BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 23

Selçuklulara karşı her yıl büyük ordularla düzenlenen seferlere rağmen kalıcı bir sonuç elde edemeyen I. Manuil Komninos, II. Kılıç Arslan’a karşı Anadolu’daki Danişmendli melikleri ile işbirliği yapma kararı aldı. Bizans imparatorunun desteğini alan Danişmendliler karşısında güç duruma düşen II. Kılıç Arslan bu ittifakı parçalamak amacıyla I. Manuil’e daha önce Bizans’a ait olan pek çok şehri geri vereceğini, bunun dışında elindeki Hıristiyan esirleri de serbest bırakacağını bildiren bir mektup göndererek anlaşma teklifinde bulundu.

I. Manuil Komninos’un 1180 yılında ölümünden 1204 yılındaki IV. Haçlı Seferine kadar geçen süre boyunca Bizans İmparatorluğu’nun içine düştüğü karışıklıklar Selçuklu hâkimiyetinin yayılmasına katkıda bulunmuştur. Başta Uluborlu ve Kütahya gibi önemli merkezleri ele geçiren Selçuklu kuvvetleri Denizli ve Alaşehir çevresindeki tüm bölgeleri de kontrol altına almışlardır.

Büyük toprak sahibi olan aristokratlara patriciler deniliyordu.

Malazgirt Savaşı esnasında da Bizans ordusundaki Peçeneklerin bir kısmının Selçukluların tarafına geçtiği bilinmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

1263 yılında İlhanlı hükümdarı Hülagû’yu yenme başarısı gösteren Nogay Han’la anlaşma yaptı ve kızı Efrozina’yı ona eş olarak verdi. 1272 yılında gerçekleşen bu evlilikten sonra Nogay ve Tatarlar Bizans için düşman olmaktan çıkmış ve gerektiğinde Bizans Devletini Bulgarlara karşı korur hale gelmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Diğer devletlerin köken olarak Göktürklerle bir ilgisi yoktur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Hz. Muhammed döneminde Bizans imparatorluğuna yönelik diplomasi faaliyetleri gerçekleşmiş, bizzat imparator Heraklios’a (610-641) İslâm’a davet mektubu gönderildiği gibi, Bizans’a bağlı vali veya vassal devlet yöneticilerine de elçiler ve mektuplar gönderilmiştir. Bu bağlamda Bizans’a yönelik ilk diplomasi faaliyeti 628 yılında gerçekleşmiştir. Mekkelilerle yapılan Hudeybiye barış antlaşmasından sonra Hz.Peygamber, dönemin ileri gelen diğer bazı devlet başkanları ve emirlerinin/valilerinin yanısıra Bizans imparatoru Heraklios’a da İslâm’a davet mektubu gönderdi. Bu sırada Bizanslıların mühürsüz mektuplara itibar etmediklerinin hatırlatılması üzerine bir mühür yaptırmış ve mektup onunla mühürlenmişti. Mektubu imparatora götürmek üzere, ticaret amaçlı seyahatleri dolayısıyla Suriye bölgesini iyi bilen Dihye b. Halîfe el-Kelbî görevlendirilmiştir (Mayıs 628).

Busra valisini İslâm’a davet etmek üzere Hz. Muhammed tarafından bir mektupla birlikte elçi olarak gönderilen Hâris b. ‘Umeyr el-Ezdî, Gassânî emirlerinden Şurahbil b. ‘Amr’ın topraklarından geçerken adı geçen emir tarafından Mûte’de öldürüldü. Elçinin öldürülmesi diplomatik bir skandala yol açtı ve siyasi gerginlik Bizans askerlerinin de katıldığı Mûte savaşı ile sonuçlandı. Hz. Muhammed
3.000 kişilik bir ordu hazırladı ve Zeyd b. Hârise komutasında Bizans topraklarına gönderdi. Hz. Peygamber Zeyd’in şehit düşmesi halinde Ca’fer b. Ebû Tâlib’in, Ca’fer’in şehit düşmesi halinde Abdullah b. Revâha’nın kumandayı almasını, onun da şehid olması halinde ise Müslümanların aralarından birini kumandan seçmelerini emretmişti. İslâm ordusunun hareketinden haberdar olan Şurahbil b. ‘Amr bölgedeki birçok Hıristiyan Arap kabilesini etrafına topladığı gibi bölgede bulunan imparator Heraklios’tan da yardım istedi. Heraklios Sâsânîler’e karşı hazırladığı birlikleri onun yardımına gönderdi. Şurahbil b. Amr’ın kumandasındaki Arap kabilelerinin katılımıyla birlikte Bizans ordusunun mevcudu 100.000’i aşmıştı. Ordunun genel kumandanlığını Teodoros (vicarius) yapmaktaydı. İslâm ordusu kendisinden kat kat büyük olan Bizans ordusuyla Mûte’de karşılaştı. Çetin bir mücadeleden sonra Hz. Peygamber’in tayin ettiği her üç kumandan sırasıyla şehid oldu. İslâm ordusunun kumandanlığına Hâlid b. Velîd getirildi. Hâlid b. Velid uyguladığı taktiklerle fazla zayiat vermeden geri çekilmeyi başardı (629).

