BİZANS TARİHİ

Erken dönem Bizans ekonomisinde kapsamlı bir para reformu yaparak ekonomiyi çökme tehlikesinden kurtaran imparator Dioklitianos 'dur.

Solidus I.Konstantinos tarafından bastırılmıştır.

Anadolu’da Dioklitianos’un koyduğu vergi sistemi 20. yüzyılın başlarına, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışına kadar büyük ölçüde devam etmiştir.

Dioklitianos başa geçtiğinde Roma ekonomisi çökmenin eşiğindeydi. İmparator 290 yılında kapsamlı bir para reformu yapmış, daha sonra 301 yılında “Maksimum Fiyat Fermanı” (Latince: Edictum De Pretiis Rerum Venalium) ile enflasyonu dizginlemeye çalışmıştır. Bu fermanla maaşlar ile binden fazla ürünün fiyatları sabitlenmiş ve fazla fiyat biçen tüccarlar ölüm cezasıyla tehdit edilmiştir. Uygulamaya konulan “tavan fiyatı”nda yer alan ürünler arasında çeşitli besin maddeleri (sığır eti, tahıl, şarap, arpa gibi), giyim eşyaları (ayakkabı ve kumaş gibi), deniz ticaretindeki nakliye giderleri ve haftalık ücretler yer almaktadır. Ancak Dioklitianos dönemi sonunda enflasyon ve fiyatlara hile karıştırılması gibi nedenlerden dolayı, “Maksimum Fiyat Fermanı” neredeyse yok sayılmıştır. Dolayısıyla ekonomi Konstantinos’un (306-337) para reformuna kadar istikrara ulaşamamıştır.

Dioklitianos’un sistemine göre vergi olarak zirai kazancın yüzde 10’u alınıyordu. Bu vergi oranının, köylünün ödeme gücü sınırları içinde kalması sistemin uzun ömürlü olmasını sağlamıştır. Çünkü Anadolu’da Dioklitianos’un koyduğu vergi sistemi 20. yüzyılın başlarına, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışına kadar büyük ölçüde devam etmiştir.

İustinianos dönemi özellikle inşa faaliyetlerinin maliyeti ve yapıların kalitesi açısından çok önemlidir. Ancak bu inşaatlar bütçeye çok büyük yükler getirmiştir. Başkent İstanbul’da Aya Sofya Kilisesi, Aziz Poliefktos Kilisesi, Azizler Sergios ve Bakhos Kilisesi, Efes’de Aziz İoannis Bazilikası ve Yunanistan’da Kavala yakınlarındaki Filippi B Bazilikası bu maliyetli köklü değişimin kanıtlarıdır. Bunların yanı sıra aynı etki Ravenna’daki San Vitale Kilisesi’nde ve kuzey Suriye’deki İbn-i Vardan Kasrı Kilisesi’nde de hissedilmektedir. Dönem kaynaklarında Aya Sofya’nın yapı maliyeti abartılmış gibi görünse de, bu yapı için muazzam bir iş gücü gerekmiştir. Yapı elemanlarına, litürjik objelere ve mimari plastiklere 1.04 ve 1,3 milyon solidus arasında bir harcamanın yapıldığı bilinmektedir. Görüldüğü üzere Bizans ekonomisi içinde inşa faaliyetleri imparatorluk halkı için önemli ve gerekli olarak değerlendirilmektedir. Kilise yapımları yada onarımları dine olan saygıyı gösterse de bir kazanç kapısı ve bir dizi meslek gruplarının da geçim yolu olduğu unutulmamalıdır.

7. yüzyıldaki Müslüman fetihlerinin kargaşalı döneminde, arazi kayıpları ve düşman saldırıları çok sayıda mülteci oluşturmuştu. İnsanlar daha güvenli bölgelere kaçtığı için merkezi yönetim, imparatorluğun merkezindeki alan dışında vergi tabanının izini kaybetmiştir. Dolayısıyla devletin vergileri toplama kapasitesini yeniden kazanması için yılların geçmesi gerekmiştir.

 Ticaret ve alışveriş devam etmesine rağmen, üretimin azalması ve geniş alanlardaki iletişimin kesilmesiyle beraber ekonomi oldukça zarar görmüştür.

Müslüman fetihleri ve ikonakırıcılık tartışmalarının yer aldığı 7. ve 9. yüzyıllar arası Bizans tarihinde “Karanlık Dönem” olarak adlandırılmaktadır. Ancak ekonomi açısından bu yılların çok da uzun sürmediği söylenebilir. Ekonomik krizin atlatılmasında devletin rolü büyüktür.

