BİZANS TARİHİ

Edicta’lar yasama faaliyetinin ana unsurunu oluşturmaktaydı ve yapısal olarak incelendiklerinde “praefatio” (önsöz), “narratio” (öyküleme), “dispositio” (gerekçe) ve epilogos (sonsöz) olmak üzere dört bölümden oluşmaktaydılar.
Önsözün amacı yasanın muhataplarını yani halkı, yapılacak düzenlemeye karşı
hazırlamaktı. Bu bölümde hitabet sanatının tüm olanakları seferber edilmekteydi.

Doğru cevap C'dir.

VI. Leon’un imparatorluğunun son döneminin ürünü olan düzenleme ise, şehirdeki kimi loncaların ve meslek gruplarının denetiminden sorumlu şehir Eparhos’una yönelik olan “Eparhikon Biblion” dur. Haksız rekabetin önlenmesi ve farklı meslek kolları arasındaki ekonomik ilişkilerin düzgün bir şekilde sürdürülmesine ilişkin düzenlemeler içermektedir.

Doğru cevap E'dir.

Armenopulos’un (1320-1380) 1345 tarihli Proheiron Nomon (Yasalar Elkitabı)
ya da diğer adıyla Eksavivlos (Hexabiblos-Altı Kitap)adlı derlemesidir. Ekleriyle birlikte altı kitaptan oluşan bu derlemede medeni hukuk ve ceza hukukuna ait yasa metinleri sınıflandırılmıştır. Eksavivlos Yunanistan’ın ilk Medeni Yasasını oluşturmuştur.

Doğru cevap A'dır.

İsavros hanedanı (717-802) ve Makedon hanedanı (867-1056) dönemlerinde sadece üç durum boşanma nedeni olarak kabul edilmiştir: a) Kadının evlilik dışı ilişkiye sahip olması ya da kocanın iktidarsızlığı b) Hayata kast edilmesi c) Eşlerden birinin lepra yani cüzam hastası olması. Başka hiçbir neden boşanmaya sebep olamazdı.

Doğru cevap D'dir.

Roma hukuku, milattan önce 759 yılında Roma şehir devletinin kuruluşundan Roma İmparatorluğunun Batı bölümünün milattan sonra 476 yılında çöküşüne kadar Roma’da ve Roma egemenliği altındaki topraklarda uygulanan hukuk sistemidir.

Roma hukuku uzmanlarına göre Roma hukuku:

Yaratıcı Kaynak: Bir devlet düzeni içinde hukuku yaratan organlar ve güçler o hukukun “yaratıcı kaynaklarıdır”. Roma’da birbirini izleyen siyasal dönemlerde devlet yapısına uygun olarak halk meclisleri, praetorlar yani yargıçlar, senato, hukukçular ve imparatorlar hukuk yaratmışlardı. Çağımızda hukuk, ülkelerin idari örgütlenme biçimlerine göre parlamentolar, hükümetler, devlet başkanları, krallar ya da yargı organları tarafından yaratılmaktadır.

Yürürlülük Kaynakları: Hukukun ortaya çıktığı ve yürürlükte olduğu zaman aldığı biçim hukukun “yürürlük kaynaklarını” oluşturur ve Roma’da siyasal dönemlere göre bunlar kanunlar (lex), praetor beyannameleri, senato kararları, imparator emirnameleri ve İustinianos döneminde Corpus Iuris Civilis’in bölümleridir.

Edicta’lar (Bildirgeler), imparatorun bildirgeleri ya da beyannameleriydi ve genel nitelikli yasalardı. Diğer seçenekler ise Decreta’lar (Kararlar), , Mandata’lar (Talimatlar), Rescripta’lar (Cevaplar) ve “constitutiones ya da leges generales”.

Ermogenianos: Roma İmparatorluğu’nun Geç döneminin en önemli hukukçularındandı. Ermogenianos MS. 293-295 yıllarında kendi adıyla anılan kanun derlemesini gerçekleştirmiştir. Bu çalışma Roma hukukuna yönelik ilk derleme girişimidir.

Bizans hukuk sisteminde aile kurumu: İustinianos Kanunnamelerinde, evliliğin kurulması için evlenecek kişiler arasında evlenme iradesi aranmaktadır. Bu iradelerden biri de kişilerin evli olduklarını önceden yapılmış bir drahoma yani damada (erkek tarafına), gelin (kız) tarafından verilen mal ya da parayı içeren sözleşmeyle evlenme iradelerini beyan ederek ispat edebilirlerdi.

