BİZANS TARİHİ

Shisma: Hristiyanlık içinde Katolik ve Ortodoks inançlarının birbirinden ayrılmasına Shisma denir. Bu ayrılık 1054 yılından günümüze kadar devam etmektedir.

İkinci Haçlı Seferi (1147-1149).

Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleymanşah (1077-1086) ile kardeşleri Mansur, Devlet ve Alp İlig’in, Büyük Selçuklu Devleti’nin sultanı Alp Arslan’ın (1064-1072) 1072 yılındaki ölümünün ardından Anadolu’ya geldikleri bilinmektedir.

Paflagonia: Sakarya ve Kızılırmak nehirleri arasında kalan, kuzeyde Sinop’tan, Bartın’a kadar Karadeniz sahillerine ulaşan ve merkezi Çankırı olan bölgenin Bizans dönemindeki adıdır.

1256 yılında ikinci defa Anadolu’ya giren Moğol komutanı Baycu Noyan tarafından mağlup edilen II. İzzeddin Keykavus (1246-1256 ikinci defa 1257-1262), hayatını kurtarmak için ailesi ve maiyetindekilerle birlikte İznik’e II. Teodoros Laskaris’in yanına sığındı. Baycu Noyan’ın Anadolu’dan ayrılmasının ardından II. İzzeddin Keykavus ülkesine geri dönerek tekrar tahta oturdu.

Kudüs’ü Müslümanların elinden geri almak amacıyla Papa III. Innocentius’un (1198-1216) çağrısı ile düzenlenen IV. Haçlı Seferi, Venedik Doçu Enrico Dandalo’nun (1195-1205) müdahalesi ile asıl amacından saparak Bizans İmparatorluğu’na yönelmiş ve İstanbul’un Haçlılar tarafından ele geçirilerek burada bir Latin İmparatorluğu’nun kurulması ile sonuçlanmıştır.

Bizans İmparatorluğu ile Büyük Selçuklu Devleti’nin kuvvetleri arasındaki ilk karşılaşma Vaspurakan sınırındaki Büyük Zap suyu kenarında meydana geldi. Bu savaşta Bizans ordusu tarafından pusuya düşürülen Selçuklu kuvvetleri ağır bir yenilgiye uğratıldı (Turan, 1996,1, s.121). Bu mağlubiyet üzerine Tuğrul Bey, Azerbaycan valiliğine tayin ettiği İbrahim Yınal’ı Anadolu seferi ile görevlendirdi. İbrahim Yınal idaresindeki Selçuklu ordusu ile Liparitis komutasındaki Bizans ordusu arasında Erzurum Pasinler Ovası’nda gerçekleşen savaşı Selçuklu kuvvetleri kazandı (1048). Savaştan sonra karşılıklı gidip gelen elçilik heyetlerinin ardından Bizans İmparatoru IX. Konstantinos Monomahos, Emevîler devrinde İstanbul’da inşâ edilen cami ve medresenin tamir edilmesi, okutulan hutbenin, Abbasî halifesi ve Selçuklu sultanı adına değiştirilmesi, cami’nin mihrabına Selçuklu hâkimiyet alameti olarak “ok ve yay” işaretlerinin konulması, şeklindeki istekleri kabul etti. Ancak Tuğrul Bey’in daha önce Abbasî Halifeliği’ne ödenen yıllık verginin, şimdi kendilerine ödenmesi teklifi, imparator tarafından kabul edilmeyince iki devlet arasında herhangi bir anlaşmaya varılamadı (Turan, 1996,1, s.122-124).

Bu dönemde Anadolu’da faaliyetlerde bulunan Selçuklu beyleri içinde en meşhur olanı hiç şüphesiz Afşin Bey idi. Antep, Antakya ve Malatya civarında fetihler yapan Afşin Bey daha sonra İç Anadolu Bölgesi’ne girerek 1067 yılında Kayseri’yi zapt etti. Ertesi yıl Suriye’ye kadar inen Bizans ordusunun arkasından dolaşarak İstanbul-Kilikya yolu üzerindeki Amuriyye (Amorion) Kalesi’ni ele geçirdi. Son olarak 1070 yılında Alp Arslan’nın önünden kaçarak Anadolu’ya giren ve daha sonra Bizans’a sığınmak için İstanbul’a giden Selçuklu Şehzadesi Erbasan’ı takip eden Afşin Bey İstanbul Boğazı’nın Anadolu kıyısındaki Kadıköy’e kadar ilerledi. Erbasan ve yanındakilerin kendisine teslimi için imparator’a haber gönderen Afşin Bey, bu isteği kabul edilmeyince yolu üzerindeki tüm Bizans yerleşim birimlerini yağmalayarak geri döndü (Turan, 1996,1, s.176)

Haçlı kuvvetleri Eskişehir’den sonra Konya, Ereğli, Kayseri, Göksun ve Maraş üzerinden ilerleyerek Ekim 1097’de Antakya önlerine geldiler. 10 Mart 1098’de Urfa ve 2/3 Haziran 1098’de Antakya’yı ardından Suriye üzerinden güneye doğru inerek 15 Temmuz 1099’da Kudüs’ü ele geçirdiler. 1109 yılında da Trablus Kontluğu kuruldu. I. Haçlı seferinin sonucu olarak islam dünyası içinde Antakya, Urfa, Trablusşam ve Kudüs’te 4 tane Haçlı şehir devleti kuruldu. I. Haçlı Seferi’nin bu başarısı Avrupa’da büyük bir heyecan uyandırdı ve yeni orduların yola çıkmasına sebep oldu. Ancak 1101 yılında birbiri ardına Anadolu topraklarına giren Haçlı orduları bu kez başarılı olamamışlar ve Selçuklu kuvvetleri tarafından neredeyse tamamen imha edilmişlerdir

Kudüs’ü Müslümanların elinden geri almak amacıyla Papa III. Innocentius’un (1198-1216) çağrısı ile düzenlenen IV. Haçlı Seferi, Venedik Doçu Enrico Dandalo’nun (1195-1205) müdahalesi ile asıl amacından saparak Bizans İmparatorluğu’na yönelmiş ve İstanbul’un Haçlılar tarafından ele geçirilerek burada bir Latin İmparatorluğu’nun kurulması ile sonuçlanmıştır.

