BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 38

Gelişme dönemi, 800/850 ila 1000 yılları arasındaki dönemi kapsar. Kültür alanında büyük bir ilerleme görülür. Bizans’tan kalan yazma eserlerin pek çoğu bu döneme aittir. Bundan dolayı gelişme dönemi, ansiklopedi çağı olarak da adlandırılır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Roma İmparatorluğu’nun tarihine bakacak olursak çöküşün Neron zamanında başlamış olduğunu görürüz. Vergi yükü altında ezilen insanlar sıkı ve düzenli çalışamaz olmuştu. Ordu, siyasete karışıyor, hükümet ordunun istemlerine çoğu zaman boyun eğiyordu. Neron’un savurganlığı imparatorluğun birçok yerinde ayaklanmalara yol açmıştı. Sonunda orduyu da karşısında bulan Neron intihar etti. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Vizigotlar, 4. yüzyılın sonunda Bizans’a karşı saldırı ve yağmalarda bulunarak
378 yılında İstanbul surlarının önünde görüldüler. Aynı yıl gerçekleşen Edirne savaşında Bizans imparatoru Valens, Vizigotlar tarafından öldürülür. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Varang kelimesi 11. yüzyılın sonundan itibaren Bizans’ın ordusunda yer alan Vikingliler ve kuzeyden gelenler için kullanılmıştır. Varang kelimesi aynı zamanda
yine Bizans ordusunda görev yapan Anglo - Saksonları da ifade etmektedir. Vandallar, Franklar, Lombardlar ve Gotlar, Cermen kökenlidir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Dioklitianos, dört başlı manasında Tetrarhia denilen yeni bir yönetim sistemi kurdu. Bu sisteme göre imparatorluğu iki agustus ve iki sezar birlikte yöneteceklerdi. Agustuslardan biri imparatorluğun batısına diğeri ise doğusuna hükmedecekti. Agustuslar kendilerine birer sezarı yardımcı olarak seçeceklerdi. Agustusların görev sürelerini tamamlamalarından sonra sezarlar agustus unvanını alıp onların yerlerine geçecek ve bu defa yeni agustuslar kendilerine birer sezar seçeceklerdi. Böylece Tetrarhia sistemi devam edip gidecekti. Gerçekleştirdiği reform gereğince Dioklitianos, agustus unvanıyla Nikomedia/ İzmit’i merkez edinip doğu tarafının yönetimini üstlendi. Batı tarafının yönetimi ise Milano’da oturan Maximianus agustus olarak idare edecekti.

Dioklitianos imparatorluğu süresince Nikomedia’yı/İzmit’i başkent olarak kullandı. Agustus Maximianus’un merkezi Milano, Sezar Galerius’un merkezi Selanik, Konstantius’un merkezi ise şimdi Almanya sınırları içinde kalan Trier şehri idi.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

İmparatorlukta Hıristiyanlığın tek resmi din olarak benimsenmesi I. Teodosios döneminde oldu. Teodosios, çıkardığı bir fermanla Hıristiyanlığı devletin resmi dini haline getirdi, diğer tüm din ve inançların varlığını yasa dışı ilan etti.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

