BİZANS TARİHİ

Erken Bizans döneminde imparatorluk tahtının boş kalması halinde, yeni imparator seçimle belirlenmekteydi. İmparatorun seçiminde 450 yılına kadar ordu söz hakkına sahipken 450-610 yılları arasında senato belirleyici oldu. Daha sonra büyük toprak sahipleri de imparatorluk seçiminde söz hakkına sahip oldular, 7. yüzyıldan itibaren imparatorluk tahtının babadan oğla geçmesi usulü benimsendi. Doğru cevap B'dır

Halkın tutumu, imparatorun sınırsız iradesini belli ölçüde sınırlandıran manevi bir baskı unsuru olarak değerlendirilebilir. Bunun dışında, (erken ve orta Bizans döneminde etkili olan) senato ve dimos’lar (dimos=halk, günümüzde belediye) olarak adlandırılan ve o tarihte at yarışları düzenleyen spor cemiyetleri ile Bizans imparatorluğunun tarihi boyunca kurumsal olarak mevcut olan kilise ve ordu imparatorun gücünü fiilen sınırlandıran kurumsal faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. doğru cevap C'dir.

7. yüzyıl sonlarında askeri unsurun, iktidar denkleminde güçlenmesine
paralel olarak, kilisenin sivil yönetimle ilgili konulara artan bir ivmeyle müdahil
olması sonucunda senato yetkilerinin büyük bir kısmını kaybetti. Doğru cevap A'dır.

Geçmişi Roma’ya dayanan dimoslar (lat.factio) ilk başlarda hipodromda at yarışları düzenlemek amacıyla kurulmuş olan ve günümüzdeki spor kulüplerine benzeyen, üyeleri ve liderleri olan halk örgütlenmeleriydi.Doğru cevap D'dir.

Kuropolatis kelime manası saray işlerinden sorumlu kişi demektir. Nobelisimos daha çok imparator çocuklarının kullandığı bir unvandır. Augustus, devleti yöneten hanedan içinde en kıdemli olan imparatorun kullandığı unvandı. Logotetis tu geniku, Bizans devletinde maliyeden sorumlu üst düzey görevlidir. 1030’lu yıllarda imparatorluk mahkemesini başına drungarios tis viglis unvanlı bir yargıç getirilmiştir. Bu yargıç, tüm imparatorluk hâkimlerinin de başı konumuna yükseltilip daha sonra megas drungarios adını almıştır. Doğru cevap E'dir.

Bizans devletinde mali kurumlardan söz ederken bu kurumların salt mali konularla ilgilenmediklerini, örneğin posta ve levazım hizmetleri gibi konularda da yetkili olduklarını hatırlatmak gerekir. Doğru cevap C'dir.

Erken Dönemde Bizans ordusunun çoğunluğunu, imparatorluk sınırlarının dışından gelen paralı yabancı askerler ile imparatorluk tebaasından olan ve savaşçılıklarıyla ünlü İlliryalılar oluşturmaktaydı. Paralı askerlerin temin edilmesinde çekilen sıkıntı, disiplin konusunda sorun çıkarmaları gibi nedenlerden dolayı imparator Heraklios yerli unsurlardan oluşan bir ordu oluşturma yoluna gitti. Doğru cevap B'dir.

Erken dönemde oluşan kilise idari yapısındaki hiyerarşik sıraya göre ilk sırada başkentte bulunan patrik yer almaktaydı. İkinci sırada büyük bir idari bölgeyi içine alan eyalet (iparhia) merkezindeki metropolit bulunuyordu. Hiyerarşide üçüncü sırada ise illerde (eparhia) oluşturulan piskoposluklarda görev yapan piskoposlar yer almaktaydı. Papazlar kiliselerdeki din görevlileriydi.Keşişler ise manastırlarda yaşayan din adamlarındandı. Doğru cevap C'dir.