Batı Anadolu’nun fethi ve Türkleşmesi XIII. yüzyılın son çeyreği ile XIV. yüzyılın ilk yarısı arasındaki dönemi kapsamaktadır. Bizans İmparatorluğu’nun Anadolu’da elinde kalan bu son toprakları kaybetmesi, XIII. yüzyılın sonlarından itibaren bölgede kurulan Türkmen Beyliklerinin başarısı kadar, 1261 yılında Bizans başkentinin yeniden İstanbul’a nakledilmesinden sonra imparatorluğun siyasî, askerî ve ekonomik yapısında meydana gelen değişikliklerle bağlantılıdır

VIII. Mihail Paleologos’un sınır savunmasının çökmesinin ardından Bizans arazilerini ele geçiren Türkleri uzaklaştırmak için harcadığı çaba sonuçsuz kaldı. VIII. Mihail Paleologos’un oğlu ve halefi II. Andronikos Paleologos (1282-1328) ve onun ardılları döneminde imparatorlukta iç karışıklıklar ve isyanlar birbirini takip etti. Bu devirde Anadolu’da Osmanlı Türkleri, Balkanlarda ise Sırplar, Bizans’ın uğraşmak zorunda kaldığı iki yeni ve güçlü rakipti. Sırp saldırılarını durdurmayı başaran II. Andronikos, yüklü miktarda bir tazminat ödemek şartıyla da Venedik’i barışa razı etti (1302). Ancak bu yıllarda Bizans için en büyük tehlike Anadolu’da her geçen gün daha da güçlenen Türklerdi (Demirkent, DİA6, İstanbul 1992, s.239-240). Nitekim XIV. yüzyılın ilk yarısında güçlü surların arkasındaki korunaklı birkaç şehir dışındaki tüm bölgeler Türkler tarafından ele geçirilmiş, henüz ele geçirilmemiş şehirlerin ise birbirleri ve başkent ile olan bağlantıları kesilmişti.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleymanşah (1077-1086) ile kardeşleri Mansur, Devlet ve Alp İlig’in, Büyük Selçuklu Devleti’nin sultanı Alp Arslan’ın (1064-1072) 1072 yılındaki ölümünün ardından Anadolu’ya geldikleri bilinmektedir.

Süleymanşah’ın Suriye seferine çıkarken İznik’in yönetimini bıraktığı Ebu’l Kasım adlı beyi, I. Kılıç Arslan’ın (1092-1107) 1093 yılında Anadolu’ya dönerek babasının tahtına oturmasına kadar geçen süre boyunca Anadolu Selçuklu Devleti’nin idaresini elinde tuttu. 1093 yılı başında İznik’e dönerek Selçuklu tahtına oturan I. Kılıç Arslan, babası Süleymanşah’ın ölümünden sonra I. Aleksios Komninos’un Selçukluların hâkimiyetindeki bölgelerin büyük kısmını ele geçirmiş olması sebebiyle Bizans’a karşı saldırıya geçti.

II. Kılıç Arslan’ın rakiplerine karşı üstünlük sağlayarak Anadolu’da birliği sağlaması, buna karşılık kendisi ile yaptığı antlaşmanın şartlarını yerine getirmemesi üzerine I. Manuil Komninos yeğeni Andronikos Vatacis’i bir miktar kuvvetle Paflagonia bölgesine gönderirken, kendiside 1176 yılı ilkbaharında büyük bir ordu ile Selçuklu başkenti Konya’yı ele geçirmek üzere İstanbul’dan yola çıktı. Paflagonia: Sakarya ve Kızılırmak nehirleri arasında kalan, kuzeyde Sinop’tan, Bartın’a kadar Karadeniz sahillerine ulaşan ve merkezi Çankırı olan bölgenin Bizans dönemindeki adıdır.

Tuğrul ve Çağrı Beyler, 27 Mayıs 1040’da Gazneli hükümdarı Mesud’u (1031-1041) Dandanakan Savaşı’nda mağlup ederek Selçuklu Devleti’ni kurdular.

Malazgirt Savaşı'nda Bizans tahtında IV. Romanos Diogenis oturmaktadır ve savaş sonucu esir alınmıştır.

Haçlı Seferleri, doğurduğu sonuçlar itibarıyla insanlık tarihindeki en önemli olaylar arasında yer almaktadır. Kutsal toprakların kâfirlerin işgalinden kurtarılması sloganıyla başlayan bu hareketin, dinî amaçlarla yapıldığı vurgulanmaya çalışılmıştır.

Birinci Haçlı Seferi 1096-1099 tarihleri arasında yapılmıştır.

Papa II. Urbanus’un 27 Kasım 1095’te Clermont Konsili’nde yaptığı çağrıyla başlayan ve bundan sonra defalarca tekrarlanan Haçlı Seferleri, birinci seferin dışında başarısızlıkla sonuçlanmıştır. I. Haçlı Seferi sırasında güçlü Haçlı orduları sayesinde Bizans İmparatorluğu, Türkleri kıyı bölgelerinden tamamen uzaklaştırmayı da başarmıştır.