BİZANS TARİHİ

I. Konstantinos (306-337) başkenti İstanbul’a taşıma kararı aldı. Bu kararın alınmasında İstanbul’un coğrafi konumu kadar dönemin askeri, siyasi, ticari ve dini nedenleri de rol oynamıştır. 324 yılında İstanbul’un inşasına başlandı. Roma’da olduğu gibi Sarayburnu’ndan muhteşem bir saray, senato binası, hipodrom ve kiliseler yapıldı. Meydanlar, sanat eserleriyle donatıldı ve karadan gelebilecek saldırılara karşı Marmara’dan Haliç’e kadar uzanan surlar inşa edilerek 11 Mayıs 330 tarihinde İstanbul resmen Bizans’ın başkenti oldu.

532 yılında Nika ayaklanması sırasında yanan Aya Sofya kilisesinin yerine imparator I. Iustinianos, Millet’li İsidoros ve Aydınlı Antemios adlı mimarlara günümüze ulaşan Aya Sofya kilisesini inşa ettirdi. Aya Sofya kilisesi yüksekliği ve kubbesi ile uzun asırlar dünyanın en yüksek binası olarak kaldı.

Bizans’ın başlangıç ve bitiş tarihi olarak en çok itibar edilen görüş ise Bizans’ın 11 Mayıs 330 yılında başladığı ve 29 Mayıs 1453 tarihinde bittiğidir. Bu görüşe göre Bizans devleti 1123 yıl varlığını sürdürmüştür.

Hanedan kurucuları olan Konstantinos günümüzde Sırbistan sınırları içinde kalan Niş şehrinde, Valens Hırvatistan’da, Teodosios İspanya’da, Leon Güney Trakya’da yaşayan Vessi kabilesine mensup biri olarak Arnavutluk’ta, İustinianos Üsküp yakınlarındaki Tavresium’da, Heraklios Ermeni bir ailenin mensubu olarak Kapadokya’da, Suriyeli ya da İsavrian hanedanın kurucusu Leon Maraş’ta, Amorion hanedanının kurucusu II. Mihail Afyon Emirdağ yakınlarındaki Amorion şehrinde, Makedonya hanedanının kurucusu I.Vasil Ermeni kökenli bir ailenin çocuğu olarak Edirne’de doğmuştur. Dukas ve Komninos hanedanının ilk temsilcileri Paflagonya, Angeloslar Alaşehir, Laskarisler Selanik kökenliydiler ve Paleologoslar da geçmişlerini antik dünyaya kadar götürüyorlardı.

10. yüzyıl Abbasiler. 11. - 12. yüzyıl Selçuklular, 13. yüzyıl Osmanlılar ve Anadolu Beylikleri.

Varang kelimesi 11. yüzyılın sonundan itibaren Bizans’ın ordusunda yer alan Vikingliler ve kuzeyden gelenler için kullanılmıştır. Varang kelimesi aynı zamanda yine Bizans ordusunda görev yapan Anglo - Saksonları da ifade etmektedir. Bu tabiri ilk defa Bizans kaynaklarında 1034 yılında rastlanır. İskandinavyalılar, Rusya yoluyla Bizans’ta çalışmak için 10. yüzyıldan itibaren İstanbul’a gelmeye başlarlar. Silah olarak taşıdıkları baltalarından dolayı baltacılar olarak anılmaktaydılar. 11. ve 12. yüzyıllar boyunca Varanglar, Komninos hanedanına Mangana ve Vlaherna saraylarının muhafız askerleri olarak hizmet ettiler. Aynı zamanda ordunun düzenlediği seferlere de katıldılar.

İstanbul şehri 330 yılında Sarayburnu civarlarında inşa edilmiştir. Burası Eski Antik Yunan kolonisinin kurucusunun adıyla Bizantion olarak adlandırılıyordu. Dolayısıyla Bizans tabiri sadece coğrafi bir bölgeyi işaret etmek ve İstanbul'da yaşayanları göstermek için kullanılan bir tabirolarak karşımıza çıkar.

Yedinci yüzyılda Bizans Devletinin resmi dili Yunanca olarak Kabul edilmiştir.

324 yılında İstanbul'un inşasına başlanmıştır. Roma’da olduğu gibi Sarayburnunda bir saray, senato binası, hipodrom ve kiliseler yapılmıştır. Meydanlar, sanat eserleriyle donatılmış ve karadan gelebilecek saldırılara karşı Marmara'dan Haliç'e kadar uzanan surlar inşa edilmiş 11 Mayıs 330 tarihinde İstanbul resmen Bizans'ın başkenti olmuştur.

