BİZANS TARİHİ

Müslümanların Suriye’de gerçekleştirdikleri başarılı fetihler üzerine Bizans imparatoru Heraklios, ardarda gelen bu yenilgilere bir son vermek ve Müslümanları Suriye’den çıkarmak ümidiyle Hıristiyan Araplar’ın ve Ermeniler’in de katıldığı 50-100.000 kişilik bir ordu hazırladı. Ordu kumandanlığını Teodoros Triturios’a (sakelarios) verdi. Bizans’ın savaş hazırlıklarını öğrenen Hâlid b. Velîd Humus ve Dımaşk’taki kuvvetleri de çağırdı ve sayıları 25.000’i aşan askerleriyle Yermük vadisine geldi. Savaşmadan beklenen üç aydan sonra 636 yılının 20 Ağustos günü yapılan meydan muharebesinde Bizans ordusu çok ağır bir yenilgiye uğradı. Başkumandan Teodoros öldürülürken kurtulan askerler Filistin’e, Antakya’ya, elCezîre ve İrmîniye’ye kaçtılar. Bunların bir kısmını takip etme görevini alan İyâz b. Ganm Malatya’ya kadar ilerledi ve şehir halkı ile cizye ödemeleri şartıyla bir anlaşma yaparak geri döndü. Bu gelişmeleri öğrenen Heraklios Malatya’ya asker gönderip şehri yaktırdı. İran’a karşı yapılan savaşlarda ordularını bizzat idare etmiş olan Heraklios, İslâm ordularıyla mücadeleyi önce Humus ve daha sonra Antakya’dan olmak üzere cephe gerisinden yönetmişti. Yermük Savaşı’ndan sonra Antakya’dan Urfa’ya ve Samsat’a giderek dağılan ordusunu toparlamaya çalıştıysa da başarılı olamadı ve çaresizlik içinde İstanbul’a döndü. Böylece Yermük Savaşı’ndan sonra Suriye Bizans’ın elinden çıkmış oldu.

655 yılında İslâm ve Bizans donanmaları arasındaki ilk büyük deniz savaşı gerçekleşti. Mısır valisi Abdullah b. Sa’d, 200 gemilik bir donanma ile Anadolu sahillerine doğru denize açıldı. Müslümanlar Antalya’nın Finike ilçesi açıklarında (bazı rivayetlere göre İskenderiye) bizzat imparator II. Konstans’ın (641 - 668) kumandası altındaki 500 parçadan oluşan Bizans donanması ile karşı karşıya geldiler. Yelken direklerinin çokluğu sebebiyle İslâm tarihinde ‘’Zâtü’s-savârî’’ adıyla anılan savaş Müslümanlar’ın kesin galibiyeti ile sonuçlandı. Bu zaferle Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyeti sona erdi.

Muâviye, Fedâle b. Ubeyd kumandasındaki orduyu İstanbul üzerine yönlendirdi. Kadıköy’e kadar ulaşan ve kışı burada geçiren Fedâle, Muâviye’den yardım isteyince Süfyân b. Avf kumandasında büyük bir ordu hazırlandı. Süfyân Malatya, Kayseri, Amorion ve Eskişehir güzergâhını takip ederek İstanbul’a ulaştı. Kuşatma 669 yılı bahar mevsimi boyunca devam etti. Ancak erzakın tükenmesi ve açlık sebebiyle sonuç alınamadı. İslâm orduları yaz mevsiminde kuşatmayı kaldırıp geri dönmek zorunda kaldılar. Başarısızlıkla sonuçlanan bu ilk kuşatma sırasında Müslümanlar çok sayıda şehid verdiler. Hz. Peygamber’i, Medine’ye hicretinden sonra yedi ay süreyle evinde misafir etmiş  ve ileri yaşlarda olmasına rağmen bu sefere katılmış olan meşhur sahabî Ebû Eyyûb el-Ensârî kuşatma sırasında hastalanarak vefat etti ve surların dışında bir yerde defnedildi.

Bizans kaynaklarında da Araplar için genellikle Arap kelimesinin Yunanca çoğul şekli olan Arabes veya Hz. İbrahim’in eşleri Sâre ve Hâcer’e nispetle Sâre ve Hâcer’den çoğalanlar anlamında Sarakini ve Agareni, ya da Hz. İbrahim’in oğlu Hz. İsmail’e nispetle İsmailite (İsmailoğulları) terimleri kullanılır. Eski Yunan ve Roma dönemi anlayışının bir uzantısı olarak Bizanslılar’ın kendileri dışındaki milletler için kullandıkları barbar (barbari) terimi ile de bazen Araplar kastedilmiştir. Kayseri ise Arapların Bizans imparatorları için kullandığı bir ifadedir. Yanıt C’dir.

Kur’ân-ı Kerim’de bir defa zikredilen ve müstakil bir sûreye adını veren er-Rûm ifadesi, Bizanslılar için kullanılmış ve onların Sâsânîler karşısında aldıkları mağlubiyete işaret edilerek üç ilâ dokuz yıl içinde Sâsânîler’e galip gelecekleri bildirilmiştir. Yanıt B’dir.

Hz. Muhammed döneminde Bizans imparatorluğuna yönelik diplomasi faaliyetleri gerçekleşmiş, bizzat imparator Heraklios’a İslâm’a davet mektubu gönderildiği gibi, Bizans’a bağlı vali veya vassal devlet yöneticilerine de elçiler ve mektuplar gönderilmiştir. Bu bağlamda Bizans’a yönelik ilk diplomasi faaliyeti 628 yılında gerçekleşmiştir. Yanıt D’dir.

