BİZANS TARİHİ

Anadolu başta olmak üzere Bizans topraklarını ifade etmek üzere Bilâdü’r-Rûm/Arzu’r-Rûm, Akdeniz için Bahru’r-Rûm, Bizans imparatorları için ise Kayser’in yanısıra Meliku’r-Rûm, ‘Azîmu’r-Rûm vs. ifadeler kullanılmaktadır.

Bizans kaynaklarında da Araplar için genellikle Arap kelimesinin Yunanca çoğul şekli olan Arabes veya Hz. İbrahim’in eşleri Sâre ve Hâcer’e nispetle Sâre ve Hâcer’den çoğalanlar anlamında Sarakini ve Agareni, ya da Hz. İbrahim’in oğlu Hz. İsmail’e nispetle İsmailite (İsmailoğulları) terimleri kullanılır. Eski Yunan ve Roma dönemi anlayışının bir uzantısı olarak Bizanslılar’ın kendileri dışındaki milletler için kullandıkları barbar (barbari) terimi ile de bazen Araplar kastedilmiştir.

İslâm’ın hemen öncesinde iki imparatorluk arasında tampon vazifesi gören devletçiklerden Gassânîler Bizans’ın, Hireliler (Lahmîler) ise Sâsânîler’in vassalı idi.
Tenûhîler, Selîhîler ve Kindeliler’in yanısıra Cüzâm, Kelb ve Tağlib gibi Hıristiyan
Arap kabileleri de Bizans’ın müttefiki idiler.

Kaynaklarda İmparator Heraklios’un Hz. Muhammed hakkında daha detaylı bilgi almak
üzere, o sıralarda ticaret için Suriye’ye gitmiş bulunan Ebû Süfyân ve arkadaşlarını
huzuruna getirttiği ve soyca Hz. Muhammed’in en yakını olan kafile başkanı Ebû
Süfyan’la aralarında uzun bir konuşma geçtiği belirtilir.

Halife (Ebubekir) de Irak cephesinde bulunan Hâlid b. Velîd’e haber göndererek kumandasındaki 500-800 kişilik süvari birliğiyle Suriye cephesine gitmesini emretti. Dûmetülcendel’i ikinci defa ele geçirip Kurâkır ile Süvâ arasındaki çölü süratle geçen Hâlid, Dımaşk yakınlarındaki Hıristiyan Gassânîler’in karargâhı olan Mercirâhit’e saldırarak Bizans askerlerini yenilgiye uğrattı (634). Daha sonra güneye doğru ilerleyerek Busrâ ile bu şehrin içinde yer aldığı Havran bölgesini fethetti.

Bu (Hz. Ömer) dönemde Ba’lebek, Humus ve Hama şehirleri de Müslümanların eline geçti.

Hz. Osman, sahillerin askerle takviye edilmesi ve hiç kimsenin sefere zorlanmayıp yalnız gönüllülerin katılması şartıyla Kıbrıs fethine çıkılmasına izin verdi. Müslüman filosu 649 yılı ilkbaharında 1700 gemiyle Akkâ’dan denize açıldı, kuşatma sonunda 7200 altın vergi ödenmesi ve Müslümanlara saldırılmaması şartıyla anlaşma sağlandı. Böylece Kıbrıs barış yoluyla ele geçirilip vergiye bağlandı.

Emevîler dönemi, İslâm tarihinde Müslümanlarla Bizanslılar arasında ilişkilerin en sıcak olduğu dönemlerden biridir. Bu dönemde Bizans hâkimiyetindeki Anadolu topraklarına hemen her yıl
seferler düzenlenmiştir.

Binlerce askerden oluşan İslâm ve Bizans orduları karada olduğu gibi bir kaç defa deniz savaşları için karşı karşıya gelmiş, Bizans başkenti İstanbul üç defa Müslümanlar tarafından bizzat kuşatılmıştır.

Mehdî-Billâh zamanında Bizans’a yönelik seferlere önem verildi. 776’da halifenin amcası Abbas b. Muhammed, 777 ve 778 yıllarında Sümâme b. Velîd el-Absî, 779’da Hasan b. Kahtabe ve 781’de Abdülkebîr b. Abdülhamîd b. Abdurrahman kumandasında Anadolu’ya seferler düzenlendi.  Müslüman Araplar’ın dördüncü ve son İstanbul seferi de bu dönemde gerçekleştirildi.