Kronolojik ya da klasik yaklaşıma göre Bizans imparatorluğu tarihi üç ana döneme ayrılır. Bunlar 284 - 717 yılları arasında erken Bizans dönemi, 717 - 1204 yılları arasında orta Bizans dönemi ve 1204 - 1461 yılları arasındaki geç Bizans dönemidir. Dolayısıyla 284 – 717 yıllarını içerisine alan 3.-7. yüzyıllar Geç Roma ve/ya Erken Bizans Dönemi olarak adlandırılır.

Bizans Devletine 4. yüzyılda komşu olanlar, Sasaniler, Gotlar, Hunlar ve Ostrogotlardır. Emeviler, Bizans İmparatorluğu’na 7. yüzyılda komşu olmuşlardır.

İmparatorluğun batı komşularından birisi sayılan Venedikliler 9. yüzyıla kadar Bizans topraklarının içerisindeydiler.

Paleologos Hanedanlığı 1261 - 1453 yılları arasında varlık göstermiştir.

İsa'nın, Tanrı'nın özünün ve doğasının aynı olduğunu iddia eden görüşünü savunanlar monofizitlerdir.

Bizans İmparatorluğu olarak adlandırılan devlet Roma İmparatorluğu’nun bir devamıdır. Ancak Bizans’ın Roma’dan ne zaman ayrıldığı konusu tartışmalıdır. Bununla birlikte pek çok tarihçi Bizans İmparatorluğunun başlangıcını İstanbul’un 324 yılında inşa edilmeye başlamasıyla almaya ve 1453 yılında İstanbul’un Türkler tarafından fethiyle bitirmeye eğimlidir.

İslam Dünyası’nda ise Romalılar için Rûm kelimesinin kullanımına Kuran-ı Kerim’de rastlanır. Rum suresinin ikinci ayetinde Rum sözcüğü geçer ve sureye adını verir.

Bizans Devleti’ni Roma İmparatorluğu’ndan ayıran genel özellikleri vardır. Bu özellikleri yeni Roma olarak anılan İstanbul şehri, Hıristiyanlığın resmî din olarak kabul edilmesi, antik Yunan kültürünün bazı değerlerine sahip çıkılması ve 7. yüzyıldan sonra Latinlikten uzaklaşma manasına gelen delatinizasyon politikasının izlenmesine rağmen Roma devlet geleneğinin sürdürülmesidir.

İlki 325 yılında ve yedincisi İznik’te gerçekleştirilen konsillerde Hıristiyan dünyasının geniş bir katılımı ile ortak ilkeler belirlendi. Bu konsillerin siyasi ve dini olmak üzere iki temel amacı vardır. Siyasi algılayışa göre Bizans imparatoru, Tanrı’nın yeryüzündeki krallığını onun adına yöneten kişiydi. Yetkisi, Tanrı tarafından verilmişti. Ortodoks bakış açısına göre yeryüzünde tek bir krallık olabilirdi. Bundan dolayı da Hıristiyanlığın tek bir doğru yorumu olabilirdi. Bu tek doğru yorumu da kilise yapmalıydı. İmparatorun gözetiminde kilisenin yaptığı yoruma doğru yorum manasında Ortodoksluk denildi.

Dioklitianos döneminde (284-305) dört başlı yönetim denilen tetrarhia sistemine geçildiğinde Roma şehri önemini yitirmeye başladı. İmparatorluğun merkezi Diokletianos zamanında İzmit’e nakledildi.

Tarihçilerin bir kısmı Bizans’ın başlangıç tarihi olarak Dioklitianos’un 284 yılında tahta çıkmasını, 324 yılında İstanbul’un inşasına başlanmasını, 330 yılında İstanbul’un resmi başkent olarak ilan edilmesini, 395 yılında imparatorluğun Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrılmasını ya da 476 yılında Roma şehrinin Cermenler tarafından ele geçirilmesini kabul ederler. Bu tarihleri kabul etmeyen Bizantinistlere de rastlanır. Onlara göre 7. yüzyıldan önceki tarih Roma devletinin tarihidir ve bu dönem ancak protobizans yani Bizans öncesi olarak adlandırılabilir. Bundan dolayı onlar için Heraklios’un 610 yılında tahta çıkışı ya da 711 yılında III Leon’un imparator olması olayı Bizans’ın başlangıç noktası olarak kabul edilebilir. Bizans devletinin başlangıç noktasıyla ilgili enteresan bir görüş de 1204 yılı olduğudur. Çünkü 1204 yılında gerçekleşen Haçlı seferiyle Roma devleti yıkılmış ve bu olayın ortaya çıkarttığı İznik devleti ve onun 1261 yılında İstanbul’u ele geçirerek şehri tekrar başkent haline getirmesi Bizans’ın başlangıç noktasıdır.