BORÇLAR HUKUKU - Deneme Sınavı - 6

Kusura dayalı haksız fiil sorumluluğu için fiil, hukuka aykırılık, kusur, zarar ve nedensellik bağı olarak beş şart aranmaktadır.

Nispi haklar, belirli kişi yahut kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır. Alacak hakkı, eşler arası sadakat yükümlülüğü bunun örneklerindendir.

Zarar verenin değil zarar görenin rızası hukuka aykırlığı ortadan kaldıran durumlardan birisidir. Zarar gören fiile rıza göstermiş ise fiil hukuka aykırı sayılmaz ancak bu rızanın belirli şartları taşıması gerekir.

Türk Borçlar Kanunu’nda yer alan kusursuz sorumluluk hâllerine zorunluluk hâlinde verilen zarardan sorumluluk (TBK m. 64/II), ayırt etme gücü bulunmayanların sorumluluğu (TBK m. 65), adam çalıştıranın sorumluluğu (TBK m. 66), hayvan bulunduranın sorumluluğu (TBK m. 67), yapı malikinin sorumluluğu (TBK m. 69), tehlike sorumluluğu (TBK m. 71) örnek olarak verilebilir. Sivil hava araçları işletenlerin sorumluluğu Türk Sivil Havacılık Kanunu'nda, Çevreyi kirletenlerin ve çevreye zarar verenlerin sorumluluğu Çevre Kanunu'nda, ev başkanının sorumluluğu ve taşınmaz malikinin sorumluluğu ise Türk Medeni Kanunu'nda yer alan kusursuz sorumluluk halleridir.

Hakkaniyet sorumluluğu başlığı altında düzenlenen hükümde kanun koyucu, “Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir.” şeklindeki ifadesi ile zarara yol açanın ayırt etme gücü olmasa dahi sorumluluğunun doğabileceğini
düzenlemiştir.

Tehlike sorumluluğu için yalnızca ticari işletmeler için değil, esnaf işletmeleri ve hatta ticari amaç güden iktisadi amaçla kurulan diğer işletmeler için de geçerlidir. İşletmenin kendisinin mahiyeti örneğin elektrik üreten nükleer santraller, tehlikeli madde üreten işletmeler bu kapsama girecektir. Mahiyeti dışında faaliyetinde kullanılan malzemeler, araçlar ve güçler de işletmeyi tehlikeli kılabilir. Tehlike sorumluluğundan bahsedilebilmesi için işletmenin faaliyeti ile doğan zarar arasında uygun nedensellik bağının kurulabilmesi gerekir.İşletme sahibi ve varsa işleten, işletmenin faaliyetinden doğan zararlardan müteselsil olarak sorumlu olacaklardır. Tehlike sorumluluğu kapsamında doğan zararlar denkleştirme usulüne göre giderilir.

TBK m. 54 sınırlı sayıda olmamak kaydıyla beden bütünlüğünün ihlali durumunda talep edilecek kalemleri (1) tedavi giderleri, (2) kazanç kaybı, (3) çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar ve (4) ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar olarak saymıştır. Destekten yoksun kalma tazminatı ise, ölen kişinin desteğinden yoksun kalan kimselere ödenir.

Haksız fiil sebebiyle tazminat alacağı; mağdurun, zararını ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Kanun koyucu bu iki yıllık nispi nitelikteki süre dışında on yıllık mutlak nitelikte bir süre de belirlemiştir. Haksız fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl geçti ve zarar gören tazminat talebini ileri sürmedi ise alacak zamanaşımına uğrar.

Saldırıyı defetmek bakımından işlevsel olmayan savunma fiilleri de haklı savunma kapsamı dışındadır. Vücut bütünlüğüne yahut malvarlığına yönelik bir saldırı karşısında cinsel dokunulmazlığa yönelen bir hukuka aykırı fiil, haklı savunma niteliği taşımayacaktır.

Haksız fiil, mağdura verdiği zarar yanında birtakım ekonomik yararlar da sağlamış olabilir. Bu yararların, belirlenen zarardan düşülmesi/mahsup edilmesi gerekmektedir. Mağdurun haksız fiil nedeniyle elde ettiği yararların zarar miktarından düşülmesi/mahsup edilmesi işlemine denkleştirme denilmektedir.

Sebepsiz zenginleşmede bazı durumlarda sözleşme kurma iradesi bulunmayabilir ve kınanacak kusurlu bir fiille başkasına zarar verme söz konusu değildir.

Sebepsiz zenginleşmeden bahsedilebilmesi için öncelikle taraflardan zenginleşenin malvarlığında bir artış meydana gelmelidir.

Haklı bir sebebin bulunmaması

ifa dışı sebepsiz zenginleşmeler

irade sakatlığı sebebiyle iptal edilmiş sözleşmeye dayanarak yapılan ödeme

Zenginleşme zamanında iyiniyetli olmakla beraber iade borcunu öğrendikten sonra malı elinden çıkaran da artık kötüniyetli iade yükümlüsü olarak değerlendirilir.

zorunlu

Vekaletsiz işgören, o işi sahibinin menfaatine ve varsayılan iradesine uygun olarak görmekle yükümlüdür.

İşgören işi işsahibinin açıkça veya örtülü olarak yasaklamış olmasına rağmen yapmışsa ve işsahibinin yasaklaması da hukuka veya ahlaka aykırı değilse beklenmedik hâlden de sorumlu olur.

İşsahibinin, zenginleştiği ölçüde işgörenin masraflarını ödeme ve onun iş nedeniyle altına girdiği borçlardan kurtarma yükümlülüğü bulunmaktadır.