BİZANS TARİHİ

II. Andronikos’un Türklere karşı savaşmaları için para karşılığı tuttuğu yabancı askerler Katalanlardır. Doğru cevap A'dır.

Bitinya, İstanbul’un doğusunda kalan ve Bizans döneminde başlangıçta Kadıköy, İznik, İzmit, Bursa illerini kapsarken daha sonra bunlara ilaveten Bilecik, Sakarya, Düzce, Bolu, Zonguldak ve Bartın yerleşimlerini de içine alan bölgenin adıdır. Doğru cevap A'dır.

Osman Gazi Osmanlı Beyliği’ni kurduğu yer Bitinya bölgesidir. Doğru cevap C'dir.

27 Temmuz 1302’de Koyunhisar’da yapılan savaş­ta kazanılan zafer dolayısıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Gazi’nin adı çağdaşı bir kaynakta ilk defa zikredilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Pelekanon savaşı, bir Bizans imparatoru ile bir Osmanlı hükümdarının biz­zat karşı karşıya geldikleri ilk muharebe oldu. Doğru cevap C'dir.

VI. İoannis Kantakuzinos kızı Teodora’yı Orhan Bey’le evlendirerek Türklerle müttefik olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Osmanlılar’ın Avrupa topraklarında kazandıkları ilk üs Çimpi Kalsei’dir. Doğru cevap E'dir.

Lala Şahin Paşa 1363’de Filibe’yi zapt etti ve ilk Rumeli Beylerbeyi tayin edildi. Doğru cevap D'dir.

İmparator V. İoannis’in Katolikliği kabul etmeye hazır olduğundan emin olan Papa, 1369 yılında müzakerelerde bulunmak üzere onu Roma’ya davet etti. Davete uyan V. İoannis, büyük törenlerle karşılandı ve Ka­tolik inancı kabul ettiğini ilan etti. Doğru cevap A'dır.

XI. Konstatinos Paleologos İstanbul’un fethi esnasında Bizans’ta hüküm süren imparatordur. Doğru cevap B'dir.

Bizans’ın son imparatorluk ailesi Paleologos sülalesidir. İznik İmparatorluğu döneminde ordu komutanı olarak devlete hizmet eden Mihail Paleologos, siyaseten inişli çıkışlı bir çizgi izlemesine rağmen Laskaris ailesi ve saraya her zaman için yakın oldu. 1258 yılında İznik İmparatoru II. Teodoros Laskaris öldüğü zaman varisi olan oğlu IV. İoannis Laskaris henüz sekiz yaşında imparatorluk tahtına oturdu ve ona Yorgios Muzalon naip olarak atandı. Cesur bir asker, ihtiraslı bir devlet adamı ve geniş bir çevresi olan Mihail Paleologos, Muzalon’u kısa sürede bertaraf ederek çocuk yaştaki İmparator’a naip olmakta güçlük çekmedi. Naiplikle de yetinmeyen Mihail, 1259 yılında ortak imparator olarak taç giydi. Meşru imparatorun varlığına rağmen artık imparatorlukta gerçek gücün sahibi ve tek otorite VIII. Mihail Paleologos idi (1259-1282). Böylece Bizans’ın son dönemine damgasını vuran ve kaderine hükmeden Paleologoslar hanedanı dönemi başlamış oldu.

İstanbul’un kurtarıldığı haberi Nif ’te (Kemalpaşa) bulunan İmparator VIII. Mihail Paleologos’a müjdelendi. VIII. Mihail büyük bir sevinçle 15 Ağustos 1261’de İstanbul’a geldi. İstanbul’un geri alınması ve Bizans’ın kadim başkentinde yeniden ihya edilmesi halk arasında büyük bir coşku ve memnuniyetle karşılandı. Kutlamaların coşkunluğu içerisinde VIII. Mihail Paleologos Ayasofya’da törenle bir kez daha imparatorluk tacını giydi ve oğlu Andronikos’u veliaht ilan ettirdi. Tahtın yasal sahibi olan on bir yaşındaki IV. İoannis Laskaris’in ise gözlerine mil çekildi ve bir kaleye hapsedildi. Böylece Bizans’ta yeni bir hanedan, Paleologoslar hanedanı kuruldu.

İstanbul’da Bizans’ın egemenliğini koruma konusunda, İmparator VIII. Mihail
Paleologos, Sicilya ve Napoli Kralı ilan edilen Anjou Dükü Charles’ın şahsında
kuvvetli bir rakiple karşılaştı. Eski Latin imparatorluğu’nu yeniden kurmak için Charles, sabık Latin imparatoru Baudouin, Mora, Epir ve Tesalya’daki Batılı egemenler, Bulgarlar ve Sırpları yani Bizans’ın bütün rakiplerini bir araya getirerek güçlü bir ittifak kurdu.

