BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 53

Erken Dönem Bizans Bazilikaları örtü sistemi ve mimari özelliklerine göre
“Ahşap Örtülü (Hellenistik) Bazilika”, “Tonoz Örtülü Bazilika”, “Kubbeli Bazilika” ve “Transeptli Bazilika” olmak üzere dört tip altında incelenir.

Bizans devletinde mali kurumlardan söz ederken bu kurumların salt mali konularla ilgilenmediklerini, örneğin posta ve levazım hizmetleri gibi konularda da yetkili olduklarını hatırlatmak gerekir. Doğru cevap C'dir.

Erken Dönemde Bizans ordusunun çoğunluğunu, imparatorluk sınırlarının dışından gelen paralı yabancı askerler ile imparatorluk tebaasından olan ve savaşçılıklarıyla ünlü İlliryalılar oluşturmaktaydı. Paralı askerlerin temin edilmesinde çekilen sıkıntı, disiplin konusunda sorun çıkarmaları gibi nedenlerden dolayı imparator Heraklios yerli unsurlardan oluşan bir ordu oluşturma yoluna gitti. Doğru cevap B'dir.

Tarihlenenebilen ilk bazilika, Konstantinos’un Roma piskoposu için 313 yılında Roma’da yaptırdığı Salvator Kilisesi (S. Giovanni in Laterano)’dir.

Altar: Hıristiyanlık öncesi çeşitli dinlerde hayvanların üzerinde kurban edildiği taş masa. Kiliselerde ise üzerinde İsa’nın bedenini simgeleyen ekmeğin ve yine İsa’nın kanını simgeleyen şarabın bulunduğu, genellikle taştan ya da
madenden yapılmış dört ya da daha çok destekle taşınan bir üst tabladan oluşan masa.

Erken dönemde oluşan kilise idari yapısındaki hiyerarşik sıraya göre ilk sırada başkentte bulunan patrik yer almaktaydı. İkinci sırada büyük bir idari bölgeyi içine alan eyalet (iparhia) merkezindeki metropolit bulunuyordu. Hiyerarşide üçüncü sırada ise illerde (eparhia) oluşturulan piskoposluklarda görev yapan piskoposlar yer almaktaydı. Papazlar kiliselerdeki din görevlileriydi.Keşişler ise manastırlarda yaşayan din adamlarındandı. Doğru cevap C'dir.

Bizans imparatorluğunda Helenistik dönem ve Roma döneminde geçerli olan üç kademeli eğitim modeli, ana hatlarıyla geçerliliğini sürdürmüştür. Bizans dönemini farklı kılan özellik ise eğitim alanında Hıristiyanlığın önemli bir ağırlığa sahip olmasıdır.Bizans’ta devlet tarafından örgütlenmiş yaygın bir eğitim sistemi bulunmadığından aileler de çocuklarını okullara gönderme mecburiyetinde değillerdi.Ailelerin çocuklarının eğitimine gösterdikleri ilgi onların ekonomik durumuna göre değişkenlik göstermekteydi. Devlet ve kilise sadece eğitim almak isteyenlere imkân sağlamaktaydı. Doğru cevap D'dir.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleymanşah (1077-1086)
ile kardeşleri Mansur, Devlet ve Alp İlig’in, Büyük Selçuklu Devleti’nin sultanı Alp
Arslan’ın (1064-1072) 1072 yılındaki ölümünün ardından Anadolu’ya geldikleri
bilinmektedir.

Bizans’ın son imparatorluk ailesi Paleologos sülalesidir. İznik İmparatorluğu döneminde ordu komutanı olarak devlete hizmet eden Mihail Paleologos, siyaseten inişli çıkışlı bir çizgi izlemesine rağmen Laskaris ailesi ve saraya her zaman için yakın oldu. 1258 yılında İznik İmparatoru II. Teodoros Laskaris öldüğü zaman varisi olan oğlu IV. İoannis Laskaris henüz sekiz yaşında imparatorluk tahtına oturdu ve ona Yorgios Muzalon naip olarak atandı. Cesur bir asker, ihtiraslı bir devlet adamı ve geniş bir çevresi olan Mihail Paleologos, Muzalon’u kısa sürede bertaraf ederek çocuk yaştaki İmparator’a naip olmakta güçlük çekmedi. Naiplikle de yetinmeyen Mihail, 1259 yılında ortak imparator olarak taç giydi. Meşru imparatorun varlığına rağmen artık imparatorlukta gerçek gücün sahibi ve tek otorite VIII. Mihail Paleologos idi (1259-1282). Böylece Bizans’ın son dönemine damgasını vuran ve kaderine hükmeden Paleologoslar hanedanı dönemi başlamış oldu.

İstanbul’un kurtarıldığı haberi Nif ’te (Kemalpaşa) bulunan İmparator VIII. Mihail Paleologos’a müjdelendi. VIII. Mihail büyük bir sevinçle 15 Ağustos 1261’de İstanbul’a geldi. İstanbul’un geri alınması ve Bizans’ın kadim başkentinde yeniden ihya edilmesi halk arasında büyük bir coşku ve memnuniyetle karşılandı. Kutlamaların coşkunluğu içerisinde VIII. Mihail Paleologos Ayasofya’da törenle bir kez daha imparatorluk tacını giydi ve oğlu Andronikos’u veliaht ilan ettirdi. Tahtın yasal sahibi olan on bir yaşındaki IV. İoannis Laskaris’in ise gözlerine mil çekildi ve bir kaleye hapsedildi. Böylece Bizans’ta yeni bir hanedan, Paleologoslar hanedanı kuruldu.

