BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

Bulgarlar Boris’in (852-889) önderliğinde 865 yılında Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir. Bunu takip eden yıllarda Bulgarlar Slavlaşmamaya başlamıştır.

Göktürk yazıtlarında geçen Apurum kelimesinin Çinlilerin kullandığı Büyük Fu-lin tabiri ile aynı coğrafyaya işaret ettiği ve Bizans’ı ifade etmek için kullanıldığı bilinmektedir.

Bizans İmparatoru Heraklios, 626 yılında Hazarlara elçi göndererek Sasanilere karşı onlardan yardım istemiştir. Çünkü bu yılda Avarlar, Slavlar ve Sasanilerle birlikte İstanbul’u kuşatmışlardır. Yardım kabul edilmiş ve Hazar-Bizans birleşik ordusu 627’de Ninova Savaşında Sasanileri yenilgiye uğratarak kesin zafer kazanmıştır. Böylece Hazarlar, Sasani Pers Devletinin yıkılmasında önemli rol oynamıştır.

Bizans’ın son imparatorluk ailesi Paleologos sülalesidir. İznik İmparatorluğu döneminde ordu komutanı olarak devlete hizmet eden Mihail Paleologos, siyaseten inişli çıkışlı bir çizgi izlemesine rağmen Laskaris ailesi ve saraya her zaman için yakın oldu. 1258 yılında İznik İmparatoru II. Teodoros Laskaris öldüğü zaman varisi olan oğlu IV. İoannis Laskaris henüz sekiz yaşında imparatorluk tahtına oturdu ve ona Yorgios Muzalon naip olarak atandı. Cesur bir asker, ihtiraslı bir devlet adamı ve geniş bir çevresi olan Mihail Paleologos, Muzalon’u kısa sürede bertaraf ederek çocuk yaştaki İmparator’a naip olmakta güçlük çekmedi. Naiplikle de yetinmeyen Mihail, 1259 yılında ortak imparator olarak taç giydi.

Taç taşıyan anlamındaki Ermenice Takavor kelimesinden gelen Tekfur sözcüğü, Türk kaynaklarında validen imparatora kadar Bizanslı yöneticileri ifade etmek için kullanılmış bir unvandır.

Union, sözlük manası birlik, birleşme olan union kelimesi Ortaçağ boyunca Katolik ve Ortodoks kiliselerin birleşme düşüncesi anlamında kullanılmıştır. VIII. Mihail Paleologos döneminde Papa X. Gregorius’un kararlılığı ve Anjou’lu Charles’ın yarattığı tehdidin ciddiyet kazanması üzerine 1274’te Lyon’da yapılan görüşmelerden sonra kiliselerin birleştirildiği ve Roma Kilisesinin inancının kabul edildiğine dair bir anlaşma imzalandı. Böylece iki yüzyıldan fazla bir süredir üzerinde tartışılan Roma’nın üstünlüğünde kiliselerin birleşmesi kabul edilmiş oldu.

İmparator II. Andronikos Paleologos döneminde aristokratlar lehine vergi muafiyetleri tanınması, küçük arazi sahiplerinin daha fazla vergi yükü altına girmesini beraberinde getirdi. Vergilerini ödeyemeyen köylüler topraklarını aristokratlara satarak onlara bağlı yarı hür bir statüye düştüler.

Bitinya, İstanbul’un doğusunda kalan ve Bizans döneminde başlangıçta Kadıköy, İznik, İzmit, Bursa illerini kapsarken daha sonra bunlara ilaveten Bilecik, Sakarya, Düzce, Bolu, Zonguldak ve Bartın yerleşimlerini de içine alan bölgenin adıdır. Uygun iklim koşullarıyla yıl boyunca yağış alan bölgede tarım yapmaya elverişli verimli vadi ve ovalar mevcuttu. Başta Sakarya nehri olmak üzere akarsu bakımından da zengin olan bölgede irili ufaklı birçok göl de bulunuyordu.

Bafeus zaferi Bitinya’da Osmanlı Beyliği’nin egemenliğini ilan etmesi anlamını da taşıyordu. Gerçi, Türklerin yüksek surları aşacak teknik ve silahtan yoksun olmaları dolayısıyla müstahkem İzmit, İznik, Bursa, Ulubad gibi şehirler hâlâ Bizanslıların kontörlündeydi. Fakat bu şehirlerin dışındaki tüm Bitinya toprakları artık kesin biçimde Osmanlıların eline geçmişti.

Pelekanon savaşı, bir Bizans imparatoru ile bir Osmanlı hükümdarının bizzat karşı karşıya geldikleri bir muharebe oldu. Bu savaş ve mağlubiyet Bizans’a Bitinya’da yerleşmiş bulunan Türklerin ilerleyişinin askeri kuvvet kullanılarak durdurulamayacağını gösterdi.

Balkanlar’da Türklerin ilerleyişleri I. Kosova savaşıyla farklı bir niteliğe büründü. Büyük bir kısmını Sırpların oluşturduğu Balkanlı Hıristiyanların Haçlı ordusu 15 Haziran 1389’da Kosova’da ağır bir mağlubiyete uğratıldı. Bu zaferle Türklerin Balkanlarda kalıcı oldukları ve burayı yurt edindikleri tescillenmiş oldu. Balkanlı tüm Hıristiyan güçler Osmanlı egemenliğini tanımak zorunda kaldılar.