769 yılında da vergilerin nakit olarak ödenmesi şartı, devletin bunları maaş olarak dağıtmasına olanak vermiştir. Buna rağmen ekonomik hayatta devletin tam bir yönetimsel kontrol uygulamış olduğu söylenemez. Kırsal ekonomi küçük çiftlik sahiplerinin, alış-veriş ekonomisi denizcilerin ve tüccarların elindeyken hububat ve ipek gibi önemli hammadde ve ticari mallarla ilgili işler devlete aittir.

11. yüzyılda ekonomiyi olumsuz etkileyen faktörler de vardı. Örneğin X. Konstantinos Dukas (1059-1067) maliye idaresine, memuriyetleri para ile satmak yöntemini getirmiştir. Hâkim tabaka olmaları sıfatıyla da talepleri artan memurlar devletin masraflarını büyütmüştür. Kiliseye yapılan bağışlar, manastırların ağır vergi yükünde bireysel ve ayrıcalıklı davranmaları Kuzey Yunanistan’daki ayaklanmalara da temel oluşturmuştur.
Ayrıca İmparator IX. Konstantinos’un (1042-1055) paranın değerinin düşürülmesi ve kaynakların ordu yerine İstanbul için kullanılması gibi uygulamalarını kapsayan mali politikalara geri dönülmüştür. Üstelik X. Konstantinos, imparatorluğun içinde olduğu ekonomik problemleri görmezden gelip, siyasi ve uluslararası problemleri hediyeler ve armağanlar ile çözmek istemiştir.

C. Salgın hastalıklarla mücadele 11. yy'a ait değildir.

Bizans dış ticareti, eparhosun yakın denetimi altındaydı. Yabancı tacirlerin başkentte ve imparatorluk topraklarında bulundukları sırada bütün hareketleri, eparhosun görevlileri tarafından takip edilip, ticareti yasak olan kaliteli ipekli kumaşlar, altın ve gümüş gibi malları satın almaları engellenirdi. Yabancı tacirler şehre gelişlerini eparhosun bürosuna bildirmek zorundaydılar.

Eparhos: Şehirde en yüksek dereceli memur (Vali). Eparhos yasa ve emirlerin devamlılığını
sağlamak ve kamu hizmetlerinden sorumludur.

Bizans sikkeleri esas olarak üç metalden basılmıştır: altın, gümüş ve bakır. Ancak 11. yüzyıldan itibaren ekonomik kriz dolayısıyla ayarı düşük altın “elektron” ve ayarı düşük gümüş “billon” sikkeler de yoğun olarak basılmıştır

Nomisma’nın ayarı ve kalitesi IV. Mihail (1034-1040) ile birlikte bozulmaya başlamıştır. VII. Mihail’in (1071-78) saray mensubu baş danışmanı Nikiforicis mali durumu düzeltebilmek için katı yaptırımları uygulamaya koymuştur. Bunların içinde İstanbul’un tahıl tedarikinin düzenlenmesi ve devalüasyon yer almaktadır.

VII. Mihail döneminde başlayan sikkenin ani değer kaybı III. Nikiforos (1078-1081) ve I. Aleksios (1081-1118) dönemlerinde de devam etmiştir.

Başlangıçta yaklaşık %98-95 saflıkta basılmış olan altın sikkelerin saflığında 11. yüzyılın ortalarından itibaren kayda değer bir düşüş gözlenmektedir.

Bir dinin törenlerine ve tapınma biçimine ilişkin kuralların tümüne litürji verilir.

Ülkede patlak veren tifo salgını Roma’dan miras alınan sosyal yaşam ve ekonomik sistemin düzeninin 6. yüzyılın ikinci yarısında ciddi bir gerileme yaşamış olmasının nedenlerinden biri değildir.

"Devlet, ithalat ve ihracatı %20 olarak vergilendirmiştir" yanlış bir bilgidir.%10 olmalıdır.

I.İustinianos’un emriyle ipek imalatı, devlet tekeline girmiş ve sadece imparatorluğa
ait atölyelerde işlenerek satılmıştır.

Bilgilerden I. ve III. maddeler doğrudur.

"Geç Roma ve erken Bizans dönemlerinde “collegia” adını taşıyan loncalar üzerinde devlet sıkı bir denetim gücüne sahip değildir" ifadesi Bizans'daki Loncalarla ilgili yanlış bir bilgidir.

"Bizans sikkelerinde beş temel tipte sikkeye rastlanır" ifadesi Bizans para sistemiyle ilgili yanlış bir bilgidir.