BİZANS TARİHİ

Heraklios’tan (610-641) itibaren kral sözcüğünün eski Yunancadaki karşılığı olan vasilevs unvanı da Bizans imparatorları tarafından kullanılmıştır.

Erken dönemde senato üyelerine verilen sekizinci sıradaki Protospatarios unvanı, 10. yüzyıla kadar temalardaki görev yapan generallere de tevcih edilmiştir. Bu
göreve atanan kişiye mücevherli altın bilezik hediye edilirdi.

Hukuk işlerinden, kanunların ve emirnamelerin hazırlanmasından sorumlu questor sacri palatii denilen adalet bakanlığı oluşturuldu. Darphane ve madenlerin denetimi, nakdi vergilerin toplanması ve devlet görevlilerinin ücretlerinin ödenmesinden sorumlu comes sacrarum largitiorum olarak adlandırılan maliye bakanlığı meydana getirildi. İmparatorun özel hazinesinden sorumlu comes rerum privatorum denilen bir makam da ihdas edildi.

Bizans devletinin başkenti İstanbul olduktan sonra en üst yargı makamı İstanbul valisi olan prokonsül oldu. 4. yüzyıl ortalarından sonra bu makamdaki görevlinin adı şehir eparhos’u (praefectus urbi) olmuştur. Yargı yetkisi kişiler arasındaki anlaşmazlıkların tümünü kapsamaktadır. Aynı yetkilerle donatılmış bir başka yargıç grubunu da geçmişi Roma’ya dayanan ve askeri yoklama yapmaya da yetkili olan praetorlar oluşturmaktadır. Geceleri kent güvenliğinden sorumlu olan ve gece amiri manasında nikteparhoslar da (praefectus vigilum) doğrudan yargılama yetkisine sahip olmasa da yetki devri ile yargılama yapabilmektedir.

Logotetis tu geniku adlı memur her vilayetteki (eparhia) temsilcileri aracılığıyla tahta ve devlet kurumlarına ait arazi dışındaki imparatorluk emlakının kaydını tutmakta ve ilgili arazi vergilerinin tespiti ve tahsilinden sorumluydu. Bizans devletinde maliyeden sorumlu üst düzey görevliydi.

Pronoia,  hizmet karşılığında tahsis edilen devlet arazileri demektir.Pronoia kurumu Komninos hanedanı tarafından ihdas edilmiş olup devletin maaş ödeyecek bir mekanizmasının bulunmaması nedeniyle devlet arazilerinin ve bunlara ait gelirin özellikle askeri hizmet ve yükümlülükler karşılığında tahsis edilmesi şeklinde uygulanmaktaydı.

Erken dönemde oluşan kilise idari yapısındaki hiyerarşik sıraya göre ilk sırada başkentte bulunan patrik yer almaktaydı. İkinci sırada büyük bir idari bölgeyi içine alan eyalet (iparhia) merkezindeki metropolit bulunuyordu. Hiyerarşide üçüncü sırada ise illerde (eparhia) oluşturulan piskoposluklarda görev yapan piskoposlar yer almaktaydı.

Bu okullarda okuma, yazma, temel düzeyde matematik, dilbilgisi, din dersi, kilise ilahileri, tarihle bütünleştirilmiş mitoloji eğitimi veriliyordu. Hıristiyanlık öğretisinde beden, günahların kaynağı olarak görüldüğünden ve ruhun bedene hapsedildiği düşünüldüğünden beden eğitimi bu okullarda verilmemekteydi.

IV. seçenek hariçi diğerleri doğru bilgilerdir. Temel eğitimin aksine ortaöğretimdeki bu okullarda eski Yunan kültürü daha
ağırlıklı bir yere sahipti. Programda din dersi bulunmamaktaydı. O nedenle Bizanslılar ortaöğretim eğitimini laik eğitim (kozmiki pedeia) olarak da nitelemektedirler. Din eğitimi, manastırlarda ya da özel ruhban okullarında verilmektedir. Ayrıca programda Latincenin de ders olarak bulunmaması dikkat çekmektedir.

