BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA TÜRK CEPHELERİ

Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı ordusundaki toplam ölümlerin %44’ü bulaşıcı hastalıklardan, %26’sı doğrudan düşman tesiriyle, %20’si ise bulaşıcı olmayan diğer hastalıklardan kaynaklanmış ve %10’u ise sair sebeplerden (ecel, kaza, idam, fevt, tespit edilemeyen, vb.) kaynaklanmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisindeki Birinci Dünya Savaşı muharebelerinin gerçekleştiği bölgeler,
Çanakkale ile Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinin bazı kısımlarıdır.

Topçu Yüzbaşı Şefik Bey Şehitliği: Göle’dedir. 1914’te Ruslar tarafından bölgede şehit edilen Topçu Yüzbaşı Şefik Bey adına inşa edilmiştir.

Taşlıdere Şehitliği: Ardahan’a bağlı Taşlıdere köyündedir. Köy mezarlığının bir bölümüne karışık olarak defnedilen şehitler, Birinci Dünya Savaşı yıllarında bölgedeki Ermeni mezalimi sırasında şehit
edilen köylülerden oluşmaktadır. 80’den fazla şehit kabri vardır.

Kop Şehitliği: Şehitlik, Birinci Dünya Savaşı’nda bölgede Ruslarla yapılan muharebelerde şehit olan askerlerimizin adına inşa edilmiştir.

Lapseki Şehitliği: Lapseki Şehitliği, Çanakkale muharebeleri sırasında 5’inci Orduya bağlı 4 ve 5 nolu hastanelerde hayatını kaybedenler ile bir iç güvenlik şehidinin anısına yapılmıştır. 913 şehit isminin yer aldığı şehitlik, yeniden yapılan düzenlemelerin ardından Lapseki’nin kurtuluş günü olan 25 Eylül 2014 tarihinde ziyarete açıldı

Çanakkale Mehmetçik Anıtı ve Şehitliği: Anıt, tüm Çanakkale şehitleri adına yapılmıştır. Üniversite gençliğinin girişimi ve Türk Milletinin yardımı ile inşa edilmiştir. Gelibolu Yarımadası’nın en çok ziyaret edilen ana ziyaret noktası olan bu abide, Eski Hisarlık Burnu üzerinde yer almaktadır. Anıtların en görkemlisidir. Temeli 19 Nisan 1954’te atılmış, 21 Ağustos 1960 tarihinde ziyarete
açılmıştır.

Trabzon Çataltepe Şehitliği: Maçka’nın Çataltepe köyündedir. Birinci Dünya Savaşı’nda Rus birlikleri ile Osmanlı kuvvetleri arasında 22/23 Haziran 1916 gecesi bu tepede vuku bulan çatışmalarda şehit düşen 70 askerimizin anısına yapılmıştır.

Harmantepe Şehitliği: Köprübaşı, Yeşilyurt’tadır. 29 Haziran 1916’da Harmantepe-Kabanbaşı hattında süren muharebelerde 60’ıncı Alayımız topçu atışı ve süngü hücumu ile Rus Kuvvetlerini Avulot’a kadar püskürtmüştür. Bu çatışmalarda şehit olan 7 zabit ve 150 neferin mezarları burada bulunmaktadır.

Sultan Murat Şehitliği: Çaykara, Sultan Murat köyündedir. 1916 Nisan ayının ilk günlerinde Ruslarla yapılan muharebelerde şehit olan askerlerimizin anısına yapılmıştır. Şehitlikte Yüzbaşı Seyfettin ve erimizin kabirleri bulunmaktadır.

Yeşilyurt Şehitliği: Araklı’nın Yeşilyurt köyündedir. Birinci Dünya Savaşı’nda Rus birlikleri tarafından Yeşilyurt (Hoyran) köyü yakınlarında pusuya düşürülerek şehit edilen 87 askerimizin anısına yapılmıştır.

Slobizia Türk Şehitliği: Şehitlikte yatan askerlerimiz Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği 1916–1918 yılları arasında Galiçya ve Romanya’da şehit düşen askerlerimizdir. Şehitlik 1932 yılında Slobozia Belediyesi’nce yaptırılmıştır. İngiliz, Fransız (Hint, Cezayir, Arap) ve Romen askerlerine ait mezarlar da bulunmaktadır. Slobozia Müşterek Şehitliği’nde; Türklere ait 1.461 şehidin yattığı toplu bir mezar, 32 tek mezar ve bir anıt bulunmaktadır.