VIII. İoannis başkanlığındaki heyet İstanbul’a döndükleri zaman halkın sert tepkisiyle karşılaştılar. Dini inançlarını varlıklarıyla özdeşletirmiş olan Ortodoks Bizans halkı, Katolik inanca girmeyi şiddetle reddettiler. Floransa unionu sadece Bizans’ta değil Ortodoks Slav dünyasında da yankı buldu. Moskova, imparator ve İstanbul patriğinin unionu kabul etmesini ihanet saydı ve İstanbul patrikliğinden bağımsızlığını ilan etti. Böylece Bizans yönetiminin büyük umut bağladığı kiliselerin birleşmesi fayda sağlamadı.

Bizanslı asillerden Lukas Notaras, Dimitrios, İoannis Kantakuzinos ve Nikiforos, imparatorun emrinde birliklere komuta ediyorlardı. Şehirdeki Venedikliler, Katalanlar ve Cenevizliler de savunmaya katıldılar.

İmparator VIII. Mihail, Aleksios Stratigopulos adlı komutanı küçük bir birlikle Bulgaristan sınırını kontrol etmesi ve İstanbul’a ilişkin istihbarat toplaması için görevlendirdi. Aleksios, İstanbul yakınlarındayken şehirdeki Venedik filosu ve askeri birliklerin Karadeniz tarafına sefere gitmiş olduğunu ve şehrin tamamen savunmasız bir vaziyette bulunduğunu gördü. Bu fırsatı kaçırmayan Aleksios emrindeki az sayıdaki askerle ani bir baskın yaparak 25 Temmuz 1261 günü İstanbul’u zapt etti. Şehirdeki Venedik Mahallesi yakıldı ve İstanbul’da bulunan Latinler, son Latin imparatoru II. Baudoiun Courtenay da dâhil olmak üzere kaçtılar. İstanbul’un geri alınması ve Bizans’ın kadim başkentinde yeniden ihya edilmesi halk arasında büyük bir coşku ve memnuniyetle karşılandı.

Taç taşıyan anlamındaki Ermenice Takavor kelimesinden gelen Tekfur sözcüğü Bizanslı feodaller için kullanılmaktadır.

1296 yılında Venedik’le Ceneviz arasında savaş çıktı. Bizans da Ceneviz’in müttefiki sıfatıyla bu savaşta yer aldı. Fakat 1299’da Ceneviz Venedik’le barış anlaşması yaparak, savaşta Bizans’ı yalnız bıraktı. Donanmayı lağvetmenin ne kadar vahim bir hata olduğunu tecrübe etmiş bulunan Bizans, Venedik karşısında ağır bir mağlubiyete uğradı. 1302 yılında imzalanan barış anlaşmasıyla Venedik hem yüklüce bir savaş tazminatı kopardı hem de Bizans ülkesinde ticari çok büyük ayrıcalıklara sahip oldu. Cenevizliler de sahip oldukları imtiyazları korudukları gibi İstanbul’un karşısında bulunan kolonileri Galata’yı sağlam bir surla çevirerek burayı Bizans başkentine rakip bir şehir haline getirdiler.

Bitinya’daki şehirlerden İznik, konsül düzenlenmesi ve Hıristiyanlığın amentüsünün görüşüldüğü yer olması açısından diğer şehirlere oranla daha fazla önem arz eder.

Pelekanon savaşı(1329), bir Bizans imparatoru (III. Andronikos) ile bir Osmanlı hükümdarının(Orhan Bey) bizzat karşı karşıya geldikleri bir muharebe oldu. Bu savaş ve mağlubiyet Bizans’a Bitinya’da yerleşmiş bulunan Türklerin ilerleyişinin askeri kuvvet kullanılarak durdurulamayacağını gösterdi.

Türklerin kazandıkları zafer karşısında başta Sırplar olmak üzere Balkanlı Hıristiyan güçler Osmanlı’nın vassallığını kabul ettiler. Vassal olmanın iki şartı vardı: yıllık belli bir vergi ödemek ve gerektiğinde Osmanlı sultanına askeri hizmet etmek. Sırplardan bir süre sonra Bizans da Osmanlı Devleti’ne tâbi vassal haline geldi. Nitekim 1373 yılında Bizans İmparatoru V. İoannis’i vassalık yükümlülüğü gereğince, Anadolu’da Sultan I. Murad’ın Türkmen beyliklerine karşı düzenlediği sefere katıldı.

28 Temmuz 1402’de Ankara savaşında Timur’un Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid’i mağlup etmesi Bizans için mucizevî bir kurtuluş oldu. İmparator II. Manuil İstanbul’a dönerek durumdan faydalandı. Ankara savaşı sonrasında Osmanlı Devleti’nde muazzam bir kargaşa yaşanmaya başladı. Fetret devri olarak adlandırılan bu dönemde Bayezid’in oğulları taht için kanlı bir mücadeleye giriştiler. Bundan istifade eden Bizans yönetimi vassallık yükümlülüklerinden sıyrıldığı gibi bazı kazançlar da elde etti. Dolayısıyla Ankara Savaşında Osmanlıların Timur’a yenilmesi Bizans’ın rahatlamasına sebep olmuştur.