BORSALARIN YAPISI VE İŞLEYİŞİ

Finansal piyasalara fon sunan yatırımcılar, fon talep eden bireyler ve işletmeler, bunların
piyasaya sundukları finansal varlıklar ve aracı kurumlar, bir bütün olarak “Finansal Sistemi” oluştururlar. Finansal merkez ise sermaye ve para piyasalarının yoğunlaştığı coğrafi merkezleri ifade etmektedir.

Sorunun A,B,C,E seçeneklerindeki ifadeler payın özellikleri iken D seçeneğindeki ifade payın özellikleri arasında yer almaz. Paylar vadeli değil vadesizdir ve pay sahibi ile şirket arasındaki ilişki ebedidir. Ancak pay sahibi satış yoluyla değişebilir.

Payın nominal (itibari) değeri, payın üzerinde yazılı olan fiyatıdır. Gerçek değer kavramı ise, o payın ait olduğu işletmenin varlıkları, kârlılık durumu, dağıtılan kar payları, sermaye yapısı gibi değişkenlerin belirlediği değer olarak tanımlanır. Payın piyasa fiyatı ise ikincil piyasada arz ve talebe göre oluşmuş fiyatıdır. Öte yandan payın ihraç fiyatı ise ihraç edildiğinde satışa sunulmuş fiyatıdır.

Pay sahiplerinin bir başka hakkı, yeni çıkarılacak paylardan öncelikle satın alma hakkıdır. Buna rüçhan hakkı veya yeni pay alma hakkı da denilmektedir.

Tedavül bakımından paylar, nama yazılı paylar ve hamiline yazılı paylar olarak ikiye ayrılır. Adi ve imtiyazlı paylar ise payların sahibine sağladığı çıkar bakımından sınıflandırılmasındaki pay çeşididir. Bedelli pay sermaye artışına göre, primli paylar ise ihraç değerine göre yapılan sınıflamadaki pay çeşitleridir.

Borsa İstanbul'da yer alan başlıca piyasalar;

Pay Piyasası: Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda çok farklı endüstriyel sektörlerden halka açık şirketlerin payları, yeni pay alma hakları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem görmektedir.
Borçlanma Araçları Piyasası: Borçlanma Araçları Piyasası hem kesin alım-satım işlemleri hem de repo-ters repo işlemleri için tek organize piyasadır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP): Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda paya dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, endeks vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, döviz vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, kıymetli madenler, emtia ve enerji vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmektedir.
Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası’nda Kıymetli Madenler, Kıymetli Madenler Ödünç, Elmas ve Kıymetli Taş alt piyasaları yer almaktadır. 

Borsa İstanbul bünyesinde ''tahvil piyasası'' isminde bir piyasa örgütlü değildir.

Baz Fiyat: Bir payın seans içinde işlem görebileceği üst ve alt fiyat limitlerinin ve fiyat adımlarının belirlenmesine esas teşkil eden fiyattır. Bu fiyat, menkul kıymetin en son işlem gördüğü seanstaki ağırlıklı ortalama fiyatının en yakın adımına yuvarlanması ile elde edilir.

Ana Pazar’da yer alacak olan şirketlerin Borsa İstanbul yönetimi tarafından belirlenmiş kotasyon şartlarını tamamen sağlamış olmaları gerekir. Şirketlerin paylarının Ana Pazar’da işlem görebilmesi için halka açık piyasa değerinin 25 milyon TL’nin üzerinde ve 100 milyon TL’nin altında olması gerekir. Başka bir ifadeyle Ana Pazarda payları işlem görebilecek şirketlerin durumu 25 milyon TL < halka açık piyasa değeri < 100 milyon TL şeklinde de ifade edilebilir.

Soru kökünde verilen örnek endeksin getirisi aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanır: 

r= (80.0000.000-64.000.000) / 64.000.000

r=0,25

r= %25 olarak bulunur.

Açığa satış, bir yatırımcının sahip olmadığı payı daha sonra ucuza satın almayı ümit ederek bugünden satması işlemidir. Bu işlem, satıcıya pahalı satıp, daha sonra ucuza satın almak suretiyle kâr sağlama olanağı vermektedir.  Dolayısıyla soru kökünde ifade edilen örnek işlem açığa satış emrine karşılık gelmektedir.