Hz. Muhammed Mûte Savaşı için 3.000 kişilik bir ordu hazırladı ve Zeyd b. Hârise komutasında Bizans topraklarına gönderdi. Hz. Peygamber Zeyd’in şehit düşmesi halinde Ca’fer b. Ebû Tâlib’in, Ca’fer’in şehit düşmesi halinde Abdullah b. Revâha’nın kumandayı almasını, onun da şehid olması halinde ise Müslümanların aralarından birini kumandan seçmelerini emretmişti. Yanıt C’dir.

Amr b. Âs Bizans için çok önemli bir ticarî liman şehri olan İskenderiye’yi fethetti. Ayrıca 643 yılında Babilon yakınında Fustat adıyla bir ordugâh şehri kurarak Arabistan’dan göç eden Müslümanları buraya yerleştirdi; bu başarılarından dolayı kendisine ‘’Mısır fâtihi’’ unvanı verildi ve Hz. Ömer tarafından Mısır’a vali tayin edildi. Yanıt A’dır.

Emevîler’le Bizans imparatorluğu arasında ilişkilerin yeniden bozulmasının sebeplerinden biri Abdülmelik tarafından ilk İslâmî sikkenin bastırılmış olmasıdır. Bilindiği gibi İslâm öncesi dönemden itibaren Araplar’da Bizans ve Sâsânî paraları tedavülde idi. Abdülmelik döneminde ilk defa İslâmî tarzda altın (dinar) ve gümüş (dirhem) sikkeler darbedilmiş ve Hz. İsa resmi ile haç yerine “Kulhuvellahu ahad” (=De ki Allah birdir) âyeti gibi İslâmî motifler yer almaya başlamıştır. Yanıt B’dir.

750 yılında Emevî Devleti’nin yıkılıp Abbâsî Devleti’nin kurulmasından bir süre sonra İslâm devletinin başkenti, Dımaşk’tan Bağdat’a nakledilmişti. Böylece güç merkezi Suriye’den Irak’a doğru kaymış oluyordu. Yanıt B'dir.

Müslüman Araplar üçü Emevîler ve biri de Abbâsîler’in ilk döneminde olmak üzere toplam dört defa Bizans başkenti İstanbul’a sefer düzenlemişlerdir. Bunlardan ilk üçünde İstanbul Müslümanlar tarafından kuşatılmış, dördüncüsünde ise İslâm ordusu Üsküdar’a kadar ulaşmış ve burada Bizans’tan gelen barış teklifini kabul ederek geri dönmüştür. Bu seferler başarısızlıkla sonuçlanmış olmakla birlikte, Müslümanların Bizans imparatorluğu karşısında ciddî bir güç olduğunu göstermiş, İslâm ordularının kara ve deniz savaşlarında gerekli donanım ve taktik bakımından tecrübe kazanmasına imkân sağlamıştır. Yanıt C’dir.

İkinci Abbâsî halifesi Ebû Ca’fer el-Mansûr döneminde 756 yılında Bizans imparatoru V. Konstantinos ile bir fidye anlaşması yapıldı. Abbâsîler döneminde Bizanslılarla yapılan bu ilk anlaşmayla imparatorun daha önce Malatya ve Erzurum gibi İslâm topraklarına saldırısı sırasında aldığı esirler fidye karşılığında serbest bırakıldı. Yanıt A’dır.

Bizans Müslümanlardan önce Sasani imparatorluğu ile çekişme halindeydi. Müslümanlar bu mücadele sonunda zayıflamış olan Sasani İmparatorluğu'nu yıktılar ve Bizans ile mücadeleye devam ettiler. Doğru yanıt 'D'.

Sasaniler ateşe tapıyorlardı. Mekkeliler de çeşitli putlara. Oysa müslüman Arapların dini İslam ve Bizans'ın dini Hristiyanlık Semavi dinlerdi. Bu sebeple bu devletlerin tutumları dinsel yakın motiflere sahip olmalarıyla açıklanabilir. Zira bu devletleri yönetenler arasında kan bağı olmayıp, o çağda önemli sayılabilecek ticari antlaşmaları veya vassallık gibi birinin bir diğerini koruduğu yapıları yoktu. Ayrıca farklı kültürel yapılara sahiptiler. Doğru yanıt 'A'.

Hudeybiye barış antlaşması Müslümanlar ile Mekkeliler arasında imzalanan on senelik saldırmazlık antlaşmasıdır. Bu antlaşmanın akabinde peygamber içinde Bizans'ın da bulunduğu pek çok devlete İslam'a davet mektubu göndermiştir. Doğru yanıt 'B'.

Müslümanlar ile Hristiyan Bizans'ın ilk karşılaştığı savaş Mute Savaşıdır. Doğru yanıt 'A'.

İslam ordusu Tebük'e geldiğinde herhangi bir düşman unsurla karşılaşılmamıştır. Bu nedenle bir süre sonra bu sefer iptal edilmiştir. Doğru yanıt 'E'.

Adı geçen savaş ile Suriye ve Filistin'in kapıları Müslümanlara açılmıştır. Doğru yanıt 'B'.

Yassıçemen Savaşı ile Ecnadeyn Savaşıyla başlayan fetih hızlanmış ve Suriye ile Filistin'in büyük bölümü Bizans'tan alınıp İslam topraklarına katılmıştır. Doğru yanıt 'C'.

Kıbrıs'ın Müslümanlarca ilk fethi dört büyük halifeden olan Hz. Osman zamanında yapılmıştır. Doğru cevap 'C'.