İmparatorluğun her yanından gelen ruhbanların katılımıyla 20 Mayıs 325’de Nikaeia / İznik’te bizzat İmparator Konstantinos’un başkanlık ettiği İznik Konsili toplandı. Burada yapılan görüşmelerde; “Hz. İsa (Oğul) yaratılmamıştır ve Tanrı (Baba) ile aynı özden vücuda gelmiştir” kararı alındı. Bu kararla Baba ve oğul’un eşit derecede tanrı olduğu ve her ikisinin, Kutsal Ruhla birlikte sonsuz olduğu, yani Teslis teyit edildi. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Bizans İmparatorluğu’nun ilk parlak dönemi olarak adlandırılan İmparator İustinianos’un saltanat yılları siyaset, hukuk ve imar başta olmak üzere pek çok alanda imparatorluk tarihine damgasını vurmuş ve imparatorluğun altın çağı olarak anılır olmuştur. Roma İmparatorluğu onun yönetiminde yeniden ihya edildi.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Attila yönetiminde Hun fetih harekâtı başlayınca İstanbul’u surlarla çevirmenin ne kadar önemli ve gerekli bir icraat olduğu anlaşıldı. Hun ilerleyişini durdurmak için II. Teodosios, her yıl 300 kg altını haraç olarak ödemeyi kabul etmişti. Fakat bu haraç ödenmeyince Attila 441 yılında Pannonia ve Tuna boylarına harekât düzenledi. Tuna boylarındaki şehirleri vuran Hun birlikleri Belgrad’ı zapt ettiler. Niş ve Sofya Hunlar tarafından ele geçirildi. Bizans kuvvetlerini mağlup eden Attila 442 yılında İstanbul’a ulaştı ve tarihte ilk defa şehri kuşattı. Tam zamanında bitirilmiş olan surlar Attila’nın Hunlarını durdurdu. İstanbul’un zaptını mümkün görmeyen Attila geri döndü ve Gelibolu civarında Bizans ordusunun kalanlarını da yok etti.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Günümüzde Bizans diye adlandırılan devlet kendisi için bu kavramı kullanmamıştır. Bizim Bizans olarak isimlendirdiğimiz devlet ve kişiler kendileri için Romalı tabirini kullanmışlardır. 

İstanbul şehrinin 330 yılında inşa edildiği şimdiki Sarayburnu civarında bulunan eski Antik Yunan kolonisi Bizantion olarak adlandırılıyordu. Çok sık olmamakla birlikte devletin başkenti İstanbul için de zaman zaman Bizantion tabiri kullanılıyordu. İstanbul’da yaşayanlar da yine nadir olmakla birlikte İstanbullu manasında Bizantios olarak ifade edilebiliyordu. Dolayısıyla Bizans tabiri sadece coğrafi bir bölgeyi işaret etmek ve İstanbul’da yaşayanları göstermek için kullanılmış bir tabirdir.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

İslam Dünyası’nda ise Romalılar için Rûm kelimesinin kullanımına Kuran-ı Kerim’de rastlanır. Rum suresinin ikinci ayetinde Rum sözcüğü geçer ve sureye adını verir. Arap kaynaklarında Bizans imparatorlarının sıfatı için Meliku’rRûm, ‘Azîmu’r-Rûm, Akdeniz’i ifade etmek için Bahru’r-Rûm ve Bizans ülkesini anlatmak içinde Bilâdü’r-Rûm veya Arzu’r-Rûm, tamlamalarının kullanıldığı görülür.

Selçuklular ve Osmanlılar da Arapların kullandığı Rûm kelimesini benimsemiştir. Selçuklular, daha önce Doğu Roma’nın sahip olduğu Anadolu için Diyâr-ı Rûm tamlamasını kullanırlarken Osmanlılar da Balkan toprakları için Rumeli sözcüğünü kullanmışlardır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Günümüzde Yunanistan Devletinin kendi topraklarını tanımlamak için kullandığı Hellas kelimesi, Bizans döneminde Selanik ile Atina arasında kalan bölge için kullanılıyordu. 7. yüzyılda bu bölgede oluşturulan kolordu bölgesinin adı, Hellas temasıydı.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Bizans Devleti’ni Roma İmparatorluğu’ndan ayıran genel özellikleri vardır. Bu özellikleri yeni Roma olarak anılan İstanbul şehri, Hıristiyanlığın resmî din olarak kabul edilmesi, antik Yunan kültürünün bazı değerlerine sahip çıkılması ve 7. yüzyıldan sonra Latinlikten uzaklaşma manasına gelen delatinizasyon politikasının izlenmesine rağmen Roma devlet geleneğinin sürdürülmesidir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Bizans, Antik Yunan kültürünün bazı ürünlerini koruyarak modern dünyaya aktarma görevi görmüştür. Aynı şekilde Abbasiler döneminde Bizans’a karşı yapılan askeri seferler esnasında ele geçirilen Bizans şehirlerinde Antik Yunan kültürüne ait yazmalar toplanmış, Bağdat’a götürülmüş, burada 80 yakın Antik Yunan bilgin ve filozofunun eseri Arapçaya çevrilerek korunması ve daha geniş kitlelere aktarılması sağlanmıştır. Özellikle Aristo’nun İslam dünyasında etkisi çok büyük olmuş ve kendisi ilk öğretmen manasında muallimü’l-evvel unvanıyla anılmıştır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