Filistin-İsrail

Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda bölgede yapılan muharebeler ve salgın hastalıklar nedeniyle on binlerce şehit verildiği bilinmektedir. Bölgedeki mülki, askerî, seyyar hastanelerin, askerî binalar ile tren istasyonlarının çevrelerine, Müslüman mezarlıkları, cami hazireleri gibi alanlara ve elbette muharebe sahasına ve bazen siperlerin içine dahi toplu ya da tekil defin yapılmak durumunda kalınmıştır. Bölgedeki resmî şehitlik ve anıt sayısı bugün itibarıyla 5 adet olsa da tarihî kayıtlara göre onlarca farklı bölgede şehitlik ve defin alanına mevcuttur.

Tarihe ve günümüze baktığımızda ırk dışında verilen kavramların hepsinin şehitlik kapsamında değerlendirildiği söylenebilir. Doğru yanıt E dir.

Konu hakkında yaklaşık bir oran vermek gerekirse Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı ordusundaki toplam ölümlerin %44’ü bulaşıcı hastalıklardan, %26’sı doğrudan düşman tesiriyle, %20’si ise bulaşıcı olmayan diğer hastalıklardan kaynaklanmış ve %10’u ise sair sebeplerden (ecel, kaza, idam, fevt, tespit edilemeyen, vb.) kaynaklanmıştır.

Ardahan; Ardahan Şehitliği, Topçu Yüzbaşı Şefik Bey Şehitliği, Taşlıdere Şehitliği

Yalova Zabitan Şehitliği: Çanakkale muharebeleri sırasında iki büyük sahra hastanesi vardı; harp sahasının hemen arkasında bulunan güney cephesi hastanesi Ağadere mevkiinde, kuzey cephesindeki ise Yalova köyünde kurulmuştu. Savaş sırasında yaralanan askerler bu hastanelerde tedavi ediliyor, durumu ağır olanlar ise gemilerle İstanbul’a sevk ediliyordu. Burada yapılan müdahalelere rağmen şehit olan subaylar, mezarlık yanında özel olarak ayrılmış şehitliğe defnedilmiştir.

Karskapı Şehitliği: 1915 yılında Hafız Hakkı Paşa, 1922 yılında Tiflis’te şehit olan Cemal Paşa ve kuvvetleri Kazım Karabekir tarafından törenle buraya defnedilmiştir. Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi şehitlerimizin bulunduğu Karskapı’da iç güvenlik harekâtında şehit olan 17 askerimizin de mezarları bulunmaktadır.

Yenikale Şehitliği: Güzelbahçe’de bulunan şehitlik, Birinci Dünya Savaşı’nda İtilaf Devletleri filosunun İzmir’i bombardımanı sırasında şehit düşen askerlerimiz adına yaptırılmıştır.

Kahramanmaraş Fındıcak Şehitliği: Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği günlerde 37 Ermeni eşkıya, Fındıcak ve çevre köylerini yakmaya ve halkını katletmeye başlayınca Binbaşı Mehmet Galip Bey komutasındaki 132’nci Alay isyanı bastırmakla görevlendirilmişti. Bu isyanı bastırırken şehit düşen 132’nci Alaya mensup 17 askerimizin mezarı burada bulunmaktadır.

Harmantepe Şehitliği: Köprübaşı, Yeşilyurt’tadır. 29 Haziran 1916’da Harmantepe-Kabanbaşı hattında süren muharebelerde 60’ıncı Alayımız topçu atışı ve süngü hücumu ile Rus Kuvvetlerini Avulot’a kadar püskürtmüştür. Bu çatışmalarda şehit olan 7 zabit ve 150 neferin mezarları burada bulunmaktadır.

Göyçay Türk Şehitliği: 1918 yılında Rus ve Ermeni birlikleri tarafından işgal edilen Azerbaycan’a yardım etmek için gelen Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusundan Göyçay ve Karameryem muharebelerinde şehit olan 13 subay ve 235 neferin anısına yapılmıştır. 25 Mayıs–17 Kasım 1918 tarihleri arasında cereyan eden harekâtta Kafkas İslam Ordusu Gence, Göyçay, Aksu, Kürdemir ve Şamahı istikametinde taarruzla 15 Eylül 1918’de Bakü’yü daha sonra Karabağ ve Dağıstan’ı düşman işgalinden kurtarmıştır. Şehitlik anıtı 2002 yılında inşa edilmiştir. Karameryem Şehitliği olarak da bilinir.

Pardubice Türk Şehitliği: Birinci Dünya Savaşı sırasında Galiçya cephesinde savaşan Türk askerlerinden askerlerinden Pardubice Hastanesi’nde vefat edenlerin bulunduğu şehitliktir. 499 askerin defnedildiği şehitliğe, Liberec ve Josefov kentinde bulunan 9 şehidin de nakledilmesiyle şehitlikte bulunan kabir sayısı 508’e ulaşmıştır.

Filistin-İsrail; Ramle Şehitliği, Beer Seheva (Birüssebi) Şehitliği, Gazze Şehitliği, Zeytindağı Şehitliği, Hint Harp Mezarlığı