BİZANS TARİHİ

Büyük toprak sahibi olan aristokratlara patriciler deniliyordu.

Roma’da aynı soydan gelen aileler gens adı verilen bir akraba birliğini kuruyorlardı. Ortak kült, ortak mülkiyet ve ortak hukuka sahip olan gensler birleşerek daha büyük bir birlik olan curiayı oluşturuyordu. Yanıt B’dir.

Cumhuriyet döneminin ilk iki yüzyılı patriciler ve plebler arasındaki yoğun mücadeleyle geçti. Plebler, patricilerden, siyasi bakımdan eşitlik, seçme seçilme, meclislere katılma, devlet memuru olabilme, patricilerle evlenebilme haklarını istiyorlardı. Bunların dışında hukuki, dini ve ekonomik alanlarda patricilerle eşit haklar talebinde bulunuyorlardı. Başlangıçta barışçıl biçimde hak arayışında bulunan Plebler sonuç alamayınca aktif biçimde direnişe geçtiler. Yanıt C’dir.

Kartaca ile Roma arasında tarihte Kartacalı anlamına gelen Pön veya Kartaca savaşları olarak bilinen savaşlar başladı. Kartaca ile savaşlar iki aşamada gerçekleşti. M.Ö. 264-241 yılları arasında cereyan eden I. Kartaca savaşları sırasında Roma, kurduğu güçlü donanma sayesinde rakibine karşı üstünlük sağlamayı başardı. Bu üstünlük ona Sicilya’yı kazandırdı. Yanıt A’dır.

Roma’nın çöküşünün Neron zamanında başlamış olduğunu düşünülmektedir. Vergi yükü altında ezilen insanlar sıkı ve düzenli çalışamaz olmuştu. Ordu, siyasete karışıyor, hükümet ordunun istemlerine çoğu zaman boyun eğiyordu. Neron’un savurganlığı imparatorluğun birçok yerinde ayaklanmalara yol açmıştı. Sonunda orduyu da karşısında bulan Neron intihar etti. Yanıt E’dir.

Dioklitianos imparatorluğu süresince Nikomedia’yı/İzmit’i başkent olarak kullandı. Agustus Maximianus’un merkezi Milano, Sezar Galerius’un merkezi Selanik, Konstantius’un merkezi ise şimdi Almanya sınırları içinde kalan Trier şehri idi. Yanıt C’dir.

Tarihin “Büyük” unvanını verdiği Konstantinos, başarısını büyük ölçüde Hıristiyanlara borçluydu. 4. yüzyılda dahi baskı ve takibattan kurtulamamış olan fakat buna rağmen sayıları çığ gibi artan Hıristiyanlar, kendilerine sempati ve hoşgörüyle yaklaşan Konstantinos’a bağlılığa önem verdiler. Rakipleriyle yaptığı savaşta ilk olarak 311 daha sonra da 313 yılında Milano’da Konstantinos Hıristiyanlara müsamaha fermanı çıkarttı. Böylece Hıristiyanlık imparatorluğun diğer dinleri gibi meşru hale geldi ve devlet tarafından müsadere edilmiş olan tapınakları geri verildi. Konstantinos’un ikinci büyük icraatı ise İstanbul’u imparatorluğun merkezi olarak kendi adını vermek suretiyle inşa etmesidir.

İmparator Büyük Konstantinos döneminde en büyük dini sorun olarak İskenderiye Piskoposu Arius’un Hz. İsa’nın doğası ve onun Tanrı ile ilişkisine yönelik geliştirdiği fikirlerden doğan Arianizm mezhebi görülüyordu. Arius, Hz. İsa’nın, Tanrı ile aynı özü taşımadığını, onun Tanrı’nın yarattığı varlıklardan biri olduğunu kabul ediyordu. Bu sorunun din adamlarının geniş katılımıyla ele alınması ve bir çözüm bulunması amacıyla ekümenik konsil toplamaya karar verdi. İmparatorluğun her yanından gelen ruhbanların katılımıyla 20 Mayıs 325’de Nikaeia /İznik’te bizzat İmparator Konstantinos’un başkanlık ettiği İznik Konsili toplandı. Burada yapılan görüşmelerde; “Hz. İsa (Oğul) yaratılmamıştır ve Tanrı (Baba) ile aynı özden vücuda gelmiştir” kararı alındı. Bu kararla Baba ve oğul’un eşit derecede tanrı olduğu ve her ikisinin, Kutsal Ruhla birlikte sonsuz olduğu, yani Teslis teyit edildi. Arius mahkûm olurken Arianizm sapkınlık sayıldı. Yanıt D’dir.