İstanbul’da Bizans’ın egemenliğini koruma konusunda, İmparator VIII. Mihail
Paleologos, Sicilya ve Napoli Kralı ilan edilen Anjou Dükü Charles’ın şahsında
kuvvetli bir rakiple karşılaştı. Eski Latin imparatorluğu’nu yeniden kurmak için Charles, sabık Latin imparatoru Baudouin, Mora, Epir ve Tesalya’daki Batılı egemenler, Bulgarlar ve Sırpları yani Bizans’ın bütün rakiplerini bir araya getirerek güçlü bir ittifak kurdu.

VIII. Mihail Paleologos’un, içeride halkıyla karşı karşıya gelmesi pahasına yürüttüğü Batı’yla union siyaseti de bir süre sonra iflas etti. 1281 yılına gelindiğinde Bizans’ı yıkma planlarından hiç vazgeçmeyen Charles d’Anjou Avrupa’nın en güçlü hükümdarı idi. Roma’da Papalık makamına oturan IV. Martinus’un halefleri kadar kiliselerin birliği siyasetine önem vermemesi Charles’a planlarını uygulama fırsatı verdi (Ostrogorsky, s. 1999, 428). Venedikliler, Sırplar ve Bulgarların da desteğini alan Charles d’Anjou, Bizans’a karşı Adriyatik yönünden ölümcül bir saldırı başlattı. Bizans ağır kayıplara maruz kaldı. VIIII. Mihail, bunun üzerine Charles d’Anjou’nun rakibi Aragonlularla temas kurdu. Charles’a karşı kullanılmak üzere Aragon Kralı’nın damadı Peter’e donanma inşa etmesi için para yardımında bulundu. Sicilya’da faaliyet gösteren Bizanslı ve Aragonlu casuslar halkı Charles’ın yönetimine karşı isyan etmesi için ustaca kışkırttılar. 1282’de Charles’ın, Bizans seferini finanse etmek üzere halka yeni vergiler yüklemesi isyan ateşinin patlamasını daha da kolaylaştırdı. 31 Mart 1282’de tarihte “Sicilya İkindisi” diye bilenen isyan Palermo’da başladı. Kanlı biçimde devam eden isyanda Sicilya’da, Charles d’Anjou’ya bağlı bütün Fransızlar yok edildi. Bizans’ı yıkarak Roma imparatoru olma hayalleri besleyen Charles bir anda kendi hâkimiyetinin yıkılışına tanık oldu. Bizans İmparatorluğu böylece büyük bir tehlikeyi daha atlattı.

1274’te Lyon’da yapılan görüşmelerden sonra kiliselerin birleştirildiği ve Roma Kilisesinin inancının kabul edildiğine dair bir anlaşma imzalandı. Bu birleşmenin tek faydası Charles d’Anjou tehdidinin bir süreliğine bertaraf edilmesi oldu. Bunun dışında union Bizans için yeni ve daha derin sorunların doğmasına yol açtı. Papalığın üstünlüğü altında kiliselerin birleşmesine Bizans halkı ve Ortodoks kilisesi şiddetle karşı çıktı. VIII. Mihail Paleologos, İstanbul kilisesi tarafından aforoz edildi. İmparator, birleşmeye karşı çıkanlara şiddetle cezalandırmaya başladı. Bu durum Bizans yönetimiyle halkının karşı karşıya gelmesine neden oldu ve büyük bir iç buhranı doğurdu. Birleşmeye direnen ruhbanlar, aristokratlar, halk ve hatta imparatorluk ailesinden bazı kimseler zindanlara atıldı veya sürgüne gönderildi. Katolik olmayı kabul eden VIII. Mihail Paleologos yönetimine en sert karşı çıkış Anadolu’da yaşandı. Burada daha önce başlamış olan bir muhalefet vardı. IV. İoannis Laskaris’in feci biçimde gözlerinin kör edilerek Laskarislerin tasfiye edilmesi karşısında Patrik Arsenios, VIII. Mihail’e tepki göstererek muhalefete başlamıştı. Katolik inancın resmen kabul edilerek halka ve Ortodoks kilisesine de zorla dayatılması karşısında duyulan öfke ve infial Arseniosçu muhalefetle birleşti. Halkın ve Ortodoks kilisesinin tepkisini İmparator VIII. Mihail Paleologos kan ve zulümle bastırıp, Bizans halkı ve ruhanileri zorla Katolik inanca sokmaya çalıştı. Bu politika özellikle Anadolu’daki Bizanslı halkın kendi öz yönetimlerine karşı yabancılaşmasına ve Bizans İmparatorluk yönetimine alternatif olabilecek güçlere meyletmesine yol açtı.

Solidus: İlk defa İmparator I. Konstantinos tarafından 309- 10 yılında bastırılan ve Bizans İmparatorluğu’nda 10. yüzyıl’a kadar kullanılmış olan altın sikkenin adıdır. Doğru cevap A’dır.

Devlet için elzem olan hiçbir ürün ihraç edilemezdi. Örneğin Rum Ateşi altın, tuz, silah yapımı için demir, gemi yapımı için kereste gibi düşmana yardım edebilecek herhangi bir emtia hiçbir zaman imparatorluk dışına çıkarılamazdı. Doğru cevap B’dir.

Yasaklanmış mallar listesinde kullanımı sadece imparatorluk ailesine ait olan erguvani renkli boya ile boyanmış ve imparatorluk ailesinin fertlerine tahsis edilmiş her türlü ipekliler de yer alıyordu. Doğru cevap A’dır.

Dioklitianos başa geçtiğinde Roma ekonomisi çökmenin eşiğindeydi. İmparator 290 yılında kapsamlı bir para reformu yapmış, daha sonra 301 yılında “Maksimum Fiyat Fermanı” (Latince: Edictum De Pretiis Rerum Venalium) ile enflasyonu dizginlemeye çalışmıştır. Doğru cevap B’dir.