Bizans Devletinde yönetim yapısının temel taşını imparator oluşturmaktadır. Geçerli olan anlayışa göre her türlü iktidar gücünün odağında imparator bulunmakta ve devlet mekanizmasının tümünü mutlak denetimi altında tutmaktadır. İmparatorlar erken dönemlerden başlayarak değişik unvanlar taşımışlardır. Bunlar arasında en çok bilinen unvanlar augustus ve caesar=sezar/kayzerdir. Heraklios’tan (610-641) itibaren kral sözcüğünün eski Yunancadaki karşılığı olan vasilevs unvanı da Bizans imparatorları tarafından kullanılmıştır. “İmparatorun” karşılığı olarak aftokrator unvanı ortak imparator durumunda yaşça büyük olana verilen bir sıfat olarak kullanılmıştır. “Sezar” sözcüğü de imparatorluk hanedanından olanlara verilen bir şeref unvanı olarak Bizans devletinin sonuna kadar varlığını korumuştur. Konstantinos döneminden başlayarak son döneme kadar imparatorlar, despot unvanını da diğer imparatorluk sıfatlarının yanı sıra kullanmışlardır.

Bizans Devletinde yönetim yapısının temel taşını imparator oluşturmaktadır. Geçerli olan anlayışa göre her türlü iktidar gücünün odağında imparator bulunmakta ve devlet mekanizmasının tümünü mutlak denetimi altında tutmaktadır. İmparatorlar erken dönemlerden başlayarak değişik unvanlar taşımışlardır. Bunlar arasında en çok bilinen unvanlar augustus ve caesar=sezar/kayzerdir. Heraklios’tan (610-641) itibaren kral sözcüğünün eski Yunancadaki karşılığı olan vasilevs unvanı da Bizans imparatorları tarafından kullanılmıştır. “İmparatorun” karşılığı olarak aftokrator unvanı ortak imparator durumunda yaşça büyük olana verilen bir sıfat olarak kullanılmıştır. “Sezar” sözcüğü de imparatorluk hanedanından olanlara verilen bir şeref unvanı olarak Bizans devletinin sonuna kadar varlığını korumuştur. Konstantinos döneminden başlayarak son döneme kadar imparatorlar, despot unvanını da diğer imparatorluk sıfatlarının yanı sıra kullanmışlardır.

Babası imparator iken Bizans sarayının porfiro yani erguvani renkli harem odasında doğan imparatorun erkek çocukları için porfirogenitos (erguvani odada doğan) unvanı da kullanılmıştır.

Erken Bizans döneminde imparatorluk tahtının boş kalması halinde, yeni imparator seçimle belirlenmekteydi. İmparatorun seçiminde 450 yılına kadar ordu söz hakkına sahipken 450-610 yılları arasında senato belirleyici oldu. Daha sonra büyük toprak sahipleri de imparatorluk seçiminde söz hakkına sahip oldular.

Patrikia zosti sadece kadınlara mahsus bir unvandı. İmparatoriçenin
yakın arkadaşlarına veriliyordu. Bu paye kemer manasına gelen Zosti’nin hediye
olarak tevcihinden sonra kullanılıyordu. Bu unvanı kullananlar arasında imparatorun kayınvalidesi de yer alıyordu.

Kılıç taşıyıcısı manasına gelen Spatarios unvanı daha çok saray muhafızlarına verilirdi. Spatarios makamına atanan kişiye altın saplı bir kılıç hediye edilirdi.

Strator, imparatorluk sarayında ve eyalet yönetiminde kullanılan şeref unvanlarındandır ve 9. yüzyılın sonunda saray görevlileri arasında on dördüncü sırayı almaktadır. Bu göreve atanmanın bir alameti olarak görev verilen kişiye altın mücevherli kırbaç verilirdi. Ahırların ve atların bakımından sorumlu olan demektir. Strator daha çok saraydaki mirahor için kullanılmış bir unvan olarak dikkat çekmektedir.