VIII. Mihail Paleologos’un, içeride halkıyla karşı karşıya gelmesi pahasına yürüttüğü Batı’yla union siyaseti de bir süre sonra iflas etti. 1281 yılına gelindiğinde Bizans’ı yıkma planlarından hiç vazgeçmeyen Charles d’Anjou Avrupa’nın en güçlü hükümdarı idi. Roma’da Papalık makamına oturan IV. Martinus’un halefleri kadar kiliselerin birliği siyasetine önem vermemesi Charles’a planlarını uygulama fırsatı verdi (Ostrogorsky, s. 1999, 428). Venedikliler, Sırplar ve Bulgarların da desteğini alan Charles d’Anjou, Bizans’a karşı Adriyatik yönünden ölümcül bir saldırı başlattı. Bizans ağır kayıplara maruz kaldı. VIIII. Mihail, bunun üzerine Charles d’Anjou’nun rakibi Aragonlularla temas kurdu. Charles’a karşı kullanılmak üzere Aragon Kralı’nın damadı Peter’e donanma inşa etmesi için para yardımında bulundu. Sicilya’da faaliyet gösteren Bizanslı ve Aragonlu casuslar halkı Charles’ın yönetimine karşı isyan etmesi için ustaca kışkırttılar. 1282’de Charles’ın, Bizans seferini finanse etmek üzere halka yeni vergiler yüklemesi isyan ateşinin patlamasını daha da kolaylaştırdı. 31 Mart 1282’de tarihte “Sicilya İkindisi” diye bilenen isyan Palermo’da başladı. Kanlı biçimde devam eden isyanda Sicilya’da, Charles d’Anjou’ya bağlı bütün Fransızlar yok edildi. Bizans’ı yıkarak Roma imparatoru olma hayalleri besleyen Charles bir anda kendi hâkimiyetinin yıkılışına tanık oldu. Bizans İmparatorluğu böylece büyük bir tehlikeyi daha atlattı.

1274’te Lyon’da yapılan görüşmelerden sonra kiliselerin birleştirildiği ve Roma Kilisesinin inancının kabul edildiğine dair bir anlaşma imzalandı. Bu birleşmenin tek faydası Charles d’Anjou tehdidinin bir süreliğine bertaraf edilmesi oldu. Bunun dışında union Bizans için yeni ve daha derin sorunların doğmasına yol açtı. Papalığın üstünlüğü altında kiliselerin birleşmesine Bizans halkı ve Ortodoks kilisesi şiddetle karşı çıktı. VIII. Mihail Paleologos, İstanbul kilisesi tarafından aforoz edildi. İmparator, birleşmeye karşı çıkanlara şiddetle cezalandırmaya başladı. Bu durum Bizans yönetimiyle halkının karşı karşıya gelmesine neden oldu ve büyük bir iç buhranı doğurdu. Birleşmeye direnen ruhbanlar, aristokratlar, halk ve hatta imparatorluk ailesinden bazı kimseler zindanlara atıldı veya sürgüne gönderildi. Katolik olmayı kabul eden VIII. Mihail Paleologos yönetimine en sert karşı çıkış Anadolu’da yaşandı. Burada daha önce başlamış olan bir muhalefet vardı. IV. İoannis Laskaris’in feci biçimde gözlerinin kör edilerek Laskarislerin tasfiye edilmesi karşısında Patrik Arsenios, VIII. Mihail’e tepki göstererek muhalefete başlamıştı. Katolik inancın resmen kabul edilerek halka ve Ortodoks kilisesine de zorla dayatılması karşısında duyulan öfke ve infial Arseniosçu muhalefetle birleşti. Halkın ve Ortodoks kilisesinin tepkisini İmparator VIII. Mihail Paleologos kan ve zulümle bastırıp, Bizans halkı ve ruhanileri zorla Katolik inanca sokmaya çalıştı. Bu politika özellikle Anadolu’daki Bizanslı halkın kendi öz yönetimlerine karşı yabancılaşmasına ve Bizans İmparatorluk yönetimine alternatif olabilecek güçlere meyletmesine yol açtı.

Bitinya bölgesinde müstahkem büyük kentler dışındaki yerler Osmanlı egemenliğindeydi. Bursa, Ulubad, İznik ve İzmit gibi şehirlerin hem birbirleriyle hem de başkent İstanbul’la bağlantısı kalmamıştı. Bu şehirlerin Bizans yönetiminde kalmasını sağlayan tek faktör Türklerin aşamadıkları şehir  surlarıydı. Surları yıkacak silah ve teknolojiye henüz sahip olmayan Osmanlılar, Bursa’yı düşürebilmek için şehrin her iki yanına burçlar inşa ederek, şehre giriş ve çıkışları engellediler. Bu ablukaya Bursa altı yıl dayandı. En nihayetinde 1326 Nisanında kıtlık ve açlıktan bunalan şehir halkı Osmanlılara teslim oldu. Bizans merkezi yönetimi şehre yönelik Osmanlı ablukasını kırmak için hiçbir askeri girişimde bulunamadı. Bursa’yı zapt eden Orhan Bey yönetimindeki Osmanlılar şehri başkentleri yaptılar. Vefat etmiş olan Osman Gazi’nin ebedi istirahat yeri olarak da Bursa’da Gümüşlü Kümbet’in seçilmesi şehri Türklerin nazarında kutsallaştırdı.

