BORSALARIN YAPISI VE İŞLEYİŞİ

Risksizden riskliye doğru 0, 1, 2 ve 3 olarak dört risk seviyesi belirlenmiştir. Risk seviyesinin 1 veya 2 olması uyarı niteliğindedir; sadece “riskli” hesap statüsüne yaklaşıldığını gösterir. Risk seviyesi 3 olan hesaplar riskli hesap statüsündedir.

Limitlerin %300’ü aşması durumunda ise teminat bakiyelerinin yeterli olup olmadığına bakılmaksızın Üyenin tüm hesapları riskli duruma getirilir. Riskli duruma getirilen hesapların mevcut tüm pasif emirleri Borsa işlem sisteminde otomatik olarak iptal edilir. Hesaplar, teminat yatırarak ve/veya risk oranını ya da bulunması gereken teminat değerini arttırmayan işlem yaparak riskli durumdan çıkabilir. Riskli hesaplardan teminat çekilemez.

Dünya’da ilk düzenli işlemleri 1848 yılına kadar ulaşan bir geçmişe sahip vadeli işlem borsaları ülkemizde ise 2005 Şubat ayında faaliyete geçmiştir.

Takasbank, SPAN risk analizini kullanarak portföylerin risk yönetimini adımlarla yapar.
1. Adım: Ürün Grubu Risk Analizi

2. Adım: Ürün Grupları Arası Risk Analizi

3. Adım: SPAN Risk Değerinin Hesaplanması

4. Adım: Başlangıç Teminatının Hesaplanması

5. Adım: Bulunması Gereken Teminatın Hesaplanması

Takasbank’a olan aidat, ücret, komisyon ve diğer yükümlülüklerin kendilerine verilen süre içerisinde yerine getirilmemesi durumunda ortaya çıkabilecek zararların telafisi amacıyla, genel merkezi karşı taraf üyeleri 10.000 TL, doğrudan merkezi karşı taraf üyeleri ise 5.000 TL üyelik teminatı yatırırlar. Bu tutar piyasada yaşanan gelişmeler dikkate alınarak Yönetim Kurulu tarafından yeniden belirlenebilir. Üyelik teminatı Türk Lirası olarak yatırılır.

Borsada işlemler üç farklı pazarda gerçekleştirilebilir. Bunlar Ana Pazar, Özel Emirler Pazarı ve Özel Emir İlan Pazarıdır.

Her iki tarafı da belirli olan özel emirlerin “Özel Emirler Pazarı”nda işlem görebilmesi için Borsanın onayı gerekir.

Takas süresi saat 17:45’te başlar ve T+1 günü saat 15:00’a kadar devam eder.

Saat 18:10’da işlem gününe ait uzlaşma fiyatları ilan edilir. İlgili Mevzuat uyarınca Piyasa ilanı geciktirebilir.

Başlangıç Teminatı = SPAN Riski − Net Opsiyon Değeri

Piyasada yapılan işlemler sonucunda oluşan pozisyonlardan kaynaklanan kar/zarar hesaplamaları Takasbank tarafından gerçekleştirilir.

Takasbank tarafından, piyasada yapılan işlemler sonucunda oluşan zararlar ve prim borçları işlemlerin gerçekleştiği günün (T) sonunda, karlar ve prim alacakları ise bir sonraki işlem günü (T+1) hesaplara yansıtılır.

Piyasada alınmak istenen (ya da alınmış olan) açık pozisyonlar için Takasbank’ta bulundurulan (ya da bulundurulması gereken) teminat tutarına işlem teminatı denir.

Döviz- TCMB Döviz Alış Kuru

Hazine Bonosu- BİAŞ Tarafından İlan Edilen Fiyat, bulunmaması durumunda Takasbank tarafından belirlenen teorik fiyat ya da TCMB Fiyatları

Devlet Tahvili- BİAŞ Tarafından İlan Edilen Fiyat, bulunmaması durumunda Takasbank tarafından belirlenen teorik fiyat ya da TCMB Fiyatları

Pay- BİAŞ 2. Seans Ağırlıklı Ortalama Fiyatı, Gün içi Değerlemede Son Seansın Ağırlıklı Ortalama Fiyatı, bulunamamaları durumunda Takasbank tarafından belirlenen teorik fiyat

Borsa Yatırım Fonu- BİAŞ 2. Seans Ağırlıklı Ortalama Fiyatı, Gün içi Değerlemede Son Seansın Ağırlıklı Ortalama Fiyatı, bulunamamaları durumunda Takasbank tarafından belirlenen teorik fiyat.

Yatırım  Fonu- Fonun Birim Pay Fiyatı, bulunmaması durumunda Takasbank tarafından belirlenen teorik fiyat.

İşlem yapılmayan dönemde, işlem sistemi açık olmakla birlikte emir girişi ya da işlem gerçekleşmesi mümkün değildir. Doğru cevap C'dir.

Risk oranı %100’den büyük ise, ilgili hesap “riskli” olarak tanımlanır. Bulunması gereken teminat değerinin %75’i sürdürme seviyesi olarak dikkate alınır. Saklama hesabına bağlı işlem hesaplarının risk durumu Borsa tarafından güncellenir. Diğer ifadeler doğrudur. Doğru cevap E'dir.

SPAN, aynı dayanak varlığa bağlı sözleşmeleri gruplandırarak analiz eder. Takasbank, SPAN risk analizini kullanarak portföylerin risk yönetimini adımlarla yapar. • 1. Adım: Ürün Grubu Risk Analizi • 2. Adım: Ürün Grupları Arası Risk Analizi • 3. Adım: SPAN Risk Değerinin Hesaplanması • 4. Adım: Başlangıç Teminatının Hesaplanması • 5. Adım: Bulunması Gereken Teminatın Hesaplanmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Dünya’da ilk düzenli işlemleri 1848 yılına kadar ulaşan bir geçmişe sahip vadeli işlem borsaları ülkemizde ise 2005 Şubat ayında faaliyete geçmiştir.

Borsa İstanbul VİOP bünyesinde tek bir alım-satım platformunda işlem görmeye
başlamıştır. Mevcut durumda,
• Pay Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri,
• BIST 30 Endeks Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri,
• TLDolar Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri,
• TLEuro Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• EUR/USD Çapraz Kuru Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• Dolar/Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• Gecelik Repo Oranı Vadeli İşlem Sözleşmeleri
• Baz Yük Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri
• EgePamuk Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• Makarnalık Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• SASX-10 Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• Hurda Çelik Vadeli İşlem Sözleşmeleri,
• FBIST Borsa Yatırım Fonu Vadeli İşlem Sözleşmeleri
• VİOP’da işlem görmektedir.

Üyeler sadece yetkili oldukları piyasalarda emir girebilirler ve işlem gerçekleştirebilirler.