Bizans imparatorluğunda Helenistik dönem ve Roma döneminde geçerli olan üç kademeli eğitim modeli, ana hatlarıyla geçerliliğini sürdürmüştür. Bizans dönemini farklı kılan özellik ise eğitim alanında Hıristiyanlığın önemli bir ağırlığa sahip olmasıdır.Bizans’ta devlet tarafından örgütlenmiş yaygın bir eğitim sistemi bulunmadığından aileler de çocuklarını okullara gönderme mecburiyetinde değillerdi.Ailelerin çocuklarının eğitimine gösterdikleri ilgi onların ekonomik durumuna göre değişkenlik göstermekteydi. Devlet ve kilise sadece eğitim almak isteyenlere imkân sağlamaktaydı. Doğru cevap D'dir.

Augustus, devleti yöneten hanedan içinde en kıdemli olan imparatorun kullandığı unvandı. Augustus unvanı Dioklitianos döneminde (284-305) idari olarak dörtlü yönetime geçildiğinde Sezar’dan daha kıdemli olan imparator için kullanılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Patrikia zosti sadece kadınlara mahsus bir unvandı. İmparatoriçenin yakın arkadaşlarına veriliyordu. Bu paye kemer manasına gelen Zosti’nin hediye olarak tevcihinden sonra kullanılıyordu. Bu unvanı kullananlar arasında imparatorun kayınvalidesi de yer alıyordu. Doğru cevap A’dır.

Bizans devletinde yönetimin, teorik olarak bakıldığında mutlak bir monarşi olması, imparatorun iradesinin her konuda tek düzenleyici otorite olması sonucunu doğurmaktaydı. Ancak hukuken sınırsız görünen bu iradeyi sınırlandıran unsurların başında adalet ve insan sevgisi kavramları gelmekteydi. Çünkü yerleşik olan anlayışa göre imparator adildi ve inayet sahibiydi. İmparator kanunnamelerin giriş bölümlerinde adalet kavramına özenle vurgu yaparak kendini bir şekilde bağlamaktaydı. Halk da bunu her fırsatta kendine hatırlatıyordu. Halkın tutumu, imparatorun sınırsız iradesini belli ölçüde sınırlandıran manevi bir baskı unsuru olarak değerlendirilebilir. Bunun dışında, (erken ve orta Bizans döneminde etkili olan) senato ve dimos’lar (dimos=halk, günümüzde belediye) olarak adlandırılan ve o tarihte at yarışları düzenleyen spor cemiyetleri ile Bizans imparatorluğunun tarihi boyunca kurumsal olarak mevcut olan kilise ve ordu imparatorun gücünü fiilen sınırlandıran kurumsal faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır Doğru cevap C’dir.

8. yüzyılda karşılaştığımız logotetis tu dromu devlete ait yolların bakımından ve imparatorluk posta hizmetlerinden sorumludur ve devletin içişleri belli bir noktaya kadar onun yetki alanındadır. Görevini ifa etmek için taşrada halktan köprü ve yol yapımlarında angaryalara katılmalarını isterdi. İşletilmesi kendisine tahsis edilmiş bazı büyük çiftliklerden elde ettiği geliri görev alanındaki hizmetler için harcardı. Bu memur, imparatorluğun içindeki ulaşım ve iletişimi denetimi altında tutuyordu. Bu nedenle başkente gelen yabancı elçilerin karşılanmasında ve ağırlanmasında da önemli rol üstlenmişti. Doğru cevap D’dir.

12. yüzyıldan itibaren Bizans ordusunun ağırlığını paralı askerler oluşturmaya başladı. Bu paralı askerler arasında Uz, Peçenek, Kuman gibi Türk asıllılar olduğu gibi Varanglar adı altında İskandinavyalılar ve İngiltere’den gelen Normandiyalılar da mevcuttu. 13. yüzyıla gelindiğinde ordunun tamamı neredeyse yabancı paralı askerlerden oluşmaktaydı. Bu durum imparatorluğun son bulduğu tarihe kadar değişmedi. Doğru cevap D’dir.

İmparator Heraklios (610-641) döneminde Anadolu topraklarında üç tema kuruldu. Bunlar, Kuzey Anadolu’daki Armeniakon, Orta Anadolu’daki Anatolikon ve Marmara denizinin güney kıyıları ile Ege bölgesinin kuzeyini içine alan Opsikion temasıdır (Baskıcı, 2009 s. 118). Tema sistemi ilk başlarda Anadolu topraklarıyla sınırlıyken yeni toprak kazançlarıyla imparatorluğun Avrupa’daki topraklarına da yayıldı. Doğru cevap E’dir.