Bursa’yı zapt ederek başkent haline getiren Orhan Bey, İznik’i düşürmek için çaba sarf ediyordu. Osmanlılara bağlı İzmit körfezi boyunca Üsküdar’a kadar akınlarda bulunuyorlardı. Türklerin ilerleyişini durdurmak ve zor durumdaki İznik’i kurtarabilmek maksadıyla III. Andronikos ve Kantakuzinos harekete geçmek zorunda kaldılar. 1329 Mayısı’nda, İstanbul’dan ve Trakya’dan toplayabildikleri sekiz bin kadar askerle Üsküdar’a geçtiler. İmparator III. Andronikos ve Kantakuzinos, İzmit körfezi boyunca üç günlük bir yürüyüşten sonra Pelekanon’a (Eskihisar) ulaştılar. Burada yamaçlarda oldukça elverişli bir konumda Orhan Bey’in ordusuyla mevzilenmiş olduğunu gördüler. 10 Haziran 1329’da iki ordu arasında savaş başladı. Orhan Bey, ustaca savaşı yöneterek asıl birliklerini çarpışmaya sokmadan Bizans kuvvetlerini akşama kadar oyaladı. Bizanslılar geri çekilip ertesi günü Türkleri bulundukları yamaçlardan indirerek eşit şartlarda çarpışmayı düşündüler. Fakat geri çekilme sırasında taarruza geçen Türkler, Bizanslıların artçılarına ağır kayıplar verdirdikleri gibi İmparator III. Andronikos’u da dizinden yaraladılar. Onun yaralanması orduda panik ve kargaşaya yol açtı. Kantakuzinos düzeni sağlamaya çalıştıysa da başaramadı. 11 Haziran 1329’da mağlup Bizans İmparatoru ve ordusu başkente geri çekilmek zorunda kaldı. Pelekanon savaşı, bir Bizans imparatoru ile bir Osmanlı hükümdarının bizzat karşı karşıya geldikleri bir muharebe oldu.

Venedik Cumhuriyeti, kendi çıkarlarını daha da geliştirmek adına Bizans’ta yeni bir iç savaşın fitilini ateşlemekte sakınca görmedi. Meşru İmparator V. İoannis, tek başına iktidar olmak isterken Kantakuzinos da kendi oğlunu veliaht yaparak Paleologos hanedanını saf dışı etmenin yollarını arıyordu. Venedik, V. İoannis’e iktidarı ele geçirmek adına kullanması için yirmi bin duka altın gönderdi. Karşılığında Çanakkale Boğazı’nı kontrol eden stratejik Bozcaada’nın kendisine bırakılmasını istedi. Bunun üzerine harekete geçen V. İoannis, Edirne’ye saldırdı. Burada Kantakuzinos’un oğlu Mateos direnmeye çalıştı. Bu çatışmaya Orhan Bey’in gönderdiği Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri de dahil oldular. Osmanlıların yardımıyla Meriç kıyısındaki savaşta Kantakuzinoslar üstün geldiler (1352 sonu). Yakalanan V. İoannis, Bozcaada’ya sürgüne gönderildi. Bu savaşta yardımlarına mukabil Kantakuzinos, Osmanlılara Gelibolu yarımadasındaki Çimpi kalesini verdi. Böylece Osmanlılar Avrupa topraklarında bir üs kazanmış oldular.

Bizans İmparatoru Batı dünyasından yardım arayışlarındayken, Türklerin ilerleyişleri karşısında Sırplar harekete geçtiler. Sırp prensler Vukaşin ve Ugleşia kuvvetlerini birleştirerek Meriç boylarında Türklerle savaşa giriştiler. Tarihe Çirmen/Çernomen olarak geçen savaş Balkanların ve Bizans’ın kaderini belirledi (1371). Türklerin kazandıkları zafer karşısında başta Sırplar olmak üzere Balkanlı Hıristiyan güçler Osmanlı’nın vassallığını kabul ettiler.

Yıldırım Bayezid (1389-1402) babasından devraldığı devleti kısa sürede bir imparatorluk haline yükseltmek istiyordu. Bunun en önemli adımı olarak da Osmanlının Anadolu ve Rumeli toprakları arasında bir ada halinde kalmış olan Bizans’ın başkenti İstanbul’un alınması görülüyordu. İmparator II. Manuil Paleologos (1391- 1425) tahta geçtiği zaman İstanbul fakir ve nüfusu oldukça azalmıştı. 40-50 bin civarında bir nüfusa sahip olan şehir ekonomik çöküntüden dolayı harap bir haldeydi. Şehri ayakta tutan ve koruyansa aşılamayan surlarıydı. II. Manuil, imparatorluğunun ilk yıllarında Bayezid’in sadık vassalı oldu. Onun emrinde Anadolu’daki seferlerine katıldı ve yine onun emretmesiyle Serez’de diğer vassallarla birlikte huzura çıktı.