BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 30

Bizans, Ortodoks kilisesinin yapısında teşkilat ve ideolojisinde Bizans nüfuzunu Balkan kültürlerine intikal ettirmeyi başardı. 1054 yılındaki kiliselerin ayrılmasına son vererek kiliselerin tekrar birleştirilmesi çabasına birlik anlamında union denildi. Katolik kilisesi, Müslüman dünyasına karşı Bizans’a yardımı unionun gerçekleşmesine bağladı

Orta Bizans dönemi Süryani asıllı Leon hanedanının tahta çıkmasıyla başlar.

Geç Bizans döneminin önemli olayları arasında 1204 Latin işgali sonucunda Bizans’ın devamı olduğunu iddia eden Trabzon, Epir ve İznik’te yeni devletçiklerin ortaya çıkması, İstanbulla birlikte Selanik, Tiva, Atina ve Mora’da Latin dukalıklarının kurulması, 1261 yılında İstanbul’un son Bizans hanedanı Paleologoslar tarafından ele geçirilmesi, Anadolu’da Osmanlılar, Balkanlarda Sırp ve Bulgarlarla mücadele, Bizans devletinin İstanbul ve çevresiyle sınırlı bir şehir devletine dönüşmesi ile İstanbul’un 1453 yılında fethi sıralanabilir.

7. yüzyılın ilk çeyreğinde Sasaniler, Mısır, Filistin ve Suriye’yi ele geçirirler.
Heraklios, Sasanilerle giriştiği uzun savaşlarda bu toprakları geri alır. Fakat 7. yüzyılın ortasına gelindiğinde adı geçen bu yerlerin tamamı Müslümanlar tarafından ele geçirilir. Bu dönemin imparatorlarının büyük bir kısmı Balkan kökenlidir ve iktidarları boyunca kendi hanedanlarının otoritesini kurmaya çalışmışlardır. Zaman zaman pagan inancına dönen imparatorlara rastlansa da Hristiyanlık bu dönemde imparatorluğun resmi dini haline gelir

Bu dönemin belki de karanlık çağ olarak anılmasının en önemli nedeni yaklaşık 120 yıl sürecek olan İkonoklazma iç savaşıdır. İkonaların put mu yoksa tanrıya ibadette araç mı tartışması Bizans’ta binlerce insanın ölmesine ve Bizans tarihinin erken dönemlerinde oluşturulmuş pek çok sanat eserinin yok edilmesine sebep olmuştur.

Bizans’ın diğer doğulu komşularını kronolojik olarak Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar olarak sıralayabiliriz.

Bizans’ın batı komşuları olan Gotlar, Cermen asıllı bir halktır

Franklar, 6. yüzyılın başında Clovis’in önderliğinde birleşmişlerdir. Clovis, Frank hâkimiyetini Galya’ya kadar genişletir. Clovis, Hıristiyanlığın Ortodoks
mezhebini benimser. Bu durum Arius mezhebini benimseyen Vizigotlara karşı Bizans dünyasının zaferi olarak algılanır. Çünkü Frankların Ortodoksluk mezhebine geçmesi Bizans’ın Arius mezhebinde olan Vizigot, Ostrogot, Vandal ve daha sonra da Lombardlar için yeni bir müttefik bulması manasına geliyordu.

İtalya’da bir liman kenti olarak kurulan Ceneviz, İstanbul’un 1261 yılında alınmasına Ceneviz yardım eder. Bunun karşılığı olarak Bizans’tan yeni ticari imtiyazlar elde eder. İstanbul Pera, Sakız ve Kırım’da pek çok Ceneviz kolonisi oluşur.

Selçuklu ve Osmanlı Türkleri dışında kalan diğer Türk boylarının Bizans’la ilişkisi coğrafi olarak Anadolu üzerinden değil Deşt-i Kıpçak olarak adlandırılan Karadeniz’in kuzeyinden ve Balkanlar yolu ile gerçekleştirilmiştir. Altay Dağlarından doğan İrtiş ırmağı ile Moldova üzerinden Karadeniz’e dökülen Dinyester ırmakları arasındaki bölgeye Deşt-i Kıpçak denilmiştir.

