylerinde bulunan varlıkların Takasbank tarafından saklanması Takasbank'ın kaydi saklama hizmetinin içerisinde yer alır. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Takas Hizmetleri aşağıdaki gibidir:
• Borçlanma Araçları Piyasası takası
• Pay ve türevleri takası
• Türev Piyasası takası
• Elektrik Piyasası takası
• Kıymetli Maden Piyasası takası
• Türkiye elektrik fon dağıtım platformu

Dolayısıyla B şıkkındaki ifade bu hizmetler arasında yer almaz. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasasında yapılan işlemlerin takası aynı gün (T+0) gerçekleştirilir. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

Pay Piyasası ve Gelişen İşletmeler Piyasası’nda gerçekleşen işlemlerin takası, işlem gününü
izleyen ikinci iş günü (T+2), alış ile satışlar netleştirilerek, Teslim Karşılığı Ödeme (DVP) ilkesi çerçevesinde kaydi olarak gerçekleştirilmektedir. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Merkezi karşı taraf hizmeti, Takasbank’ın, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı ise alıcı konumuna
geçerek, bu hizmeti verdiği ve vereceği piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin takasının tamamlanmasını teminat, garanti fonu ve tahsis edeceği sermayesi ile taahhüt ettiği hizmettir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Menkul kıymetlerin türünün anlaşılması amacıyla oluşturulan ve genel olarak menkul kıymetleri sınıflandıran ve kategorize eden uluslararası düzeyde 6 haneden ve harflerden oluşan uluslararası düzeydeki kod CFI (Classification of Financial Instruments) kodudur. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

MKK, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından Elektronik Kayıt Kuruluşu olarak yetkilendirilmiştir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

II,III ve IV. ifadeler doğru iken I. ifade yanlıştır. Çünkü Pay ihraç etmiş MKK üyesi kurumlar, aksi yatırımcılarca talep edilmedikçe, ortaklarının kimler olduğuna dair bilgiyi MKK’dan alabilmektedir. Doğru yanıt "E" şıkkıdır.

Takasbank’ın hizmetleri şöyle sınıflandırılmaktadır; Piyasa işletimi ve nakit kredi, takas ve saklama ve diğer hizmetler.

Şartlı Virman Sistemi, aracı kuruluşlar müşteri hesapları arasında eş-anlı kıymet ve nakit transfer imkanı sağlayan bir sistemdir.

Hesap güncelleme işlemlerinde zararlar işlem günü (T) tahsil edilir

Açık pozisyonlar, hesap güncelleme işlemleri esasları doğrultusunda Takasbank tarafından günlük olarak re’sen güncellenir.

Vadeli işlem sözleşmeleri için uzun pozisyon sahibi takas üyesi, opsiyon sözleşmeleri için uzun alım opsiyonu kullanımında bulunan takas üyesi ve kullanıma konu uzun satım opsiyonu ile eşleştirilen kısa satım opsiyonu pozisyon sahibi takas üyesi, TL cinsinden takas yükümlülüklerini T+3 günü en geç saat 16:30’a kadar yerine getirmekle yükümlüdür.

Saklama Hizmetleri;
• Bireysel emeklilik fon payları bilgi verme
• Bireysel emeklilik fon payları yönetim
• Borçlanma araçları hak kullandırım
• Fiziki saklama
• Global saklama

• Kaydi saklama
• Paylar hak kullandırım
• Yerel saklama
• Kıymetli maden saklama

Takas Hizmetleri;
• Borçlanma Araçları Piyasası takası
• Pay ve türevleri takası
• Türev Piyasası takası
• Elektrik Piyasası takası
• Kıymetli Maden Piyasası takası
• Türkiye elektrik fon dağıtım platformu

LEI (Legal Entity Identifier) - ISO (17442): Finansal işlem taraflarının tanımlanması ve takibi için oluşturulmuş bir koddur

CFI (Classification of Financial Instruments) – ISO (10962): Menkul kıymetlerin türünün anlaşılması amacıyla oluşturulan ve genel olarak menkul kıymetleri ınıflandıran ve kategorize eden uluslararası düzeyde 6 haneden ve harflerden oluşan uluslararası düzeyde bir koddur.

MKK tarafından merkezi saklama hizmeti verilen sermaye piyasası araçlarından Ulusal
Pazar ve Kurumsal Ürünler pazarında işlem gören paylar ile Borsa Yatırım Fonları  katılma belgeleri Takasbank Ödünç Pay Piyasası işlem görmektedir.