İlki 325 yılında İznik’te gerçekleştirilen yedi konsilde Hıristiyan dünyasının geniş bir katılımı ile ortak ilkeler belirlendi. Bu konsillerin siyasi ve dini olmak üzere iki temel amacı vardır. Siyasi algılayışa göre Bizans imparatoru, Tanrı’nın yeryüzündeki krallığını onun adına yöneten kişiydi. Yetkisi, Tanrı tarafından verilmişti. Ortodoks bakış açısına göre yeryüzünde tek bir krallık olabilirdi. Bundan dolayı da Hıristiyanlığın tek bir doğru yorumu olabilirdi. Bu tek doğru yorumu da kilise yapmalıydı. İmparatorun gözetiminde kilisenin yaptığı yoruma doğru yorum manasında Ortodokslukluk denildi. Ortodoksluk düşüncesi temellerini havariler geleneğine dayandırdı. Ancak teslis olarak adlandırılan Baba (Tanrı), Oğul (İsa) ve Kutsal Ruh konusundaki teolojik tartışmalar hiç bitmedi. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Bizans’ın başlangıç ve bitiş tarihi olarak en çok itibar edilen görüş ise Bizans’ın 11 Mayıs 330 yılında başladığı ve 29 Mayıs 1453 tarihinde bittiğidir. Bu görüşe göre Bizans devleti 1123 yıl varlığını sürdürmüştür. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Orta Bizans dönemi ise Süryani asıllı Leon hanedanının tahta çıkmasıyla başlar. Bu dönemin önemli olayları arasında ikonoklazma hareketi Anadolu’daki Müslüman ilerleyişinin durdurulması ve 1025 yılında ölen Makedonya hanedanından II. Vasil’in Bizans otoritesini Anadolu’da ve Balkanlar’da tekrar kurması, II. Vasil’den sonra Bizans devletinin zayıflama sürecine girmesi, 1071 yılında Selçuklulara karşı Malazgirt’te ve 1176 yılında Miriokefalon’da alınan yenilgiler ve 1204 yılında Haçlıların İstanbul’u işgali gösterilebilir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Geç Roma imparatorluğu dönemi 4. yüzyıldan 7. yüzyılın ortasına kadar devam etmiştir. Bu dönem protobizans olarak da adlandırılır. Bu dönemin temel özelliği Roma dünyasına hakim olan antik şehir toplumunun korunması ve Akdeniz devleti özelliğinin sürdürülmesidir. Dönemin en önemli olayı 4. yüzyılda İstanbul’un inşası ve başkentin buraya taşınmasıdır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Bizans devletinin güney sınırı çoğu zaman Akdeniz olduğu için Bizans’ın komşuları Batı, Kuzey ve Doğu yönünde oluşmuştur.

Bizans devleti tarafından dünyanın öteki gözü sayılan Pers dünyasında Sasani hanedanı tarafından 224 - 651 yılları arasında kurulmuş olan devlet Sasaniler olarak bilinir. Pers devlet geleneğini benimsemiş olan Sasanilerde monarşik yönetim hâkimdir. Kafkasya, Mezopotamya ve İran’a hükmetmiştir. Bizans’ın kuzeyde ve batıdaki komşularının pek çoğundan farklı olarak Sasanilerin kuvvetli bir devlet geleneği vardır.

Bizansın doğu komşuları hakkında daha fazla bilgiyi Emeviler ve Abbasiler için bu kitabın 3. ünitesinde, Selçuklular için 5. ünitesinde ve Osmanlılar için 6. ünitesinde bulabilirsiniz.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Tuğrul ve Çağrı Beyler, 27 Mayıs 1040’da Gazneli hükümdarı Mesud’u (1031-1041) Dandanakan Savaşı’nda mağlup ederek Selçuklu Devleti’ni kurdular (Turan, 1996,1, s.111-112).