Başkumandanlığını Hâlid b. Velîd’in yaptığı İslâm ordusu Ecnâdeyn’de Heraklios’un kardeşi Teodoros kumandasındaki 80.000 kişilik Bizans ordusu ile karşı karşıya geldi. Müslümanlar devrin  en güçlü devleti olan Bizans’ın düzenli, iyi eğitilmiş ve Sâsânîler’e karşı kazandığı zaferle morali yükselmiş ordusuyla savaşmak durumundaydı. İslâm ordusundan sayıca fazla olan Bizans kuvvetleri ayrıca silâh ve teçhizat bakımından da üstündü. Bütün bunlara rağmen Ecnâdeyn Savaşı Müslümanların kesin galibiyetiyle
sonuçlandı (30 Temmuz 634). Ordusunun yenildiği haberini alan imparator Heraklios, Humus’tan Antakya’ya gitmek zorunda kaldı. Ecnâdeyn zaferiyle Suriye ve Filistin kapıları Müslümanlara açılmış oldu.

Müslümanların Suriye’de gerçekleştirdikleri başarılı fetihler üzerine Bizans imparatoru Heraklios, ardarda gelen bu yenilgilere bir son vermek ve Müslümanları Suriye’den çıkarmak ümidiyle Hıristiyan Araplar’ın ve Ermeniler’in de katıldığı 50-100.000 kişilik bir ordu hazırladı. Ordu kumandanlığını Teodoros Triturios’a (sakelarios) verdi. Bizans’ın savaş hazırlıklarını öğrenen Hâlid b. Velîd Humus ve Dımaşk’taki kuvvetleri de çağırdı ve sayıları 25.000’i aşan askerleriyle Yermük vadisine geldi. Savaşmadan beklenen üç aydan sonra 636 yılının 20 Ağustos günü yapılan meydan muharebesinde Bizans ordusu çok ağır bir yenilgiye uğradı. Başkumandan Teodoros öldürülürken kurtulan askerler Filistin’e, Antakya’ya, elCezîre ve İrmîniye’ye kaçtılar. Bunların bir kısmını takip etme görevini alan İyâz b. Ganm Malatya’ya kadar ilerledi ve şehir halkı ile cizye ödemeleri şartıyla bir anlaşma yaparak geri döndü. Bu gelişmeleri öğrenen Heraklios Malatya’ya asker gönderip şehri yaktırdı. İran’a karşı yapılan savaşlarda ordularını bizzat idare etmiş olan Heraklios, İslâm ordularıyla mücadeleyi önce Humus ve daha sonra Antakya’dan olmak üzere cephe gerisinden yönetmişti. Yermük Savaşı’ndan sonra Antakya’dan Urfa’ya ve Samsat’a giderek dağılan ordusunu toparlamaya çalıştıysa da başarılı olamadı ve çaresizlik içinde İstanbul’a döndü. Böylece Yermük Savaşı’ndan sonra Suriye Bizans’ın elinden çıkmış oldu.

655 yılında İslâm ve Bizans donanmaları arasındaki ilk büyük deniz savaşı gerçekleşti. Mısır valisi Abdullah b. Sa’d, 200 gemilik bir donanma ile Anadolu sahillerine doğru denize açıldı. Müslümanlar Antalya’nın Finike ilçesi açıklarında (bazı rivayetlere göre İskenderiye) bizzat imparator II. Konstans’ın (641 - 668) kumandası altındaki 500 parçadan oluşan Bizans donanması ile karşı karşıya geldiler. Yelken direklerinin çokluğu sebebiyle İslâm tarihinde ‘’Zâtü’s-savârî’’ adıyla anılan savaş Müslümanlar’ın kesin galibiyeti ile sonuçlandı. Bu zaferle Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyeti sona erdi.

Muâviye, Fedâle b. Ubeyd kumandasındaki orduyu İstanbul üzerine yönlendirdi. Kadıköy’e kadar ulaşan ve kışı burada geçiren Fedâle, Muâviye’den yardım isteyince Süfyân b. Avf kumandasında büyük bir ordu hazırlandı. Süfyân Malatya, Kayseri, Amorion ve Eskişehir güzergâhını takip ederek İstanbul’a ulaştı. Kuşatma 669 yılı bahar mevsimi boyunca devam etti. Ancak erzakın tükenmesi ve açlık sebebiyle sonuç alınamadı. İslâm orduları yaz mevsiminde kuşatmayı kaldırıp geri dönmek zorunda kaldılar. Başarısızlıkla sonuçlanan bu ilk kuşatma sırasında Müslümanlar çok sayıda şehid verdiler. Hz. Peygamber’i, Medine’ye hicretinden sonra yedi ay süreyle evinde misafir etmiş  ve ileri yaşlarda olmasına rağmen bu sefere katılmış olan meşhur sahabî Ebû Eyyûb el-Ensârî kuşatma sırasında hastalanarak vefat etti ve surların dışında bir yerde defnedildi.

