BİZANS TARİHİ - Deneme Sınavı - 21

Dioklitianos, dört başlı manasında Tetrarhia denilen yeni bir yönetim sistemi kurdu. Bu sisteme göre imparatorluğu iki agustus ve iki sezar birlikte yöneteceklerdi. Agustuslardan biri imparatorluğun batısına diğeri ise doğusuna hükmedecekti (Akşit, 1985, 495-496). Agustuslar kendilerine birer sezarı yardımcı olarak seçeceklerdi. Agustusların görev sürelerini tamamlamalarından sonra sezarlar agustus unvanını alıp onların yerlerine geçecek ve bu defa yeni agustuslar kendilerine birer sezar seçeceklerdi. Böylece Tetrarhia sistemi devam edip gidecekti. Gerçekleştirdiği reform gereğince Dioklitianos, agustus unvanıyla Nikomedia/ İzmit’i merkez edinip doğu tarafının yönetimini üstlendi. Batı tarafının yönetimi ise Milano’da oturan Maximianus agustus olarak idare edecekti. Dioklitianos kendisine Galerius’u sezar olarak seçerken Konstantius Chlorus da Maximianus’un sezarı oldu. Bu sistemde her agustus ve sezar kendi yönetim bölgelerinde mutlak hâkim olmakla birlikte, imparatorluğun bütünlüğü düşüncesinden kesinlikle taviz verilmiş değildi. Dioklitianos daima en üst otorite sayılıyor ve kanunlar ülkenin her kesiminde geçerli sayılıyordu (Ostrogorsky, 1999, 31). Samimiyetle düşünülerek icat edilmiş olan bu sistem oldukça etkili ve sürekli tehdit edilen imparatorluk sınırlarının korunması bakımından çok faydalıdır. Fakat iyi niyetle düşünülen bu sistemin uygulamada sorunsuz biçimde işlemesi mümkün olmayacaktı.

En nihayetinde M.Ö. 168’de Güney Makedonya’da Pidna Muharebesinde Roma, Makedonyalıları bir kez daha mağlup etti. Bu zaferle Roma, Doğu Akdeniz’in tek belirleyici büyük gücü haline geldi.

Her bir eyaletin başına prefektus yani eyalet valisi atandı.

Claudius’un dördüncü karısı olan Agrippina, önceki kocasından olan oğlu Neron’u evlat edinmesi için Claudius’a baskı yaptı. Oysa Claudius’un Britannicus adında bir oğlu vardı. M.S. 43’te Romalılar Claudius’un komutasında İngiltere’yi işgal ederek, adanın doğusunu Roma İmparatorluğu’na kattılar. Caligula’nın ve Claudius’un dönemlerinde eyalet yöneticilerinin yetkin ve güçlü olmaları sayesinde imparatorluk gelişmesini sürdürdü. M.S. 54’te Agrippina, Claudius’u zehirledi, böylece yerine oğlu Neron tahta geçti (Akşit, 1985, 87-104). İlk beş yıl sorunsuz geçti; ne var ki, sonraki yıllar benzeri görülmemiş bir dehşet yaşandı. Neron annesini ve karısını öldürttükten başka, zamanın önde gelen yöneticilerini de birer birer ortadan kaldırdı. Neron atletizm, tiyatro ve şiir yarışmaları da düzenletti. Hükümdarlığının 10. yılında Roma’da büyük bir yangın çıktı. Neron bunun ilk Hıristiyanların suçu olduğunu ileri sürdü ve onlara eziyet etti. Kentin yeniden yapılması için büyük paralar harcadı. Roma İmparatorluğu’nun tarihine bakacak olursak çöküşün Neron zamanında başlamış olduğunu görürüz. Vergi yükü altında ezilen insanlar sıkı ve düzenli çalışamaz olmuştu. Ordu, siyasete karışıyor, hükümet ordunun istemlerine çoğu zaman boyun eğiyordu. Neron’un savurganlığı imparatorluğun birçok yerinde ayaklanmalara yol açmıştı. Sonunda orduyu da karşısında bulan Neron intihar etti (Akşit, 1985, 105-119).

Kur’ân-ı Kerim’de bir defa zikredilen ve müstakil bir sûreye adını veren er-Rûm ifadesi, Bizanslılar için kullanılmış ve onların Sâsânîler karşısında aldıkları mağlubiyete işaret edilerek üç ilâ dokuz yıl içinde Sâsânîler’e galip gelecekleri bildirilmiştir. Yanıt B’dir.

Hz. Muhammed döneminde Bizans imparatorluğuna yönelik diplomasi faaliyetleri gerçekleşmiş, bizzat imparator Heraklios’a İslâm’a davet mektubu gönderildiği gibi, Bizans’a bağlı vali veya vassal devlet yöneticilerine de elçiler ve mektuplar gönderilmiştir. Bu bağlamda Bizans’a yönelik ilk diplomasi faaliyeti 628 yılında gerçekleşmiştir. Yanıt D’dir.

