BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Bizans dış ticareti, eparhosun (vali) yakın denetimi altındaydı. Yabancı tacirlerin başkentte ve imparatorluk topraklarında bulundukları sırada bütün hareketleri, eparhosun görevlileri tarafından takip edilip, ticareti yasak olan kaliteli ipekli kumaşlar, altın ve gümüş gibi malları satın almaları engellenirdi. Yabancı tacirler şehre gelişlerini eparhosun bürosuna bildirmek zorundaydılar.

Bizans gümüş sikkeleri, altın ve bakır sikkelere göre daha az basılmıştır. 6. yüzyılda seyrek olarak ticari amaç ve tören sikkeleri olarak gümüş karşımıza çıkar.

Anastasios döneminin sonunda imparatorluk topraklarında dört darphane mevcuttu: İstanbul, Selanik, İzmit ve Antakya. I. İustinianos döneminde bu darphanelere Kizikos (Balkız - Erdek), Aleksandreia ve Herson (Sivastopol - Kırım) eklenmiştir.O dönem kıbrıs’ta darphane bulunmamaktadir.

İkonaklast/İkonaklazma (İkonakırıcılık): Yunancadaki eikon (ikona ya da img ve klao (kırmak ya da yıkmak) sözcüklerinden gelir ve sözcük anlamıyla imgelerin kasıtlı olarak yok edilmesi anlamındadır. Bizans Sanatında 726 ila 842 yılları arasında hâkim olan tasvir kırıcı süreç ikonoklast akım olarak tanımlanır.

A seçeneği fresko, B seçeneği kastran, C seçeneği Pagan, D seçeneği de Martirum kavramlarının anlamını içerir. Tema, 7. yüzyılın ortalarından itibaren askerlerin yerleştirildiği ve devşirildiği bir bölge, bir idari birim olarak tanımlanabilir.

Roma döneminde ortaya çıkan üretim ve pazarlama organizasyonunun Bizans’ın erken dönemlerinde de görüldüğü bilinmektedir. Bu dönemin karakteristik eser grubu, “altın sandviç tekniği”nde süslenmiş cam eserlerdir. Altın sandviç tekniği, renksiz iki cam arasına altın yaldızla yapılan süsleme tekniğidir. Emay ve kalıba üfleme teknikleri de cam teknikleri olup, mine, metal üzerine fırınlanarak cam kaplama tekniğidir. Sgrafitto ise seramik tekniğidir.

Martirum: İsa’nın yaşamı ile ilişkili bir olayın geçtiği bir yerde ya da bir din şehidinin (Martyr) mezarı üzerine inşa edilen genellikle merkezi plan özelliği taşıyan Erken Hıristiyan yapısıdır.

Bazilika: İçi, iki sıra sütunla, ortadaki daha geniş ve yüksek olmak üzere üç sahına bölünmüş, dikdörtgen planlı yapı biçimidir. Roma döneminde mahkeme salonu olarak kullanılan bazilikalar, Erken Hıristiyan ve Ortaçağ mimarisinde yaygın uygulanan bazilikal planlı kiliselere örnek olmuşlardır.

Kiliselerde bema, ambon, solea, templon, altar, kiborum, sintranon, katedra ve kripta adı verilen litürijik işlevli kuruluşlar ve mekânlara sahiptir.

Altar: Hıristiyanlık öncesi çeşitli dinlerde hayvanların üzerinde kurban edildiği taş masa. Kiliselerde ise üzerinde İsa’nın bedenini simgeleyen ekmeğin ve yine İsa’nın kanını simgeleyen şarabın bulunduğu, genellikle taştan ya da madenden yapılmış dört ya da daha çok destekle taşınan bir üst tabladan oluşan masadır.

7. yüzyıl süresince, Bizans İmparatorluğu kendini tam Milano’da San Lorenzo, Kudüs’te Anastasis Rotondası, Pamukkale’de Aziz Filip Martirumu merkezi planlı yapıların önemli örnekleri arasında gösterilir.

Katedra: Sintranonun ortasında ahşap, taş ya da fildişinden yapılmış ve başpiskoposun oturduğu büyük, yüksek görkemli koltuk.

Vaftiz sözcüğü Grekçe kökenlidir ve “suya batırma-daldırma” anlamı taşır. Vaftizhaneler içinde vaftiz töreni yapılan ve genellikle de merkezi planlı Hıristiyan dinsel yapılarıdır.

Dört evrede incelenir. A ve B seçenekleri ikinci evre, E seçeneği birinci evre, D seçeneği dördüncü evre, C seçeneği ise üçüncü evrenin özelliklerini içerir. Üçüncü evre (Komninos’lar dönemi): Sırlı seramik üretimin taşra merkezlerine taşınarak yaygınlaştığı dönemdir.

1261 yılında Latin istilasının sona ermesi ve İstanbul’un yeniden alınması ile başlayan ve 1453 yılında İstanbul’un Osmanlı Devleti tarafından fethedilmesi ile son bulan tarihsel süreç “Geç Bizans Dönemi” olarak tanımlanır.

İsa’nın yaşamı ile ilişkili bir olayın geçtiği bir yerde ya da bir din şehidinin mezarı üzerine inşa edilen, genellikle merkezi plan özelliği taşıyan Erken Hıristiyan yapısı doğru cevap olan E seçeneğinde verilen Martirum olarak adlandırılmaktadır.

Orta Bizans dönemi kiliselerinin karakteristik plan tipi doğru cevap olan B seçeneğinde belirtildiği üzere “Kapalı Yunan Haçı”dır. Kapalı Yunan Haçı planlı kiliseler ortada merkezi alanı kaplayan, dört destek üzerine oturan pandantif geçişli bir kubbe, orta mekânın dik ekseninde tonoz örtülü haç kolları, çapraz ekseninde ise kubbe ya da tonoz örtülü köşe odalarından oluşmaktadır. Kapalı Yunan Haçı planlı kiliseler “Kompleks-Gelişmiş Tip” ve “Basit Tip” olmak üzere iki grup altında değerlendirilir.

Gotik Mimari, doğru cevap olan A seçeneğinde belirtildiği üzere, Avrupa’da Ortaçağ sanatında bir üslup evresidir. Avrupa’da ülkelere göre ortaya çıkış ve bitiş dönemleri farklı olmakla birlikte 12. Yüzyıl ile 14. Yüzyıl arasında etkin olan bir üsluptur. Mimarlıktaki en belirgin özelliği sivri formlar ve geniş vitraylı açıklıklar yaratmasına olanak sağlayan sütrüktür sistemidir.

Hipodrom, Agora, Forum ve Revak Bizans mimarisine özgü formlar iken Ziggurat Mezopotamya mimarisine özgü bir yapı formudur.

Erken Hıristiyanlık döneminde kiliseler, mezarlar, sivil ve resmi yapıları freskolar ile süslenmiştir. Bu döneme ait en eski örnek aynı zamanda Erken Hıristiyanlık dönemi mimarisinin de ilk örneği olarak tanımlanan Suriye’de Dura Evropos’taki ev kilisesinin vaftiz odasında bulunan Tevrat ve incil’den konuların işlendiği freskolardır.