Ölüm Cezası: Erken dönem Bizans hukuku, ölüm cezasını Roma hukukundan miras almıştır. Zihinsel engelliler ve yetişkin olmayanlar yani çocuklar ölüm cezasından muaf tutulmaktadır. Çünkü kişinin yaptığı eylemin bilincinde olması koşulu aranmaktadır.

Roma’da iki tür sürgün cezası vardı. Daha hafif olan ve relegatio olarak adlandırılan sürgün cezası, hükümlünün belirli bir yerde zorunlu ikametini gerektiriyordu. Daha ağır olan deportatio ise, suçlunun malvarlığının müsaderesi ve vatandaşlık sıfatının kaybı sonucunu doğuruyordu.

Hukuk alanında Roma’dan Bizans’a geçişi daha iyi anlayabilmek ve değerlendirebilmek için Roma hukukunun tarihi dönemlerini hatırlamak gerekir.

Roma hukuku uzmanlarına göre Roma hukuku:

Hukuk alanında Roma’dan Bizans’a geçişte imparator I. Teodosios (379-395) zamanında, Hristiyanlığın 380 yılında resmî din olarak kabul görmesi önemli bir olaydır. Hristiyanlığa yönelik devlet takibatının son bulması yeni dine karşı hoşgörülü bir yaklaşımın benimsenmesini sağlamıştır. Takip eden yıllar içinde Hristiyanlığın, devletin resmî ve tek dini haline gelmesi olayı da Roma hukukunun Bizans hukukuna evrilmesinde etkili olmuştur.

Roma-Bizans hukukunun en önemli yürürlük kaynaklarından ve “Constitutiones principum” olarak adlandırılan imparator emirnameleri İlk İmparatorluk (MÖ. 27- MS. 235/284) döneminde ortaya çıkmış olup ilk başlarda Edicta, Decreta, Rescripta, ve Mandata olmak üzere dört farklı düzenleme biçimini kapsamaktaydı.

İustinianos döneminde çok geniş kapsamlı ikinci büyük kanunlaştırma çalışması gerçekleştirildi. MS. 527 yılında tahta çıkan İustinianos, Doğu Roma İmparatorluğunda eski evrensel Roma İmparatorluğunu canlandırmayı temel hedeflerinden birisi olarak belirledi. Öncelikle, eskiden Roma İmparatorluğunun sınırları içinde yer alan batıdaki toprakları yeniden egemenliği altına almaya yöneldi. Sağladığı siyasal birliği hukuk açısından tamamlamak için imparatorluk sınırları içinde geçerli olan hukuku birleştirmek ve Klasik Dönem hukukunu zamanın toplumsal ve ekonomik gereklerine yanıt verecek ölçüde değiştirip daha işlevsel hale getirerek yeniden geçerli kılmak için harekete geçti. Bu amaçla yüzyıllarca Roma İmparatorluğunda geçerli olmuş hukuk, temel kaynaklar yani Roma hukukçularının eserleri ve Roma imparatorlarının emirnameleri elden geçirildi, ayıklandı ve değerlendirilerek tematik bir düzen içinde bir araya toplandı. Böylece İustinianos Yasa Derlemesi (Codex Justinianus) ortaya çıktı. İustinianos’un bu büyük külliyatı Ortaçağdan beri (12-13. yüzyıldan başlayarak) Corpus Iuris Civilis (Medeni Hukuk Derlemesi) olarak adlandırılmaktadır.

Çalışmanın son bölümünü yeni emirnameler manasına gelen (Latince) “Novellae” ya da (Yunanca) “Neares”ler oluşturur. İustinianos imparatorluğu süresi içinde (534-565) birçok önemli kanun ve emirname çıkarmıştı. Bu emirnamelerin tamamına yakınının dili Yunancaydı, çok azı Latince yazılmıştı. Resmi bir koleksiyonu yoktur, özel derlemeleri yapılmıştır ve en kapsamlısında 168 emirname yer almaktadır

Bu dönem içinde 11. yüzyıldan başlayarak kilise hukukunun büyük bir gelişme gösterdiği gözlenir. 12.yüzyılda kilise hukukunun başlıca temsilcileri olarak İoannis Zonaras, Aleksios Aristinos ve Teodoros Valsamon sayılabilir

Iustinianos sonrası kanunnamelerde özgürlüğünü kaybetme cezası nadiren uygulanmaktadır. Failin, diğer cezaların yanı sıra özgürlüğünün de elinden alınması, kendi rızasıyla geri gelen asker kaçakları ve düşmana, askeri önemde yasak malzeme temin edenler için uygulanmaktaydı. Her iki durumda devlete karşı işlenen suçlar söz konusu olduğundan kanun koyucu kamu çıkarlarını daha etkili bir şekilde korumayı amaçlamıştır.