İslâm öncesinde Araplar ile Bizans arasında çeşitli ilişkiler gerçekleşmiştir. Özellikle Arap yarımadası üzerinde nüfuz mücadelesi veren Bizans ve Sâsânî imparatorlukları için Araplar ayrı bir önem taşımaktaydı. Bu dönemde bazı Arap kabileleri Bizans’ın etkisiyle Hıristiyanlığı kabul edip bu imparatorluğun yanında yer alırken bazı Arap kabileleri de Sâsânîler safında yer almaktaydı. Meselâ, İslâm’ın hemen öncesinde iki imparatorluk arasında tampon vazifesi gören devletçiklerden Gassânîler Bizans’ın, Hireliler (Lahmîler) ise Sâsânîler’in vassalı idi. Tenûhîler, Selîhîler ve Kindeliler’in yanısıra Cüzâm, Kelb ve Tağlib gibi Hıristiyan Arap kabileleri de Bizans’ın müttefiki idiler.

Doğru cevap B'dir.

İslâm ordusu kendisinden kat kat büyük olan Bizans ordusuyla Mûte’de karşılaştı. Çetin bir mücadeleden sonra Hz. Peygamber’in tayin ettiği her üç kumandan sırasıyla şehid oldu. İslâm ordusunun kumandanlığına Hâlid b. Velîd getirildi. Hâlid b. Velid uyguladığı taktiklerle fazla zayiat vermeden geri çekilmeyi başardı (629). Mûte Savaşı ile İslâm ve Bizans orduları ilk defa karşı karşıya gelmiş oluyordu.

Doğru cevap E'dir.

Vassal: Herhangi bir devletin kendisinden daha güçlü diğer bir devletin himayesini kabul edip ona tabi olma durumuna vassallık denilmektedir

Vicarius: Eyalet valisinin vekili anlamındaki vicarius unvanı erken dönem Bizans tarihinde kullanılmış resmi bir unvandır.

Sakelarios: Daha çok maliye bakanları tarafından kullanılan bu unvan asırlar içinde değişik anlamlar kazanmıştır. Erken dönemde imparatorun özel odasından sorumlu hadımlara ait bir görev iken daha sonra hem askeri hem de mali işlerden sorumlu kişi için kullanılmıştır. 10. yüzyıldan sonra askeri görevleri azalırken mali sorumluluk alanı genişlemiştir.

Stratigos: Antik dönemlerde general manasında kullanılan Stratigos kelimesi Bizans döneminde özellikle 8. yüzyılda sözlük manası kolordu anlamına gelen fakat idari olarak eyalet terimini karşılayan temalardan sorumlu kişi için kullanılmış bir unvandır. Stratigoslar eyaletin en üst askeri sorumlusu olduğu kadar bölgelerinde verginin toplanmasından ve adaletin dağıtılmasından da mesuldüler.

Kuvikularios: Erken dönem Bizans tarihinde imparatorun has odasından sorumlu kişi manasında kullanılan bu unvan daha sonra imparatorun sarayının teşrifatından sorumlu kişiler için kullanılmıştır.

Doğru cevap C'dir.

Hz.Peygamber, dönemin ileri gelen diğer bazı devlet başkanları ve emirlerinin/valilerinin yanı sıra Bizans imparatoru Heraklios’a da İslâm’a davet mektubu gönderdi. Doğru cevap A'dır.

Vicarius, eyalet valisinin vekili anlamındaki vicarius unvanı erken dönem Bizans tarihinde kullanılmış resmi bir unvandır. Doğru cevap D'dir.

Dört Halife devrinde gerçekleştirilen fetihlerle Suriye, Filistin ve Mısır ile Kuzey Afrika Bizans imparatorluğu’nun elinden alınarak İslâm topraklarına katıldı. Doğru cevap E'dir.

Başkumandanlığını Hâlid b. Velîd’in yaptığı İslâm ordusu Ecnâdeyn’de Heraklios’un kardeşi Teodoros kumandasındaki 80.000 kişilik Bizans ordusu ile karşı karşıya geldi. Müslümanlar devrin en güçlü devleti olan Bizans’ın düzenli, iyi eğitilmiş ve Sâsânîler’e karşı kazandığı zaferle morali yükselmiş ordusuyla savaşmak durumundaydı. İslâm ordusundan sayıca fazla olan Bizans kuvvetleri ayrıca silâh ve teçhizat bakımından da üstündü. Bütün bunlara rağmen Ecnâdeyn Savaşı Müslümanların kesin galibiyetiyle sonuçlandı (30 Temmuz 634).Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap C'dir.

Kuvikularios: Erken dönem Bizans tarihinde imparatorun has odasından sorumlu kişi manasında kullanılan bu unvan daha sonra imparatorun sarayının teşrifatından sorumlu kişiler için kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Müslümanlar tarafından birinci İstanbul kuşatmasının üzerinden fazla zaman geçmeden yine Muâviye döneminde İslâm orduları İstanbul’u ikinci defa kuşattılar. Doğru cevap E'dir.