BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 30

Nobelisimos: Daha çok imparator çocuklarının kullandığı bir unvandır. Derece olarak sezar’dan düşük kuropalatis’ten büyüktür. Kaynaklarda yeşil ve kırmızı renkte pelerin giydikleri ve taç taktıkları bildirilen nobelisimosların imparator çocukları olmaları dışında ne iş yaptıkları söylenmemektedir. Ancak 11. yüzyıldan sonra nobelisimos unvanı yüksek derecedeki generaller için kullanılmıştır. I. Aleksios Komninos imparator olmadan önce nobelisimos unvanını kullanıyordu.

On yedinci sırada silentiarios makamı vardır. Bu göreve altın bir asa hediye edilerek atanırdı. Sarayın düzeninden ve sessizliğinden sorumlu olan kişiydi.Ayrıca sarayın onarımından ve arızalarının bakımından da sorumluydu.

İmparator VI. Leon 9. yüzyıl sonlarında senatonun tüm yetkilerini kaldırdı (İstoria tu Elliniku Etnous, VIII. c., s. 156). İmparatorluk kurumunun, sürekli bir tehdit olarak gördüğü aristokrasinin etkisini azaltma çabalarının bir sonucu olarak 11. yüzyıl ortalarında halktan insanlara da senato üyesi olma imtiyazı tanınınca senato işlevini yitirdi.

Pronoia: Hizmet karşılığında tahsis edilen devlet arazileri. Pronoia kurumu Komninos hanedanı tarafından ihdas edilmiş olup devletin maaş ödeyecek bir mekanizmasının bulunmaması nedeniyle devlet arazilerinin ve bunlara ait gelirin özellikle askeri hizmet ve yükümlülükler karşılığında tahsis edilmesi şeklinde uygulanmaktaydı.

Hıristiyan manastır yaşamının özünde manevi hayatı kazanabilmek için bu dünyadan el çekme anlayışı yatmaktadır. Manastır hareketi 3. yüzyıl sonlarında ve 4. yüzyıl başlarında Mısır’da başladı. Manastırcılık ilk başlarda kilisenin dışında gelişmiş bir harekettir (Talbot, 1999, s. 163-167).

Bizans Devletinde yönetim yapısının temel taşını imparator oluşturmaktadır. Geçerli olan anlayışa göre her türlü iktidar gücünün odağında imparator bulunmakta ve devlet mekanizmasının tümünü mutlak denetimi altında tutmaktadır. İmparatorlar erken dönemlerden başlayarak değişik unvanlar taşımışlardır. Bunlar arasında en çok bilinen unvanlar augustus ve caesar=sezar/kayzerdir. Heraklios’tan (610-641) itibaren kral sözcüğünün eski Yunancadaki karşılığı olan vasilevs unvanı da Bizans imparatorları tarafından kullanılmıştır. “İmparatorun” karşılığı olarak aftokrator unvanı ortak imparator durumunda yaşça büyük olana verilen bir sıfat olarak kullanılmıştır. Konstantinos döneminden başlayarak son döneme kadar imparatorlar, despot unvanını da diğer imparatorluk sıfatlarının yanı sıra kullanmışlardır.

Pandidaktirion’da (üniversitede) ders verecek olan hocalar senato tarafından seçilmekteydi ücretlerini devlet karşılamaktaydı.

Ortaöğretim “sholio tu grammatiku” adı verilen okullarda verilmekte ve çocuklar bu okullara 10-12 yaşlarında kabul edilmekteydi.

Erken Bizans döneminde, adaletle ilgili konularda gerektiğinde yargı merci olarak da imparatora yardımcı olan ve günümüzde adalet bakanına eşdeğer olan quaestor unvanlı sivil görevli vardı.

Bizans Sanatı ve Mimarlığı başlıca üç dönem içerisinde ele alınarak değerlendirilir. Buna göre İstanbul’un 330 yılında başkent olarak belirlenmesinden
Geç Antik Çağ’ın sonu olarak kabul edilen İustinianos döneminin de içerisinde
olduğu 650 yılına kadar olan süreç Erken Bizans Dönemi olarak adlandırılır.
650 yılından 850 yılına kadar olan tarihsel aralık, Arap akınları ve İkonoklazma
(İkonakırıcılık) sürecinin yaşandığı ve Geçiş Dönemi ya da Karanlık dönem
olarak ta adlandırılan bir ara dönemdir. 842 yılında İkonoklast akım’ın sona
ermesinden İstanbul’un Latinler tarafından işgal edildiği 1204 yılına kadar olan
süreç “Orta Bizans Dönemi” ve 1261 yılında Latin istilasının sona ermesi ve
İstanbul’un yeniden alınması ile başlayan ve 1453 yılında İstanbul’un Osmanlı
Devleti tarafından fethedilmesi ile son bulan tarihsel süreç “Geç Bizans Dönemi” olarak tanımlanır.

Fresko: Yaş sıva üzerine suda
çözülmüş boya pigmentleri
kullanılarak yapılan duvar
resmi.

Mozaik: Taş, mermer, pişmiş
toprak, cam ve değerli taşların
küçük geometrik parçacıklar
halinde harç üzerine dizilerek
yapılan dekorasyondur.

Kastron: Savunma amacı
ile oluşturulan kaleye
verilen isimdir. 7. yüzyıldan
sonra “Kasaba” ya da “kent”
anlamında da kullanılmıştır.

Martirum: İsa’nın yaşamı ile
ilişkili bir olayın geçtiği bir
yerde ya da bir din şehidinin
(Martyr) mezarı üzerine inşa
edilen genellikle merkezi
plan özelliği taşıyan Erken
Hıristiyan yapısı.

Apsis: kilisenin doğusunda
bulunan ve ibadetin yönünü
gösteren bölümdür. Genellikle
içten ve dıştan yarım yuvarlak
ya da içten yarım yuvarlak
dıştan çok cepheli ya da hem
içten hem dıştan çok cepheli
olabilmektedir.

Solea: Kiliselerde bemayı
ambona bağlayan zeminden
yükseltilmiş yol.

Bizans Sanatında 726 yılından 842 yılına kadar olan tarihsel süreçte “İkonoklast
Dönem” adı verilen dini konulu resimlerin yok edilmesini öngören bir süreç yaşanmıştır.

Tessera: Mozaiği oluşturan
genellikle küp biçimindeki
küçük mermer, cam ya da
keramik parçalarının her birine
verilen addır.

Maniyerizm: Rönesans ile
Barok dönem arasındaki
sanatçılarının eserlerini
tanımlamak için kullanılan
bir sanat dönemi olan
Maniyerizm, resimde abartılı
uzunlukta küçük başlı, çok
hareketli, havada uçuşur
şekilde zeminden kopuk
kompozisyonlar sunar.
Maniyerizm ya da Maniyerist
sözcüğü günümüzde kuralları
yadsıyan her türlü sanatsal
tutum içinde kullanılır.

İmparatorlar erken dönemlerden başlayarak değişik unvanlar taşımışlardır. Bunlar arasında en çok bilinen unvanlar augustus ve caesar=sezar/kayzerdir. Heraklios’tan (610-641) itibaren kral sözcüğünün eski Yunancadaki karşılığı olan vasilevs unvanı da Bizans imparatorları tarafından kullanılmıştır. Bunlar imparatorun değişik sıfatlarıdır. “İmparatorun” karşılığı olarak aftokrator unvanı ise ortak imparator durumunda yaşça büyük olana verilen  bir sıfat olarak kullanılmıştır. Bu yüzden doğru seçenek aftokratordur. D şıkkıdır