Teodosios’un İstanbul’un güvenliği için inşa ettirdiği surlar onun adını yaşatan önemli bir faaliyetidir. Nüfusu hızla artan ve gittikçe büyüyen şehir, bir süre sonra Konstantinos’un yaptırdığı surların dışına taştı. Böylece mevcut surlar şehir ve şehir halkının tamamını koruma özelliğini yitirdi. Başta Germenler olmak üzere dış saldırıların artarak tehlikeli bir hale gelmesi yeni surların yapılmasını zorunlu kıldı. Şehrin tamamını güvence altına alan ve Konstantinos surlarının çok daha ötesinden geçen İstanbul surları 413 yılında inşa edildi. Bu surlar halen mevcudiyetini koruyan iç surlardır. Yanıt E’dir.

İustinianos döneminde özellikle başkentte önemli imar faaliyetleri gerçekleştirildi. Bunların içinde öne çıkan İstanbul’un en önemli yapısı Ayasofya’nın inşa ettirilmesidir. İmar faaliyetleri Nika isyanın verdiği ağır tahribattan sonra daha yoğun bir şekilde yürütülmüştür. İsyan sonrası hasar gören Ayasofya dünyanın en büyük kubbeli bazilikası olarak 532 - 537 yılları arasında yeniden inşa edilmiştir. Yanıt C’dir.

Romulus’un, şehrin kuruluşundan hemen sonra komşu halk Sabinlere karşı başlattığı savaş iki halkın birleşmesiyle sonuçlandı. Böylece ilk kralı Romulus olan Roma şehir devleti ortaya çıktı.

Efsanede zalim bir kral olarak tasvir edilen son Etrüsk Kralı Tarquinius Suberbus’un baskılara karşı ayaklanan Roma halkı tarafından M.Ö. 509’da şehirden kovulması ve cumhuriyet yönetiminin kurulmasıyla krallık dönemi sona ermektedir

Küçük arazi sahipleri, zanaatçılar, tüccarlar ve çobanlar gibi kitlelerin oluşturduğu sınıf ise plepler olarak adlandırılıyordu.

Dioklitianos, dört başlı manasında Tetrarhia denilen yeni bir yönetim sistemi kurdu. Bu sisteme göre imparatorluğu iki agustus ve iki sezar birlikte yöneteceklerdi. Agustuslardan biri imparatorluğun batısına diğeri ise doğusuna hükmedecekti (Akşit, 1985, 495-496). Agustuslar kendilerine birer sezarı yardımcı olarak seçeceklerdi. Agustusların görev sürelerini tamamlamalarından sonra sezarlar agustus unvanını alıp onların yerlerine geçecek ve bu defa yeni agustuslar kendilerine birer sezar seçeceklerdi. Böylece Tetrarhia sistemi devam edip gidecekti. Gerçekleştirdiği reform gereğince Dioklitianos, agustus unvanıyla Nikomedia/ İzmit’i merkez edinip doğu tarafının yönetimini üstlendi. Batı tarafının yönetimi ise Milano’da oturan Maximianus agustus olarak idare edecekti. Dioklitianos kendisine Galerius’u sezar olarak seçerken Konstantius Chlorus da Maximianus’un sezarı oldu. Bu sistemde her agustus ve sezar kendi yönetim bölgelerinde mutlak hâkim olmakla birlikte, imparatorluğun bütünlüğü düşüncesinden kesinlikle taviz verilmiş değildi. Dioklitianos daima en üst otorite sayılıyor ve kanunlar ülkenin her kesiminde geçerli sayılıyordu (Ostrogorsky, 1999, 31). Samimiyetle düşünülerek icat edilmiş olan bu sistem oldukça etkili ve sürekli tehdit edilen imparatorluk sınırlarının korunması bakımından çok faydalıdır. Fakat iyi niyetle düşünülen bu sistemin uygulamada sorunsuz biçimde işlemesi mümkün olmayacaktı.

