BORÇLAR HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

Kelime anlamı sözleşme görüşmelerindeki kusur olan Culpa İn Contrahendo, sözleşme ilişkisi dışında ortaya çıkan bazı zararların sözleşme sorumluluğu esaslarına göre giderilmesi amacıyla geliştirilmiş bir sorumluluk teorisidir.

Aşırı ifa güçlüğü, borçlar hukukuna hakim olan ilkelerden biri değildir.

Borçların bir bölümü iradeye bağlı olarak diğer bölümü ise iradeye bağlı olmaksızın doğar. Borçların iradeye bağlı olarak doğduğu borç kaynakları hukuki işlem ve haksız fiillerden ibarettir. Hukuki işlemler ve bunlar arasında en önemli yeri tutan sözleşmeler, hukuki sonuca yönelmiş irade açıklamalarına hukuk tarafından uygun sonucun bağlanmasıyla oluşur. Vasiyetname veya ilan yoluyla
ödül verme sözünde olduğu gibi tek taraflı bir irade açıklamasından doğması da mümkündür.

Saklama ve kullanma ödüncünde de benzer bir durum söz konusudur. Bu tür sözleşmelerde “Önce sen borcunu ifa etmezsen ben de borcumu ifa etmiyorum!” anlamına gelen ödemezlik define neden yer olmadığı kendiliğinden anlaşılır çünkü ödünç alanın ödüncü almadıkça iadesi gereken bir borcu da söz konusu olmaz.

Ayıba karşı sağlama borcu, bir sözleşme ilişkisinde borçlunun sözleşme konusu şeyi gereği gibi ifa etmekle yükümlü olmasını ifade eder

Edim her zaman bir borcun konusunu oluşturmaz. Bir kimse yanılarak bir borcunu ifa ettiği düşüncesiyle aslında alacaklı olmayan birine borçlu olmadığı bir edimi ifa edebilir. Bu tür olgular, sebepsiz zenginleşme aracılığıyla borç ilişkisinin doğumuna sebep olur.

Sözleşenlerin irade açıklamaları objektif ve sübjektif esaslı noktaları içermiyor veya bunlar arasında uyum bulunmuyorsa sözleşme kurulmamıştır; yoklukla sakattır.

Rızayı gösterenin tam fiil ehliyetine sahip olması şart değildir. Ayırt etme gücüne sahip olması yeterlidir.

Yansıma zarar Hukuka aykırı fiile bizzat maruz kalmadığı hâlde malvarlığında eksilme meydana gelen üçüncü kişilerin uğradığı zarar tipidir.

Seçimlik yetki, borçlu tek bir edimi üstlenmiş olmasına karşılık bunun yerine başka bir edimi yerine getirerek borçtan kurtulma yetkisine sahipse seçimlik yetkiden söz edilir.

Eksik borçlardan bir kısmında kanun; bunların ifasına değer vermekte, yapılan kazandırmanın sebepsiz olmadığını kabul etmektedir. Kumar ve bahis borçları (TBK m. 604-606) veya evlenme simsarlığından (TBK m. 524) doğan borçlar böyledir.

Borç ilişkisi deyimi, madalyonun ikinci yüzü olan alacaklının, borcun ifasını talep hakkını da ifade eder.

İkincil Edim Yükümlülükleri
Borç ilişkisinin ilerleyen aşamalarında, bazı olguların
gerçekleşmesine bağlı olan ikincil (tali) edim
yükümlülükleri de ortaya çıkabilir. Örneğin, satıcı
malı teslim etmekte gecikmişse (temerrüt), alıcı hem
ifa hem de gecikme sebebiyle tazminat talep edebilir
(TBK m. 125/I). Dikkat edileceği gibi bunlar; sözleşmenin
kurulmasıyla değil, onun ihlalinden kaynaklanan
ikincil (tali) nitelikte yükümlülüklerdir.

Olumlu edimler, kişisel ve maddi edimler olarak iki alt başlık altında incelenebilir.Borçlunun bedensel veya düşünsel gücü ile yerine
getirilen edimler kişisel, malvarlığından yerine
getirdiği edimler ise maddi edimler olarak adlandırılır.
Hizmet ve vekâlet sözleşmelerindeki iş görme
borçları birincisine, satışta satılanın mülkiyetinin
geçirilmesi ikincisine örnek oluşturur. Bu ayrım
önemlidir çünkü maddi edimin ifasında borçlunun
durumu dikkate alınmaz. Ödeme gücü olmasa
bile ifa veya tazminata mahkûm edilebilir. Malvarlığından
ödenecek borçlar kural olarak üçüncü
kişi tarafından da yerine getirilebilir (TBK m. 83).

Misli eşya nitelendirmesi ise eşyanın niteliği esas alınarak yapılan bir değerlendirmedir. Bu bakımdan değerlendirme kriteri objektiftir.

Dolayısıyla dar anlamda eksik borçlar; kumar, bahis ve evlenme simsarlığından doğan borçlardır.

Taraflar arasındaki borç ilişkilerini konu alan
borçlar hukuku, taraflar arasındaki bu ilişkiye karakterini
veren birtakım ilkelerden oluşur. Bunlar
irade serbestisi ilkesi, nisbilik, ahde vefa ve güvenin
korunması ilkesidir.

İşlem iradesi ise açıklamada bulunanın bir hukuki ilişkiyi belirli bir tarzda biçimlendirmek yolundaki iradi kararından oluşur. Bu karar; borç altına girmek (borçlandırıcı sözleşme kurmak), bir alacaktan vazgeçmek, bir hakkı (alacağı veya mülkiyeti) devretmek veya bir sözleşme ilişkisini sona erdirmek (dönme veya fesih) olabilir.

İrade özerkliği ilkesinin bir gereği olarak taraflar,
diledikleri takdirde kanunda düzenlenen bir
sözleşme tipine atıfta bulunarak sözleşme yapabilecekleri
gibi, dilerlerse bunlardan birkaçının tipik
unsurlarını bir araya getirerek bileşik sözleşme veyabunları karıştırarak karma sözleşme şeklinde (arsa
payı karşılığı inşaat sözleşmesi gibi) atipik sözleşmeler
de kurabilir. Tarafların kanundaki tiplerle
bağlı olmaksızın kendine özgü (sui generis) bir
sözleşme tipi oluşturmaları da mümkündür. Sulh,
satış için bırakma, tek satıcılık, sporcu transfer sözleşmeleri
böyledir

Sözleşmeyi kuran irade açıklamalarından
zaman itibarıyla önce yapılana öneri, zaman itibarıyla
sonra gelenine de kabul dememiz gerekir.

Önerinin bağlayıcılığı kural olarak ölümle sona ermez.(19.s.)