Hz. Muhammed Mûte Savaşı için 3.000 kişilik bir ordu hazırladı ve Zeyd b. Hârise komutasında Bizans topraklarına gönderdi. Hz. Peygamber Zeyd’in şehit düşmesi halinde Ca’fer b. Ebû Tâlib’in, Ca’fer’in şehit düşmesi halinde Abdullah b. Revâha’nın kumandayı almasını, onun da şehid olması halinde ise Müslümanların aralarından birini kumandan seçmelerini emretmişti. Yanıt C’dir.

Dioklitianos, dört başlı manasında Tetrarhia denilen yeni bir yönetim sistemi kurdu.

Müslümanlar ve Bizanslılar arasında yaşanan Ecnâdeyn Savaşı müslümanların galibiyatiyle sonuçlanmıştır.  Ecnâdeyn zaferiyle Suriye ve Filistin kapıları Müslümanlara açılmıştır. Yanıt E'dir.

Curiata: Başlangıçta soya dayalı daha sonra servet ve nihayet yaşanan mekana göre oluşturulan halk meclisinin adıdır.

Amr b. Âs Bizans için çok önemli bir ticarî liman şehri olan İskenderiye’yi fethetti. Ayrıca 643 yılında Babilon yakınında Fustat adıyla bir ordugâh şehri kurarak Arabistan’dan göç eden Müslümanları buraya yerleştirdi; bu başarılarından dolayı kendisine ‘’Mısır fâtihi’’ unvanı verildi ve Hz. Ömer tarafından Mısır’a vali tayin edildi. Yanıt A’dır.

Emevîler’le Bizans imparatorluğu arasında ilişkilerin yeniden bozulmasının sebeplerinden biri Abdülmelik tarafından ilk İslâmî sikkenin bastırılmış olmasıdır. Bilindiği gibi İslâm öncesi dönemden itibaren Araplar’da Bizans ve Sâsânî paraları tedavülde idi. Abdülmelik döneminde ilk defa İslâmî tarzda altın (dinar) ve gümüş (dirhem) sikkeler darbedilmiş ve Hz. İsa resmi ile haç yerine “Kulhuvellahu ahad” (=De ki Allah birdir) âyeti gibi İslâmî motifler yer almaya başlamıştır. Yanıt B’dir.

Tarihin “Büyük” unvanını verdiği Konstantinos, başarısını büyük ölçüde Hıristiyanlara borçluydu. 4. yüzyılda dahi baskı ve takibattan kurtulamamış olan fakat buna rağmen sayıları çığ gibi artan Hıristiyanlar, kendilerine sempati ve hoşgörüyle yaklaşan Konstantinos’a bağlılığa önem verdiler. Rakipleriyle yaptığı savaşta ilk olarak 311 daha sonra da 313 yılında Milano’da Konstantinos Hıristiyanlara müsamaha fermanı çıkarttı. Böylece Hıristiyanlık imparatorluğun diğer dinleri gibi meşru hale geldi ve devlet tarafından müsadere edilmiş olan tapınakları geri verildi (Dikici, 2007, 33-34). Bu gelişme şüphesiz dünya çapında bir olaydı.

Konstantinos, Şimdiki Sultan Ahmet’te büyük bir imparatorluk sarayı ve hipodrom inşa edildi.
Hipodrom imparatorluğun her köşesinden getirilen sanat eserleriyle süslendi.
Saray ve Hipodrom’un bulunduğu alana forum yapıldı.

750 yılında Emevî Devleti’nin yıkılıp Abbâsî Devleti’nin kurulmasından bir süre sonra İslâm devletinin başkenti, Dımaşk’tan Bağdat’a nakledilmişti. Böylece güç merkezi Suriye’den Irak’a doğru kaymış oluyordu. Yanıt B'dir.

İmparator İustinianos döneminin en etkili ve sürekli olan faaliyetleri hukuk alanındaki büyük reformlar olmuştur.

Müslüman Araplar üçü Emevîler ve biri de Abbâsîler’in ilk döneminde olmak üzere toplam dört defa Bizans başkenti İstanbul’a sefer düzenlemişlerdir. Bunlardan ilk üçünde İstanbul Müslümanlar tarafından kuşatılmış, dördüncüsünde ise İslâm ordusu Üsküdar’a kadar ulaşmış ve burada Bizans’tan gelen barış teklifini kabul ederek geri dönmüştür. Bu seferler başarısızlıkla sonuçlanmış olmakla birlikte, Müslümanların Bizans imparatorluğu karşısında ciddî bir güç olduğunu göstermiş, İslâm ordularının kara ve deniz savaşlarında gerekli donanım ve taktik bakımından tecrübe kazanmasına imkân sağlamıştır. Yanıt C’dir.

Bizans, 555 yılında Ostrogotlara üstün geldi ve İtalya, İmparator İustinianos’un egemenliğini tanıdı

İmparatorlukta Hıristiyanlığın tek resmi din olarak benimsenmesi I. Teodosios (379- 395) döneminde oldu. Teodosios, çıkardığı bir fermanla Hıristiyanlığı devletin resmi dini haline getirdi, diğer tüm din ve inançların varlığını yasa dışı ilan etti.

457’de Leon, yapılan dini merasimle Patrik Anatolios’un elinden taç giyen ilk imparator oldu