En nihayetinde M.Ö. 168’de Güney Makedonya’da Pidna Muharebesinde Roma, Makedonyalıları bir kez daha mağlup etti. Bu zaferle Roma, Doğu Akdeniz’in tek belirleyici büyük gücü haline geldi.

Her bir eyaletin başına prefektus yani eyalet valisi atandı.

Claudius’un dördüncü karısı olan Agrippina, önceki kocasından olan oğlu Neron’u evlat edinmesi için Claudius’a baskı yaptı. Oysa Claudius’un Britannicus adında bir oğlu vardı. M.S. 43’te Romalılar Claudius’un komutasında İngiltere’yi işgal ederek, adanın doğusunu Roma İmparatorluğu’na kattılar. Caligula’nın ve Claudius’un dönemlerinde eyalet yöneticilerinin yetkin ve güçlü olmaları sayesinde imparatorluk gelişmesini sürdürdü. M.S. 54’te Agrippina, Claudius’u zehirledi, böylece yerine oğlu Neron tahta geçti (Akşit, 1985, 87-104). İlk beş yıl sorunsuz geçti; ne var ki, sonraki yıllar benzeri görülmemiş bir dehşet yaşandı. Neron annesini ve karısını öldürttükten başka, zamanın önde gelen yöneticilerini de birer birer ortadan kaldırdı. Neron atletizm, tiyatro ve şiir yarışmaları da düzenletti. Hükümdarlığının 10. yılında Roma’da büyük bir yangın çıktı. Neron bunun ilk Hıristiyanların suçu olduğunu ileri sürdü ve onlara eziyet etti. Kentin yeniden yapılması için büyük paralar harcadı. Roma İmparatorluğu’nun tarihine bakacak olursak çöküşün Neron zamanında başlamış olduğunu görürüz. Vergi yükü altında ezilen insanlar sıkı ve düzenli çalışamaz olmuştu. Ordu, siyasete karışıyor, hükümet ordunun istemlerine çoğu zaman boyun eğiyordu. Neron’un savurganlığı imparatorluğun birçok yerinde ayaklanmalara yol açmıştı. Sonunda orduyu da karşısında bulan Neron intihar etti (Akşit, 1985, 105-119).

İlk harekete geçen Konstantinos oldu. 312 yılında büyük bir orduyla Alpler’i aşıp kuzey İtalya’ya girerek Maxentius’a karşı yürüdü. Roma yakınlarında Milvian Köprüsü’nde Maxentius bozguna uğratıldı. Tarihe Milvian Köprüsü Savaşı olarak geçen bu savaş hem Roma hem de Hıristiyanlık tarihi için önemli bir dönüm noktasıdır. Bu savaşta “Labarum” denilen ve Hıristiyanlığın kutsal sembolü olan haç işaretli bayrakları Konstantinos ordusuna taşıttı. Maxentius savaş sırasında öldürüldü, Konstantinos Roma halkı ve Senato tarafından kurtarıcı olarak selamlanarak Roma şehrine girdi. Böylece Roma İmparatorluğunun Batı tarafında tek agustus olarak Konstantinos hakim oldu.

Dioklitianos, dört başlı manasında Tetrarhia denilen yeni bir yönetim sistemi kurdu.

Curiata: Başlangıçta soya dayalı daha sonra servet ve nihayet yaşanan mekana göre oluşturulan halk meclisinin adıdır.