Selçuklu ve Osmanlı Türkleri dışında kalan diğer Türk boylarının Bizans’la ilişkisi coğrafi olarak Anadolu üzerinden değil Deşt-i Kıpçak olarak adlandırılan Karadeniz’in kuzeyinden ve Balkanlar yolu ile gerçekleştirilmiştir. Altay Dağlarından doğan İrtiş ırmağı ile Moldova üzerinden Karadeniz’e dökülen Dinyester ırmakları arasındaki bölgeye Deşt-i Kıpçak denilmiştir. Bizans bu bölgeden geçerek varlığını tehdit eden Türk kavimlerine karşı Bizans diplomasisi uygulamıştır. Bu diplomasinin esası, Bizans için en büyük tehlike haline gelen bir Türk kavmine karşı diğer bir Türk kavmiyle ittifak kurarak kendi varlığını devam ettirmek şeklindeydi. Doğru cevap C seçeneğidir.

Roma’da aynı soydan gelen aileler gens adı verilen bir akraba birliğini kuruyorlardı. Ortak kült, ortak mülkiyet ve ortak hukuka sahip olan gensler birleşerek daha büyük bir birlik olan curiayı oluşturuyordu. Yanıt B’dir.

İsmi bilinen ilk Hun hükümdarı Balamir'dir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Göktürk elçilik temasına karşılık olarak Bizans İmparatoru II. İustinianos (565-578), Göktürklere 569 yılında Zamerhos başkanlığında bir elçilik heyetini Sasanilere karşı ittifak antlaşması yapmak üzere gönderdi. Türk elçileriyle beraber hareket eden Bizans heyeti, Tanrı Dağları silsilesindeki Akdağ’da (Ek-tağ, Çince Pai-shan) bulunan İstemi Yabgu’nun yanına giderek Bizans-Göktürk ittifak antlaşmasını yaptılar. Doğru cevap B seçeneğidir.

599 yılında büyük bir Avar ordusu Tomis’e (Köstence) saldırdı. 600 yılında Niğbolu istikametinde ilerleyen Bizans ordusunu yendikten sonra Avarlar, Lüleburgaz yakınlarındaki Drizipera (Büyükkarıştıran)’yı ele geçirirler. Bu olay sonrasında Avarlarla Bizans arasında imzalanan anlaşmaya göre Tuna iki taraf arasında sınır olarak belirlendi ve Bizans’ın Avarlara ödediği yıllık vergi 120.000 altına çıkartıldı. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kutrigur ve Utrigur Bulgarları üzerindeki Göktürk hakimiyeti 630 yılına kadar sürmüş ve bundan sonra Bulgarlar kendi devletlerini kurma çabası içerisine girmişlerdir. Bu arada Onogur boyunun Dulo ailesinden olan Kubrat (605-642), Ogur boylarını birleştirip “Büyük Bulgaria” adı altında güçlü bir devlet kurmayı başarmıştır. Sınırları doğuda Kuban, batıda Dinyeper, kuzeyde Doneç nehirleri ve güneyde Karadeniz ile Azak Denizi olan Büyük Bulgaristan, Bizans’la dostane ilişkiler kurmuş ve hükümdarı Kubrat’a, Bizans İmparatoru Heraklios (610-641) tarafından patrikios unvanı verilmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Krallık döneminde siyasi - idari yapının en önemli kurum ve unsurları şöyleydi: Roma’nın başında senato’nun atadığı ve “tanrıların rızasını” kazanmış olduğuna inanılan bir kral bulunmaktaydı. Rahipler ve Senato kralın danışma organlarıydı. Senato’nun üyeleri, büyük arazi sahibi ailelerin reislerinden oluşuyordu ve sayısı yüz kadardı. Patricilerden oluşan halk meclisi Comitia curiata askeri bir nitelik taşıyordu. Savaş ve barışa karar veren bu mecliste oylama kişiye göre değil curialara göre yapılıyordu. Yanıt D’dir.

Cumhuriyet döneminin ilk iki yüzyılı patriciler ve plebler arasındaki yoğun mücadeleyle geçti. Plebler, patricilerden, siyasi bakımdan eşitlik, seçme seçilme, meclislere katılma, devlet memuru olabilme, patricilerle evlenebilme haklarını istiyorlardı. Bunların dışında hukuki, dini ve ekonomik alanlarda patricilerle eşit haklar talebinde bulunuyorlardı. Başlangıçta barışçıl biçimde hak arayışında bulunan Plebler sonuç alamayınca aktif biçimde direnişe geçtiler. Yanıt C’dir.