Bizans, varlığını tehdit eden Türk kavimlerine karşı Bizans diplomasisi
uygulamıştır. Bu diplomasinin esası, Bizans için en büyük tehlike haline gelen bir
Türk kavmine karşı diğer bir Türk kavmiyle ittifak kurarak kendi varlığını devam
ettirmek şeklindeydi.

Bizans tarihçisi Haraks’lı Dionisios’a göre 330-350 yılları civarında Hunlar,
Aşağı İdil boyundan hareketle Güney Kafkasya istikametinde yayılarak Hazar
Denizi’ne dökülen Terek nehri ile Karadeniz’e dökülen Kuban nehri arasındaki
havzaya gelmişlerdir.

Kur’ân-ı Kerim’de yer alan Bizanslılar anlamındaki Rûm sûresinin ilk âyetleri bu açıdan oldukça dikkat çekicidir: “Bizanslılar (Arapların bulunduğu bölgeye) en yakın yerde yenilgiye uğradılar. Hâlbuki onlar bu yenilgilerden sonra üç ilâ dokuz yıl içinde galip geleceklerdir. Eninde sonunda emir Allah’ındır. O gün müminler de Allah’ın yardımıyla sevineceklerdir” (Rûm 29/1-5).
Gerçekten de öyle olmuş, bir müddet sonra Bizanslılar, Sâsânî devleti karşısında zaferler
kazanmış ve Müslümanlar da bu zafer haberleri üzerine sevinç duymuşlardır. İlgili âyetlerden Bizans’ın Sâsânîler karşısında Suriye, Filistin ve Mısır’ı kaybettiği 619 yılından önceki yenilgiler ile imparator Heraklios’un 622’de başlattığı ve Sâsânî ordularını 627’de Ninova’da kesin bir yenilgiye uğratması ile sonuçlanan zaferlerin kastedildiği anlaşılmaktadır. (Demirkent, 1998, s. 212)

Ecnâdeyn zaferinden kısa bir süre sonra vefat eden Hz. Ebû Bekir’in yerine Hz. Ömer halife oldu.

V. yüzyılın başlarında eski Aşina ailesine mensup başbuğlar Hunların çeşitli
boylarını birleştirerek kuvvetli bir devlet düzeni kurmayı başardılar. İsmi bilinen
ilk Hun hükümdarı Balamir de büyük olasılıkla Aşina ailesinden gelmekteydi.

Hz. Ömer halifeliğinde, Yermük Savaşı’ndan sonra Suriye Bizans’ın elinden
çıkmış oldu.

Hz. Muhammed döneminde Bizans imparatorluğuna yönelik diplomasi faaliyetleri
gerçekleşmiş, bizzat imparator Heraklios’a (610-641) İslâm’a davet mektubu
gönderildiği gibi, Bizans’a bağlı vali veya vassal devlet yöneticilerine de
elçiler ve mektuplar gönderilmiştir.

Roma’nın kuruluşu ve krallık döneminde yaşanan gelişmeler efsanelerle örülü bir şekilde zamanımıza kadar ulaşan bir takım bilgilerden ibarettir.

Romulus’un, şehrin kuruluşundan hemen sonra komşu halk Sabinlere karşı
başlattığı savaş iki halkın birleşmesiyle sonuçlandı. Böylece ilk kralı Romulus
olan Roma şehir devleti ortaya çıktı.

Göktürklerle Bizans arasındaki ilk münasebetler çok dostane bir şekilde gelişmiştir. 567 yılında İstemi Yabgu tarafından Soğutlu Maniakh başkanlığında bir elçilik heyeti ortak rakip olan Sasanilere karşı Hazar Denizinin kuzeyinden Kafkasya yoluyla Bizans’ın başkenti İstanbul’a gönderilmiştir. Bizanslılar tarafından Göktürk elçilik heyeti son derece iyi karşılanmıştır. Türk elçileriyle beraber hareket eden Bizans heyeti, Tanrı Dağları silsilesindeki Akdağ’da (Ek-tağ, Çince Pai-shan) bulunan İstemi Yabgu’nun yanına giderek Bizans-Göktürk ittifak antlaşmasını yaptılar.

Municipium: Roma şehrinin otoritesini tanıyan ancak yarı otonom özelliğini koruyan şehirlerdir.

Roma İmparatorluğu’nun tarihine bakacak olursak çöküşün Neron zamanında başlamış olduğunu görürüz.