Hukuk işlerinden, kanunların ve emirnamelerin hazırlanmasından sorumlu questor sacri palatii denilen adalet bakanlığı oluşturuldu. Darphane ve madenlerin denetimi, nakdi vergilerin toplanması ve devlet görevlilerinin ücretlerinin ödenmesinden sorumlu comes sacrarum largitiorum olarak
adlandırılan maliye bakanlığı meydana getirildi. İmparatorun özel hazinesinden
sorumlu comes rerum privatorum denilen bir makam da ihdas edildi. Bu makamların başındaki kişilerin bugünkü bakanlara denk düşen görevleri de vardı. Sivil idarenin diğer görevlileri arasında, imparatorun arşivinden sorumlu protosekretis, imparatorun özel ve gizli mektuplarını yazan ve mistikos olarak adlandırılan özel kalemi, posta hizmetleri ve yabancı elçilere verilen hediyelerden sorumlu tu dromu olarak isimlendirilen memuru, 9. yüzyıldan önce saraya bağlı olan sonra Patrikhaneye bağlanan İstanbul’daki büyük yetimhaneden sorumlu orfanotrofos adlı memuru ile sarayın muhafız kuvvetleri komutanı olan ve protostrator olarak adlandırılan memuru gelmektedir.

Ortaöğretim “sholio tu grammatiku” adı verilen okullarda verilmekte ve çocuklar bu okullara 10-12 yaşlarında kabul edilmekteydi. Eğitimlerine devam etmek
isteyen erkek öğrencilerin gittiği bu okullarda eğitim süresi 3 ya da 4 yıldı. Kız
çocukları temel eğitimden sonra ev işleriyle uğraşmakta ve pek çok kısıtlamalara
tabi tutulmaktaydılar.

Temel eğitimin aksine ortaöğretimdeki bu okullarda eski Yunan kültürü daha
ağırlıklı bir yere sahipti. Dersler, öğrencilerin kişilik gelişimine katkı sağlayacak
nitelikteydi. Eğitim programına bakıldığında Helenistik dönemde geçerli olan ortaöğretimdeki eğitim programının korunduğu görülmektedir. Derslere bakıldığında, programda antik Yunancayı iyi derecede öğrenmek için kapsamlı dilbilgisi dersleri, temel düzeyde retorik ve diyalektik öğretimini içeren “trivium” (tritti) adlı bir ders, aritmetik, geometri, astronomi ve müzik derslerini içeren “quadrivium” (tetrakti) adlı ders, hızlı yazma dersi (tahigrafia), temel tıp bilgileri dersi, siyaset ve kilise tarihi dersi görülmektedir. Şiir derslerinde epik şiir, özellikle Homeros destanları okutuluyordu. Ayrıca İsiodos, Pindaros, Arhilohos, trajedi yazarlarından Eshilos (Aiskhylos), Evripidis, Sofoklis’in eserleri okutuluyordu. Programda din dersi bulunmamaktaydı. O nedenle Bizanslılar ortaöğretim eğitimini laik eğitim (kozmiki pedeia) olarak da nitelemektedirler. Din eğitimi, manastırlarda ya da özel ruhban okullarında verilmektedir. Ayrıca programda Latincenin de ders olarak bulunmaması dikkat çekmektedir.

Daha çok imparator çocuklarının kullandığı bir unvandır. Derece olarak sezar’dan düşük kuropalatis’ten büyüktür. Kaynaklarda yeşil ve kırmızı renkte pelerin giydikleri ve taç taktıkları bildirilen nobelisimosların imparator çocukları olmaları dışında ne iş yaptıkları söylenmemektedir.Doğru cevap D'dir.