Manastırların başında igumenos olarak adlandırılan bir başrahip bulunuyordu. Manastır başrahibi, manastırın kurucusu tarafından belirleniyor ya da manastırdaki keşişler, başrahibi seçiyorlardı. Her durumda patrik ya da piskoposun seçimi onaylaması gerekiyordu. Seçilen başrahip ömür boyu o görevde kalıyordu. Manastırlar Bizans toplumunun değişik kesimlerinden insanlar için bir sığınma yeriydi. Örneğin görevden alınan politikacılar, tahttan indirilen imparatorlar, yetimler, akıl hastaları, dullar ve yaşlılar için manastırlar güvenli bir sığınaktı. Doğru cevap B’dir.

İmparatorun çıkardığı yasalarla kilisenin konsil toplantılarında aldığı kararlar arasında zaman zaman çatışma çıkmıştır. Bunun sonucu erken Bizans döneminde İustinianos’un çıkardığı bir emirnameyle 545 yılına kadar toplanmış dört genel konsilde dini konularla ilgili alınan düzenleyici nitelikteki kararların yasa gücünde olduğu hükme bağlanmıştır. Böylece imparator tek kanun koyucu olarak dini hukuk ile ilgili kurallara yasal geçerlilik tanımıştır. İsavros hanedanı döneminde çıkartılan Eklogi kanunname sinde yer alan düzenlemelerde Hıristiyanlık öğretisinin etkileri çok belirgindir. 9. yüzyıla kadar kilise ve Devletin ayrı kurumlar olmadığı yönündeki anlayış Epanagogi kanunnamesinde değişmiştir. Bu yasal düzenlemeyle ilk defa iki otoritenin varlığından söz edilmektedir. Devlet içinde birbirine eşit konumda olan en yüksek iki güç odağının yani patriklik ve imparatorluk kurumunun hak ve yükümlülükleri düzenlenmiştir. Doğru cevap D’dir.

Ortaöğretimdeki okullarda eski Yunan kültürü daha ağırlıklı bir yere sahipti. Dersler, öğrencilerin kişilik gelişimine katkı sağlayacak nitelikteydi. Eğitim programına bakıldığında Helenistik dönemde geçerli olan ortaöğretimdeki eğitim programının korunduğu görülmektedir. Derslere bakıldığında, programda antik Yunancayı iyi derecede öğrenmek için kapsamlı dilbilgisi dersleri, temel düzeyde retorik ve diyalektik öğretimini içeren “trivium” adlı bir ders, aritmetik, geometri, astronomi ve müzik derslerini içeren “quadrivium”  adlı ders, hızlı yazma dersi, temel tıp bilgileri dersi, siyaset ve kilise tarihi dersi görülmektedir. Şiir derslerinde epik şiir, özellikle Homeros destanları okutuluyordu. Programda din dersi bulunmamaktaydı. O nedenle Bizanslılar ortaöğretim eğitimini laik eğitim olarak da nitelemektedirler. Din eğitimi, manastırlarda ya da özel ruhban okullarında verilmektedir. Ayrıca programda Latincenin de ders olarak bulunmaması dikkat çekmektedir. Doğru cevap D’dir.

İstanbul başkent olduğunda eğitim alanında geleneği olan bir kent değildi. Büyük Konstantinos eğitimin gelişmesi için önlemler almış ve retorik ile felsefe eğitimi vermeleri için dönemin tanınmış şahsiyetlerini başkente yerleşmeleri yönünde teşvik etmiştir. İzleyen yıllarda yeni başkenti önemli bir kültür merkezi haline getirmek için İstanbul’da ilk yükseköğretim kurumunu faaliyete geçirmiş ve bu okul için kayda değer bir kütüphanenin kurulmasını sağlamıştır. Sözü edilen bu yüksekokul II. Teodosios tarafından yeniden yapılandırılmış ve MS. 425 yılında üniversite anlamına gelen “Pandidaktirion” adını almıştır. Doğru cevap C’dir.

Efendi manasındaki despot unvanı geç Bizans döneminde İstanbul’un dışında Selanik, Mora gibi Bizans topraklarına yönetici olarak gönderilen imparatorun çocukları için de kullanılmıştır.